گزارش/ چرا معطلی بیمار در مطب پیگرد قانونی ندارد؟
/ سه گفت‌وگو درباره‌ی اتلاف وقت بیماران در مطب پزشکان /
پریسا صالحی، خبرنگار انصاف نیوز: جلوی یکی از عابران خیابان ولیعصر را می‌گیرم تا از آخرین تجربه‌ی مراجعه به پزشک و زمانی که در مطب گذرانده بگوید. پیرمرد می‌گوید آنقدر زمان در مطب پزشک گذرانده و با بدقولی پزشکان مواجه شده که دیگر برایش عادی شده است.
مرد پارچه‌فروشی می‌گوید: «از این پزشک‌ها بدقول‌تر نداریم. یکبار من صبح تا غروب منتظر ماندم که پزشک را ببینم. آخر هم ندیدمش و به خانه برگشتم.» می‌پرسم وقت گرفته بودید؟ می‌گوید: «حتی با دقیقه. اگر یک ساعت از آن را پای مغازه‌ام می‌ایستادم چهارتا مشتری راه می‌انداختم. دفعه‌ی اول هم نبود که چنین اتفاقی برایم می‌افتاد. هربار معطل می‌شوم.»
در بیشتر مطب‌ها عبارت «زمانی که به شما اعلام شده تقریبی است» بر تابلویی روی دیوار نصب شده است اما گاهی این تقریب، چند ساعت و حتی تمام روز طول می‌کشد. بسیاری از بیماران از این موضوع ناراحت هستند و فکر می‌کنند باید سقفی برای این انتظار تعیین شود و قانون جلوی اینگونه بی‌نظمی‌ها را بگیرد.
ایرج حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت، علیرضا پارساپور دبیر کمیته اخلاق بالینی و عظیم مهرور پزشک و فوق تخصص خون و سرطان کودکان در اینباره با خبرنگار انصاف نیوز به گفت‌وگو پرداختند که در ادامه می‌خوانید:
حریرچی: نیازی به قانون نیست، توصیه می‌کنیم
ایرج حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت در اینباره به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «یکی از موضوعات مهمی که پزشکان با تجربه رعایت می‌کنند و توصیه‌ی اخلاقی می‌شود این است که وقت کسانی که مراجعه می‌کنند گرفته نشود؛ به هرحال این افراد در جاهای دیگر مشاغل و وظایفی دارند. باید وقت به طور مناسب تنظیم شود و افراد سر موعد مقرر ویزیت شوند.
در موارد قابل توجهی این رعایت می‌شود اما در بعضی موارد هم رعایت نمی‌شود، درخواست ما این است که این موضوع به صورت برنامه‌ریزی شده رعایت شود.»
او با تاکید بر اینکه بهتر است وقت‌دهی به صورت الکترونیکی انجام شود گفت: «در مراکز دولتی قسمت عمده‌ی وقت‌دهی را به سیستم الکترونیک سپرده‌ایم که ساعت مقرر می‌دهد. به مراکز خصوصی هم توصیه می‌کنیم که این اقدام را انجام دهند. وزارت بهداشت و نظام پزشکی هم به مواردی که در اینباره وجود داشته باشد رسیدگی می‌کنند.»
حریرچی در پاسخ به این سوال که «آیا وزارت بهداشت پزشکانی که بیش از حد معمول مراجعان را منتظر نگه می‌دارند را متخلف می‌داند یا خیر؟» توضیح داد: «من به یاد ندارم در قوانین ما چنین کاری تخلف باشد ولی تذکرات لازم داده می‌شود. بهتر است که نظام پزشکی و وزرات بهداشت در این مورد توصیه‌های لازم را در بکنند. بعید می‌دانم نیازی به قانون باشد.»
پارساپور: رعایت نکردن اخلاق پزشکی جریمه خواهد داشت
علیرضا پارساپور، دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی کشور، درمورد اهمیت توجه به وقت بیماران گفت: «احترام به وقت بیمار یکی از مولفه‌هایی است که به آن در محور اول منشور حقوق بیمار به عنوان یک مولفه از خدمت مطلوب تاکید شده است. بر این اساس توقع این است که زمانی‌هایی که به بیمار اعلام می‌شود حتی الامکان رعایت شود.
