گفت‌وگو با مینو محرز درباره‌ی پرسش‌ها و ابهام‌های کرونا در ایران
گفت‌وگوی خبرآنلاین با مینو محرز، پزشک و عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت را می‌خوانید:
*خانم محرز، بحث را با سوالی شروع کنیم که این روزها برخی آن را نجات ایران از کرونا می‌دانند: قرنطینه کردن. در مواجهه با ویروس کرونا شما با این موضوع موافقید؟
امروزه اصلا قرنطینه کردن معنا ندارد، وقتی به مردم آموزش بدهیم که مراقب بهداشت فردی باشند و تا جای ممکن از خانه خارج نشوند، چه نیازی به قرنطینه کردن است. مردم همگی با یک ماسک به صورت به بیرون می‌آیند، در حالی که شستن دست بسیار مهم‌تر از ماسک زدن است. این ویروس از طریق سرفه مریض در ۱.۵ متری اطراف او می‌نشیند و ما از طریق تماس با اشیا مرتبط با مریض، به این بیماری مبتلا می‌شویم.
دانشجویانی که ووهان قرنطینه شده بود، می‌گفتند به آن‌ها اصلا غذا ندادند، چین یک کشور کمونیستی است که اقدامات غلط زیادی در این باره انجام داده است، برای مثال ده‌ها ویدیو از ووهان منتشر شده است که همگی مردم را ترساندند.
در بیمارستانی که کار می‌کنم وقتی تست یک بیمار مثبت درآمد، نمی‌دانید چه اتفاقاتی رخ داد. پرستارهای ما همگی ترسیدند چراکه آن‌ها تماس داشتند، در حالی که ماسک و دستکش زده بودند. متاسفانه مردم تابع این تبلیغات شده‌اند و فضای مجازی هم با اعصاب مردم بازی می‌کند.
*پس به نظر شما قرنطینه کردن شهر ووهان کار درستی نبود؟
اصلا، مگر می‌شود چنین کاری کرد؟ ما با قرنطینه کردن یک سیستم را می‌خوابانیم، زمان قرنطینه کردن دیگر گذشته است. این کار برای قرون وسطی است که امکاناتی وجود نداشت و شهرهای کوچک را قرنطینه می‌کردند، دیگر این کار منسوخ شده است. فقط باید به مردم سفارش کنیم که جاهای پرجمعیت نروند.
*منظورتان از مناطق پرجمعیت کجاست؟
یکی از مشکلاتی که وجود دارد مربوط به حرم‌هاست، مردم در این مکان‌ها چهارچوب در را بوس می‌کنند و همه جا را لمس می‌کنند، در حالی که ما دست دادن و بوسیدن را ممنوع کرده‌ایم. از دور هم می‌شود عبادت کرد، هرچه ازدحام کمتر باشد اوضاع بهتر می‌شود. محلی که که پر از جمعیت است بدترین مکان برای انتقال بیماری است، به همین دلیل باید از ازدحام جلوگیری شود.
*همانطور اشاره کردید، ترس و وحشت فراوانی از این ویروس به وجود آمده است. شما این حد از ترسیدن را نرمال و طبیعی می‌دانید؟
در هر صورت ۲ ماه است یک ویروس جدید آمده و خیلی چیزها از آن نمی‌دانیم. چند ویروس سرماخوردگی پیش از این شایع شده بود و ترسی هم از آن وجود نداشت تا این که در سال ۲۰۰۲ سارس آمد که به سرعت پخش و کنترل شد و بعد از آن مِرس با ۳۵درصد مرگ‌ومیر در عربستان شیوع پیدا کرد. همه این‌ها هم از خفاش به انسان سرایت کردند.
حالا این ویروس جدید به بازار آمده است، چراکه در چین به شکل سنتی هر غذا و جنبنده‌ای را می‌خورند. ما خیلی از این ویروس نمی‌دانیم اما دو تفاوت اصلی بین آن و دیگر ویروس‌ها وجود دارد؛ اول سرعت انتقال آن که خیلی زیاد است و دوم این که ممکن است تا ۱۴ روز این ویروس در بدن فردی باشد بدون این که علایم آن ظاهر شود، البته هنوز معلوم نیست این ویروس در این دو هفته به دیگران منتقل می‌شود یا نه.
