نگاهی به «حق‌الناس» در سخن رهبری و دفاع عملی در انتخابات

سایت «خامنه ای دات آی آر» در گزارشی با تیتر «رازِ یک لبیک» و روتیتر «نگاهی به طرحِ موضوع «حق‌الناس» در بیانات رهبری و دفاع عملی از آن در عرصه انتخابات»، نوشت:

«توجه به خواست مردم» و «صیانت از آراء آنان در انتخابات» همواره یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد توجه و تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است. ایستادگی در مقابل توطئه‌ی «ابطال انتخابات» در سال ۸۸ یکی از جلوه‌های آشکار این مساله بوده است. پس از این انتخابات نیز رهبری با طرح کلیدواژه‌ی «حق‌الناس» بر ضرورت امانت‌داری نسبت به آراء مردم تأکید کردند؛ موضوعی که با برخی برداشت‌های نادرست و تکرارهای نابه‌جا روبرو شد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای جهت تبیین صحیح آن مباحثی را مطرح کردند. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به مناسبت حضور پرشور و بانشاط مردم در انتخابات هفتم اسفند ۹۴ در پاسخ به دعوت نظام اسلامی، در این گزارش ضمن بررسی طرحِ موضوع «حق‌الناس» در بیانات رهبر انقلاب و دفاع عملی ایشان از این موضوع، به بررسی دلایل تثبیت و تعمیق اعتماد متقابل مردم و نظام اسلامی پرداخته است.

* تصویر اول: چرا تردیدافکنی می‌کنید؟
«انتخابات به فضل الهی و به حول و قوه‌ی الهی انتخابات سالمی است. من میبینم بعضیها در انتخاباتی که دو سه ماه دیگر انجام خواهد گرفت، از حالا شروع کرده‌اند به خدشه کردن. این چه منطقی است؟ این چه فکری است؟ این چه انصافی است؟… چرا بیخود خدشه میکنند، مردم را متزلزل میکنند، تردید ایجاد میکنند؟»[۱]

این بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز سال ۸۸ و در بارگاه نورانی امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ به فعالیت جریانی بود که از چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری خط تبلیغاتیِ‌ «تخریب سلامت انتخابات» و زیر سؤال بردن امانت‌داریِ نظام اسلامی نسبت به آراء مردم را در دستور کار قرار داده و «تردیدافکنی» را به‌عنوان راهبردی اساسی پیگیری می‌کرد. رهبر انقلاب «هدفِ دشمن» را از بین بردن «پشتوانه‌ی مردمی نظام» معرفی کرده و نسبت به تحقق این هدف توسط جریانات داخلی هشدار دادند:
«دشمن با همین حضور شما، با همین انتخاب شما [ملت ایران] مخالف است. میخواهند پشتوانه‌ی نظام را که مردم هستند و آراء مردم است، از نظام بگیرند؛ میفهمند چه کار دارند میکنند. وای به حال آن کسانی که نادانسته، از روی غفلت، همان حرف آنها را تکرار کنند و همان مقصود آنها را در داخل تحقق ببخشند.»[۲]

هرچند رهبر انقلاب با تکیه بر تجربیات و سوابق درخشان نظام در برگزاری انتخابات سالم و توأم با حفاظت از رأی مردم در دوره‌های مختلف، بر سلامت سازوکار انتخابات تأکید کرده و همگان را به پرهیز از «تردیدافکنی و تخریب فضای انتخابات» توصیه می‌کردند اما گویی قرار بود «تقلب» اسم رمزِ جریان آشوب و اغتشاشِ پس از انتخابات شده و با این بهانه کشور را تا «لبه‌ی پرتگاه»[۳] ببرند.

با نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات بر آتش تردیدافکنی بیش از پیش دمیده شد و از آخرین ساعات رأی‌گیری در حوزه‌های انتخابیه فضای تشویش و تخریب کلید خورد و اینگونه «فتنه» وارد فاز عملیاتی شد. فتنه‌ای که بهانه‌ و حیله‌ی تبلیغاتی‌اش «تقلب» بود اما باطنش برنَتابیدن «رأی مردم». اما در میان همه‌ی این هیاهوها و فضاسازی‌های مخرب، رهبر انقلاب با اشاره به اینکه «سازوکارهای قانونی انتخابات در کشور» اجازه‌ی تقلب را نمی‌دهد بر «حفاظت نظام از رأی مردم» تأکید کرده و صراحتاً اعلام کردند زیر بار «بدعتهای غیرقانونی» برای «نادیده‌انگاری آراء مردم» نخواهند رفت:
«مردم اطمینان دارند؛ اما برخی از طرفداران نامزدها هم اطمینان داشته باشند که جمهوری اسلامی اهل خیانت در آراء مردم نیست. سازوکارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه‌ی تقلب نمیدهد… بنده زیر بار بدعتهای غیرقانونی نخواهم رفت. امروز اگر چهارچوبهای قانونی شکسته شد، در آینده هیچ انتخاباتی دیگر مصونیت نخواهد داشت.»[۴]