تصور من این است که جامعه‌ی پزشکی نسبت به تعهدات حرفه‌ای و اخلاقی خود توجه داشته و دارد البته اگر مصادیق این تعهدات به صورت مشخص و شفاف یادآوری و مورد تاکید قرار بگیرد، می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده کمتر شاهد وقوع نقض این تعهدات باشیم. تدوین «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته‌ی نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران» که طی ماه‌های اخیر از سوی سازمان نظام پزشکی صورت گرفت می‌تواند گام مهمی در این زمینه باشد.»
پارساپور با تاکید بر نیاز به رعایت موازین اخلاقی و احترام به وقت مراجعان اضافه کرد: «البته باید توجه داشت که اولویت در ارائه‌ی خدمات پزشکی خدمت ایمن، به روز و به موقع است و بر این اساس علاوه بر وقت تعیین شده از سوی پزشک، مولفه‌های دیگری هم در رسیدگی و پذیرش بیمار تاثیر گذار است که مهم‌ترین آن حال عمومی بیمار و ضرورت و فوریت ارائه‌ی خدمت است که می‌تواند گاه زمان پیش بینی شده را تغییر دهد. اگر بیمار بدحالی وجود داشته باشد که برای مثال نیاز به جراحی اورژانسی داشته باشد، منطقی است که مثلا زمان اعلام شده به یک بیمار دیگر برای عمل جراحی به تعویق بیفتد.
در مطب هم ممکن است شرایطی به وجود بیاید که فردی به مطب مراجعه کند که نیازمند معاینه‌ی فوری یا طولانی‌تر از معمول است، بنابراین ممکن است زمانی که برای معاینه به بیماران اعلام می‌شود به‌خاطر شرایط خاص یک بیمار جابه‌جا شود. بر همین اساس است که به طور معمول در مطب‌ها تابلویی در معرض دید بیماران قرار می‌گیرد که روی آن عبارت «زمان اعلام شده، زمان تقریبی است» نوشته شده است.
البته اینها باید استثنا باشند و اصل نیستند. اصل بر این است که مدیریت مطب یا بخش به صورتی باشد که تا جایی که ممکن است زمان‌بندی پیش‌بینی شده رعایت شود.»
دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی کشور در پایان گفت: «به نظر می‌رسد با توجه به اقداماتی که در سال‌های اخیر در حوزه‌ی نظارت بر رعایت موازین اخلاق حرفه‌ای در وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی انجام می‌شود، شاهد باشیم که این موضوع با دقت بیشتری مورد توجه جامعه پزشکی قرار بگیرد؛ از جمله نسبت به احترام به وقت بیماران توجه بیشتری شود چرا که بی‌توجهی به زمان‌بندی تعیین شده یک نوع بی‌حرمتی نسبت به بیماران است.
این زمان‌بندی‌ها در اختیار تیم اداری و اجرایی مطب است و البته مسوولیت پاسخگویی به عهده‌ی مسوول مطب که پزشک است خواهد بود؛ توقع این است که پزشکان با مدیریت بهتر بخش اداری مطب، تلاش کنند که اتلاف وقت بیمار و بی‌نظمی به حداقل برسد.»
مهرور: نباید سقف انتظار گذاشته شود
عظیم مهرور، فوق تخصص خون و سرطان کودکان، با تاکید بر اینکه نمی‌توان به طور مطلق گفت چنین کاری اخلاقی است یا نه توضیح داد: «ممکن است همان زمانی که به بیمار اعلام شده و باید پزشک را ملاقات کند، یک بیمار اورژانسی بیاید و باعث شود وقت پزشک گرفته شود؛ اینجا پزشک مجبور است اجازه دهد وقت بیمار elective را بگیرد تا به بیمار اورژانسی رسیدگی کند بیمار elective بیماری است که از قبل وقت گرفته و به پزشک مراجعه کرده است.
اگر چنین اتفاقی بیفتد نه تنها غیراخلاقی نیست بلکه بسیار خوب است، چون پزشک تصمیم گرفته است و خط مشی برای خودش مشخص کرده است و به بیمار اورژانسی رسیدگی کرده است.»