*در واقع با بیماری مثل آنفلوآنزا مواجه شدیم؟
ما دو پیک اپیدمی آنفلوآنزا از اول فصل در ایران داشتیم، یکی از آن‌ها خیلی شدید بود که کنترل شد. آمار مرگ‌ومیر آن هم در ایران حدود ۷ یا ۸ درصد بود، در ابتدا همه فکر می‌کردند کرونا همان آنفلوآنزا است ولی بعد مشخص شد که این بیماری جدید آنفلوآنزا نیست و بعد هم کرونا ویروس در قم مشاهده شد.
در آن زمان پزشکان امکانات تشخیصی زیادی هم نداشتند و کیت‌های تشخیص ویروس کرونا هم محدود بود به همین دلیل همه فکر می‌کردند این ویروس جدید آنفلوآنزاست.
*پس مردم زیاد نترسند؟
ببینید ترسیدن بدترین کار است، استرس و ترس سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و در نتیجه شدت بیماری‌ها بیشتر می‌شود. خوشبختانه رسانه‌ها در حال بمباران مردم با اطلاعات درست هستند، اما مردم تا حدی به اطلاعات اراِئه شده باور ندارند و شدیدا طرفدار سیستم‌ها و سایت‌های خارجی هستند. با صحبتِ چهره‌های آشنا و استادهای دانشگاه حرف‌ها را قبول می‌کنند، اما کافی است رسانه‌های خارجی ادعایی جدید کنند تا دوباره مردم نظرشان عوض شود.
در این مدت رسانه‌های خارجی بارها با من برای مصاحبه تماس گرفتند اما قبول نکردم، ولی شبانه‌روز جواب رسانه‌های مردم ایرانی را می‌دهم تا مردم آگاه شوند.
باید اقداماتی انجام شود تا مردم برخی اخبار اشتباه در فضای مجازی را باور نکنند، نباید به هر سایتی برویم و باید به منابع خاص اعتماد کنیم. امروز دیدم مردم در مرکز خریدی صف طولانی کشیدند تا در صورت قرنطینه مواد غذایی داشته باشند، این نتیجه انتشار شایعات در فضای مجازی است و این کارها خودخواهی است، اگر مردم غذایی ندارند، من هم نداشته باشم.
تا آگاهی مردم زیاد می‌شود ناگهان یک شایعه پخش می‌کنند، خواهش می‌کنم وارد فضاهای مجازی که معلوم نیست چه می‌گویند نشوید.
*دلایل مختلفی درباره چگونگی شیوع این بیماری در قم شنیده شد. حالا به نظر شما چرا قم؟
در قم کارگاه‌های متعدد و کارگر چینی زیاد است، این‌ها بدون هیچ کنترلی به چین می‌رفتند و می‌آمدند و در نتیجه کرونا وارد کشور شد. ایران برخلاف دیگر کشورها، درها را به روی این کشور نبست، در حالی که این تنها راه جلوگیری از ورود این بیماری در دیگر کشورها بود.
*خانم دکتر، عجیب‌ترین شایعاتی که درباره کرونا در فضای مجازی با آن روبرو شدید چیست؟
مردم می‌گویند چون این بیماری خیلی شدید در ایران رشد کرده شاید بیماری دیگری جز کرونا وارد ایران شده است. در صورتی که از ویژگی‌های این ویروس سرعت انتقال بالای آن است و چون ما دیر از ورود آن آگاه شدیم شرایط این طور شد و این ترس به وجود آمد.
در ابتدا همه وحشت کرده بودند که تعداد فوتی‌ها با تعداد آمار مبتلایان نمی‌خورد، اما حالا با رشد تعداد مبتلایان به دلیل افزایش مراجعه مردم کم کم به این نتیجه رسیدیم که آمار ایران با آمار جهانی تفاوت چندانی ندارد.
