تحلیل «گروه بین المللی بحران» از دو سناریوی پیش‌روی ایران و‌ آمریکا

اندیشکده گروه بین المللی بحران در تحلیلی درباره‌ی دو سناریوی پیش‌روی ایران و‌ آمریکا نوشت: ایران آخرین کشور خاورمیانه است که نا آرامی های مردمی گسترده ای را در شهرهای مختلف خود تجربه می کند. معترضان ایرانی با خشونت بی سابقه نیروهای امنیتی روبرو شده اند. این اعتراضات بعد از اعلام تصمیم ناگهانی دولت برای افزایش قیمت سوخت شروع شدند. فعلا آرامش به بیشتر بخش های کشور بازگشته است. هم زمان، کاهش تنش با آمریکا و همسایگان عرب خلیج فارس اهمیت بیشتری پیدا کرده است. اما در صورتی که تهران اقدامات تحریک آمیز خود در زمینه فعالیت های هسته ای را ادامه دهد یا دست به حملاتی علیه منافع رقبای خود بزند، احتمال مصالحه کاهش پیدا خواهد کرد. علاوه بر این، ممکن است رقبای منطقه ای ایران به این نتیجه رسیده باشند که جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی قرار دارد و در شرایط کنونی مصالحه به نفع آن ها نخواهد بود. اما هیچ کدام از این دو سناریو به نفع مردم ایران یا منطقه نخواهد بود. در عوض، تهران باید به دنبال اجرای اصلاحات اقتصادی و سیاسی باشد. آمریکا، ایران و کشورهای منطقه باید به فکر کاهش تنش و از سر گیری دیپلماسی باشند.

به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: اطلاعات جامع و دقیقی در مورد وقایع رخ داده در ایران در نیمه دوم ماه نوامبر در دسترس نیست.

ایران در طول یک دهه گذشته سه بار با ناآرامی های داخلی گسترده روبرو شده است. در سال 2009 جنبش سبز در واکنش به پیروزی جنجال برانگیز محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت. سپس در ماه های دسامبر 2017 و ژانویه 2018 اعتراضاتی در واکنش به مشکلات اقتصادی رخ دادند. ایران برای مدت یک هفته دسترسی مردم به شبکه جهانی اینترنت را قطع کرده بود.

مقامات ایرانی ناآرامی های اخیر را به عوامل خارجی نسبت میدهند. دولت ایران تایید کرده است که حدود دویست هزار نفر در شورش های اخیر مشارکت داشتند. در این حوادث بیش از 700 شعبه بانک و 140 ساختمان دولتی تخریب شدند. رهبر ایران در سخنرانی عمومی خود در تاریخ 27 نوامبر گفت که دشمنان کشور مبالغ هنگفتی را برای طراحی این توطئه علیه ایران هزینه کرده اند. یکی از مقامات ارشد ایرانی در مصاحبه با ما گفت که ظاهرا حملات علیه اموال و ساختمان های عمومی به طور برنامه ریزی شده انجام شده اند. او اضافه کرد که در اعتراضات گذشته کمتر زیرساخت های مهم از جمله بنادر، پمپ بنزین، پالایشگاه ها و فروشگاه ها هدف قرار گرفته بودند.

ما هیچ وقت نمی توانیم دخالت قدرت های خارجی در امور ایران را انکار کنیم. اما آشکار است که مشکلات اقتصادی از جمله تورم و رکود و همچنین سوء مدیریت و فساد گسترده در سال های اخیر بمب ساعتی را خلق کرده بود که در تاریخ 15 نوامبر بعد از اعلام تصمیم دولت برای کاهش یارانه های سوخت منفجر شد. دولت حسن روحانی اعلام کرد که این سیاست در راستای کاهش مصرف و قاچاق سوخت از کشور اتخاذ شده است و همه عواید ناشی از افزایش قیمت به 18 خانواده کم درآمد در کشور بازگردانده خواهد شد. رهبر ایران نیز در سخنرانی عمومی گفت که از تصمیم دولت پشتیبانی کرده است.

سیستم سیاسی و اقتصادی ایران بدون توجه به تحریم های آمریکا به اصلاحات گسترده نیاز دارد.

در حال حاضر این سوال مطرح است که تحولات اخیر چه تاثیری بر روی تقابل بین ایران، آمریکا و رقبای منطقه ای تهران اعمال خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که رهبران ایران با توجه به عمق مشکلات اقتصادی و مقیاس شورش های اخیر به فکر کاهش تنش با آمریکا و کشورهای عربی خلیج فارس باشند. چندین سناریو پیش روی تهران وجود دارد. اول، شاید ایرانی ها دوباره به طور کامل تعهدات خود در چارچوب توافق هسته ای را اجرا کنند و در ادامه وارد مذاکرات با واشنگتن بر سر مسائل دیگر شوند. آمریکا نیز در ازای همکاری تهران بخشی از تحریم های اقتصادی را حذف میکند. بعید به نظر می رسد که مقامات آمریکایی از چنین فرصت ایده آلی برای دست یابی به یک توافق جامع تر بگذرند.

اما سناریوی ترسناک تری نیز قابل تصور است. شاید تهران و واشنگتن به طور کامل برداشت متفاوتی در مورد وقایع اخیر در منطقه داشته باشند. رهبران ایران اعلام کرده اند که نقشه دشمنان برای بی ثبات کردن کشور را شکست داده اند. شاید تهران وقایع اخیر را به عنوان بخشی از کمپین فشار حداکثری ترامپ می بیند. این موضوع می تواند بی اعتمادی تهران به دولت ترامپ را نسبت به گذشته افزایش دهد. مقامات ایرانی بارها تاکید کرده اند که تا زمان برداشته شدن تمام تحریم های اقتصادی حاضر به مذاکره نخواهند بود.

اما اعتراضات اخیر در ایران و برخی کشورهای دیگر در خاورمیانه ظاهرا مقامات آمریکایی را قانع کرد که کمپین فشار حداکثری آن ها در حال جواب دادن است. آن ها معتقدند که برای تسلیم کردن ایران باید فشارهای خود را افزایش دهند.

اما در شرایط کنونی آمریکا و متحدان منطقه ای واشنگتن نباید منتظر فروپاشی یا تسلیم شدن ایران بمانند. کمپین فشار حداکثری واشنگتن باعث افزایش بی ثباتی در ایران خواهد شد. اما بعید است که بقای نظام به طور جدی در خطر قرار گیرد. در مقابل، تهران احتمالا گام های بیشتری را برای خروج از توافق هسته ای و پیشبرد برنامه های منطقه ای خود برخواهد داشت.

انتهای پیام