او در مورد جنبه‌ی غیراخلاقی این کار گفت: «اگر پزشکی از روی عمد یا دلیلی چون دیرآمدن بر سر کار باعث می‌شود وقت ارزشمند بیمار هدر برود، چنین کاری منطبق بر اخلاق پزشکی نیست و منشور حقوق بیمار رعایت نشده است و ضداخلاقی است.
بهتر است اصلا وقتی تعیین نشود و بیماران بدون وقت قبلی مراجعه کنند. به طور کلی باید ارزش و حقوق و حرمت بیمار رعایت شود.»
مهرور با مخالفت با تعیین سقف برای انتظار بیمار گفت: «نیازی به تعیین سقف نیست چون زمان مورد نیاز برای بیماران مورد به مورد متفاوت است. برای یکی ممکن است 20 دقیقه طول بکشد و برای مورد دیگر 50 دقیقه. این را باید در اختیار خود پزشک گذاشت.»
انتهای پیام
راه حل این مسئله و بسیاری مسائل مرتبط با حقوق بیمار و عملکرد نادرست، زشت یا حتی برخلاف قانون پزشکان بسیار ساده است اول باید ارتباط پولی بیمار و پزشک قطع شود و ویزیت ها و خدمات پزشکی صرفا توسط دولت به پزشکان پرداخت شود دوم ایجاد نظام و سیستم امتیاز دهی توسط بیماران به پزشک است بصورتی که بیمار هر بار بعد از ویزیت یا ارائه خدمات پزشکی در مطب می تواند با کشیدن کارتی خاص (در دنیا نمونه اش هست) هم ویزیت شدن را تایید کند و هم امتیازی را براساس کیفیت خدمات و نحوه برخورد پزشک و .. به پزشک دهد دولت هر بر اساس این امتیاز به پزشک پول بدهد یعنی ویزیت ها یا خدمات تعرفه ثابت نداشته باشند بلکه کاملا نسبی بر اساس امتیازی که بیمار و مراجعه کننده می دهند پول دریافت کنند انووقت همه پزشکان برای اینکه درامد بهتری داشته باشند بهترین خدمات را به مردم ارائه می دهند نمونه های امتیازدهی هم در کشور های دنیا امروزه برقرار است و موثر ترین راه حل بسیاری از مشکلاتی است از این دست.
مافیای پزشکی اینجا خیلی قوی تر از این حرفهاست. زیرمیزی گرفتن، معطل کردن بیمار و امثال این ها ابعاد ساده ماجراست. چرا هیچ قانونی بر علیه دکترها تصویب نمی شه؟ چرا هیچ فیلم و سریالی نمی تونه بر علیه اون ها انتقاد کنه؟ چرا کلا تافته جدا بافته هستند؟ هیچ نهادی خارج از اون ها بر اون ها نظارت نمی کنه. خودشون قانون تصویب می کنن. خودشون اجرا می کنن و خودشون هم بر اون نظارت می کنن.
آیا بی ربط نیست که دو سه سال بیش از نصف بودجه مملکت رو به صنعت پزشکی دادن، اون ها هم همه پول رو ریختن توی دلار و سکه و رفتن سرمایه گذاری خارجی کردن؛ بعدش یه دفعه افزایش نقدینگی، کاهش تولید و کمبود ارز پیدا میشه؟ آیا نباید مافیای پزشکی رو از هر مافیای دیگه توی این کشور بزرگتر و قوی تر بدونیم؟
سیستم نظرسنجی هم برای این ها فایده نداره. زیرمیزی که خلاف قانون بود و کار خیلی زشتی هم بود، رو نتونستیم از صنعت پزشکی حذف کنیم، دستگاه نظرسنجی رو می گذارند قبل از ورود به مطب، تا نزنی نمی تونی وارد بشی!
از انصاف نیوز میخواهم این مطلب را رها نکند و تا وثوق نتیجه آن را پیگیری کند. واقعیت این است که صفهای طولانی در مطب پزشکان ممکن است حتی باعث اشاعه بیمارهای واگیردار گردد.