*بر این اساس باید انتظار داشته باشیم چون تا به حال ۱۵ نفر در اثر کرونا در ایران کشته شدند، تعداد مبتلایان هم به ۱۵۰۰ نفر برسد؟
بله، این احتمال وجود دارد، در چین همه را یک دفعه چک شدند و مشخص شد میزان مرگ و میر ۲ درصد است. اما ما از اول سندرم زجر تنفسی را چک کردیم که میزان مرگ و میر ناشی از آن بالاست. حالا با آزمایش‌های جدید باید شاهد این باشیم که میزان مرگ و میر کمتر شود.
در این میان حتی دعوای سیاسی بین نماینده قم و وزارت بهداشت هم رخ داد، به نظر من آمار نماینده قم اغراق آمیز بود و هیچ پشتوانه‌ای نداشت.
*در همین فضای مجازی بارها گزارشاتی درباره علایم ابتلا به کرونا پخش شده است و دیگر مردم با مشاهده هر علایم بیماری می‌ترسند. اصلی‌ترین علایمی که در صورت مواجهه با آن باید به پزشک مراجعه کنیم چیست؟
تب بالای ۳۷.۸ در کنار گلودرد و سرفه از علایم این بیماری هستند. اما مهمترین علایم ابتلا به کروناویروس تب، سرفه خشک و تنگی نفس است. معمولا مبتلایان به این ویروس خلط ندارند. البته ممکن است تب فرد مبتلا واضح نباشد و بیماری صرفا با گلودرد بیاید، اما علامت‌های شاخصی که بخاطر آن ما فرد را مشکوک به کرونا فرض می‌کنیم، همان ۳ موردی است که اشاره کردم.
*اگر فردی این علایم را داشت چه کار کند؟
افراد در این صورت به پزشکشان مراجعه کنند، اگر مشخص شود فرد علایم کرونا را دارد، با بیمارستان‌های معین تماس گرفته می‌شود و آن‌ها را می‌برند. مردم خودشان به این بیمارستان‌ها مراجعه نکنند.
*بعد از این که این بیماری تمام شود، علایمش برای بلندمدت باقی می‌ماند؟
بدترین موضوع عارضه ریوی است که اگر خوب شود، اوضاع بهبود می‌یابد. پس خیر، این بیماری هیچ یادگاری نمی‌گذارد.
*گفته می‌شود افرادی که بخاطر این بیماری کشته می‌شوند بیماری پیش‌زمینه‌ای داشتند. در صورتی که خانواده برخی قربانی‌ها در ایران این موضوع را رد کرده‌اند. این موضوع چه توضیحی دارد؟
اکثر آن‌هایی که فوت کردند بالای ۵۰ سال سن دارند و بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، چاقی، بیماری قلبی عروقی و …. دارند. اما قربانیان اکثرا سابقه زمینه‌ای دارند اما هر اتفاقی می‌تواند رخ بدهد و ممکن است در این میان افرادی سالمی هم در اثر ابتلا به این بیماری فوت کنند.
*بحث دیگری که در این مدت بارها با آن روبرو شدیم، کمبود تجهیزات مثل لوازم بهداشتی در بیمارستان‌هایی مثل مسیح دانشوری است. شما به عنوان یک پزشک این موضوع را تایید می‌کنید؟
بله متاسفانه بخاطر تحریم‌ها ما کبود زیادی داریم، امروز در بخشی از بیمارستان مشاوره داشتم، متوجه شدم همه ضدعفونی کننده‌های آن خالی شده است، گفتند مردم با شیشه نوشابه آن‌ها را تخلیه کردند.
تجهیزات برای چنین شرایطی خیلی کم است، بیمارستان مسیح دانشوری که بیماران قطعی کرونا در آن نگه‌داری می‌شود، باید امکانات زیادی داشته باشد، اما این طور نیست. بله، بخاطر تحریم‌ها در خیلی از بخش‌ها کمبود داریم، در حالی که وجود این ضدعفونی کننده‌ها در این مواقع لازم است.
*فکر می‌کنید تنها دلیل این موضوع تحریم‌هاست؟ وزارت بهداشت از قبل نمی‌توانست اقداماتی انجام دهد که با چنین شرایطی روبرو نشویم؟
ما از خیلی وقت پیش تحریم هستیم و برای تولید برخی تجهیزات به مواد اولیه نیازمندیم و در هنگامی که درخواست انقدر بالا می‌رود با مشکل مواجه می‌شویم. در اپیدمی امسال آنفلوآنزا، هیچ کدام از داروها به موقع نرسید و در واکسن آن هم کمبود داشتیم؛ ما واقعا در تحریم هستیم.
یک مشکل دیگر ما ایرانی‌ها این است که به فکر یکدیگر نیستیم، نمی‌دانم چرا اخلاق در جامعه از بین رفته است، شرایط دیگر مثل جنگل شده است، وقتی درخواست زیاد باشد فوری قیمت‌ها زیاد می‌شود و با کمبود روبرو می‌شویم.
*پس چرا هرچند وقت یک بار وزیر بهداشت می‌گوید ما کمبود نداریم؟
در حد شرایط قبلی مشکلی نداشتیم، اما در این مدت در کیت‌های تشخیص کرونا هم کمبود داشتیم، اگر مشکل تحریم نبود همه این تجهیزات وجود داشت.
شرکت تولید کننده کیت تشخیص که از یک کشور اروپایی بود از ترس تحریمهای آمریکا تجهیزاتش را به ایران نمی‌فروشد، سازمان جهانی بهداشت به تازگی این کیت را به ایران فرستاد و بعد توانستیم جمعیت مبتلا به کرونا را در ایران تشخیص بدهیم.
*پس چطور بود که قبل از ورود این کیت‌ها به ایران از طریق سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت نتیجه آزمایش کرونای چندین نفر را منفی اعلام کرد؟
از قبل مشکل کمبود کیت وجود داشت، به همین دلیل برای آزمایش انتخابی رفتار می‌کردند و تنها از افراد خاصی آزمایش گرفته می‌شد، به همین دلیل ممکن بود تعدادی بیمار از زیر دست در بروند. به محض این که کیت به ایران رسید و آزمایش‌ها را انجام دادند، مشخص شد که کرونا در ایران وجود دارد.
اصلا دلیل این که دیر متوجه حضور کرونا در ایران شدیم همین بود. حالا هم که امکانات و کیت هم به اندازه وجود دارد، چندین آزمایشگاه هم تجهیز شدند در وسایل حفاظت شخصی با کمبود روبرو شدیم و برای مثال ماسک یا لوازم ضدعفونی کننده یا اصلا وجود ندارد و یا قیمتشان بسیار زیاد است.
من ۴۰ سال است که در دانشگاه درس می‌دهم و از همان اول در کمیته های عفونی وزارت کشوری عضو بودم. ما از نظر دانش خوب هستیم، این همه سیل آمد آیا اپیدمی در ایران رخ داد؟ این بار ما کیت تشخیص را نداشتیم و به همین دلیل بیماری را دیر تشخیص دادیم. ما اصلا مشکل عملیاتی نداشتیم و تنها مشکل نبود کیت تشخیصی این بیماری بود، اگر زودتر تشخیص می‌دادیم این وضعیت در زمان زودتری به مردم اعلام می‌شد و سریع‌تر می‌توانستیم جلوی بیماری برای بگیریم.
*منظورتان از فرستادن انتخابی افراد برای آزمایش چیست؟
یعنی علایم بیمار نگاه می‌شد و بعد تشخیص داده می‌شد تا از کسی آزمایش گرفته شود یا نه و معمولا به سختی از کسی آزمایش گرفته می‌شد. به طوری که بیشتر تصور می‌شد افراد با سرماخوردگی معمولی روبرو شده‌اند تا ویروس کرونا.
*چرا از همان ابتدا از سازمان جهانی بهداشت درخواست نشد که کیت تشخیص کرونا را به ایران ارسال کند؟
ببینید هنوز که هنوز است آن شرکت اروپایی کیت تشخیص سریع بیماری را به ایران نمی‌فروشد. سازمان جهانی بهداشت به تازگی این کیت‌ها را تهیه کرده و به ایران فرستاده است. برای تست کردن همه افراد به هزاران کیت نیازمندیم، به همین دلیل باید از طریق شرکت تولیدکننده آن را به ایران وارد کنیم.
*پس اگر تحریم نبودیم وضعیت ما بهتر بود؟
نه، اما شاید زودتر ورود کرونا به ایران تشخیص داده می‌شد. اگر مشکلات تحریم را نداشتیم که همه این تجهیزات به وفور در ایران بود و به راحتی می‌توانستیم کیت حفاظتی خریداری کنیم.
*فکر نمی‌کنید وزارت بهداشت می‌توانست از قبل اقداماتی سازمان یافته انجام دهد و مثلا تبلیغاتی انجام می‌شد تا مردم برخی لوازم بهداشتی را خریداری کنند و چنین شرایطی به وجود نیاید؟
اصلا، اگر چنین اتفاقی رخ می‌داد، شرایط وحشتناک و در همان زمان همه چیز احتکار می‌شد. سیستم ما شبیه جنگل شده است و دیگر اخلاقی وجود ندارد. حالا هم مردم باید بدانند، این ویروس در هر کشوری که وارد شد ابتدا شرایط به همین شکل بود و بعد آن‌ها توانستند با برنامه‌ریزی درست و همراهی مردم برای حفظ جان خودشان اوضاع را کنترل کنند. مردم ما باورشان به دولت از بین رفته است. مردم فقط به رسانه‌های خارجی توجه می‌کنند، آن‌ها هم به هرحال شیطنت می‌کنند.
ببیینید هیچ دولتی حق ندارد سلامت را با سیاست یکی کند، علتی که بیماری در قم تشخیص داده نشد، کمبود کیت بود و مشخص شد چند مورد مشکوک هم با سرماخوردگی معمولی مواجه شده‌اند.
*می‌گویید دولت‌ها نباید سلامت مردم را با سیاست یکی کنند، فکر می‌کنید چه سیاسی‌کاری‌ای در ایران در این رابطه انجام شد؟
از نظر من دولت کار خلافی نکرده است و چون در اپیدمی آنفلوآنزا بودیم و کیت تشخیص کرونا هم محدود بود این بیماری دیر تشخیص داده شد. به محض این که سازمان جهانی بهداشت برای ایران کیت‌ها را فرستاد مشخص شد این بیماری در قم و بعد تهران وجود دارد. من دو مریض در آی سی یو داشتم که از قم آمده بودند، متاسفانه هر دو فوت کردند و نتیجه آزمایش آن‌ها هم مثبت بود. آن‌ها هم به ظاهر بیماری زمینه‌ای نداشتند و حدود ۵۰ ساله بودند.
تا جایی که من می‌دانم وزارت بهداشت هیچوقت پنهان‌کاری نکرده و واقعیت‌ها را بیان کرده است و در این شرایط هم نمی‌توانست غیر از این عمل کند.
*می‌گویید سیاسی‌کاری صورت نگرفته است، پس چرا هواپیما به چین سفر کرده است؟ چرا بسیاری از مناطق پرجمعیت بسته نمی‌شود؟
باید به مردم آموزش بدهیم تا جای امکان به مکان‌های پر جمعیت مثل حرم‌ها کمتر بروند، ما می‌توانیم از دور هم زیارت کنیم. هرچه ازدحام کمتر باشد بهتر است. ما نگران عید هستیم، چون ازدحام بیشتر هم می‌شود.
*فکر می‌کنید تب و تاب این بیماری چه زمانی می‌خوابد چون بسیاری برای سفرهای نوروزشان برنامه‌ریزی کرده‌اند؟
ببینید مدارس تعطیل شده و همه شروع به سفر کردند، این کار غلط است. نمی‌شود قضاوت کرد که این بیماری کی از بین می‌رود چون تازه با شروع اپیدمی روبرو شده‌ایم.
انتهای پیام