راهبرد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «صیانت همه‌جانبه از خواست و رأیِ جمهور مردم» و «حراست از سازوکار انتخابات» در مقابل جریانِ زیاده‌خواه و فتنه‌گر بود. بر این اساس «ابطال انتخابات تحت فشارِ اردوکشی خیابانی» را «شروع دیکتاتوری» دانسته و نسبت به «محاسبات غلط» بعضی افراد هشدار دادند:
«این تصور هم غلط است که بعضی خیال کنند با حرکات خیابانی، یک اهرم فشاری علیه نظام درست میکنند و مسئولین نظام را مجبور میکنند، وادار میکنند تا به عنوان مصلحت، زیر بار تحمیلات آنها بروند… تن دادن به مطالبات غیرقانونی، زیر فشار، خود این، شروع دیکتاتوری است. این اشتباه محاسبه است؛ این محاسبه‌ی غلطی است.»[۵]

هرچند توصیه‌ها و تذکرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای حرکت در مسیر قانون و احترام به رأی مردم با مخالفت و معارضه‌ی برخی افراد و جریانات سیاسی روبه‌رو شد اما رهبری با «حفاظت از آراء مردم» دفاعی تمام‌عیار از جایگاه، نقش و خواست مردم در چهارچوب مردم‌سالاری دینی به عمل آورده و اجازه‌ی خدشه در «پایه‌های جمهوریت نظام» را ندادند:
«یکی از اساسی‌ترین حرفهائی که در این انتخابات ملت ما زد -و در واقع باید گفت انقلاب ما زد- این بود که جمهوریت خودش را با فریاد قوی اثبات کرد. در واقع این حضور هشتاد و پنج درصدی، پُتک جمهوریت بود بر سر دشمنانی که دائم علیه انقلاب هِی حرف زدند، علیه اسلام حرف زدند، در پایه‌‌‌‌‌‌های جمهوریت نظام به خیال خودشان خدشه کردند. آن حضور قوی، نشان‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌ی این معنا بود.»[۶]

* تصویر دوم: رأی مردم حقّ‌النّاس است
چند سال بعد از انتخابات ۸۸ و فتنه‌ی پس از آن کشور و مردم در آستانه‌ی انتخابی دیگر قرار گرفتند. رهبر انقلاب با تأکید بر شکل‌گیری «حماسه‌ی سیاسی» بر حضور مردم در عرصه‌ی انتخابات تأکید کرده و سلایق و جریان‌های مختلف را به حضور در عرصه‌ی انتخابات فراخواندند:
«در انتخابات، همه‌ی سلیقه‌ها و جریانهای معتقد به جمهوری اسلامی باید شرکت کنند؛ این، هم حق همه است، هم وظیفه‌ی همه است. انتخابات مال یک سلیقه‌ی خاص، مال یک جریان فکری و سیاسیِ خاص نیست. همه‌ی کسانی که به نظام جمهوری اسلامی و به استقلال کشور معتقدند، به آینده‌ی کشور اهمیت میدهند، دلشان برای منافع ملی میسوزد، باید در انتخابات شرکت کنند. رو گرداندن از انتخابات، مناسب کسانی است که با نظام اسلامی مخالفند.»[۷]

اما در عین حال «تمکین در برابر قانون و رأی مردم» را عامل جلوگیری از حوادثی چون فتنه‌ی ۸۸ دانستند:
«در مسئله‌ی انتخابات و غیرانتخابات، همه باید تسلیم رأی قانون باشند؛ در مقابل قانون تمکین کنند. آن حوادثی که در سال ۸۸ پیش آمد -که برای کشور ضرر داشت و ضایعه‌آفرین بود- همه از همین ناشی شد که کسانی نخواستند به قانون تمکین کنند؛ نخواستند به رأی مردم تمکین کنند. ممکن است رأی مردم برخلاف آن چیزی باشد که منِ شخصی مایل به آن هستم؛ اما باید تمکین کنم. آنچه که اکثریت مردم، اغلبیت مردم آن را انتخاب کردند، باید همه تمکین کنند؛ همه باید زیر بار بروند.»[۸]

با این زمینه‌سازی از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، فضا برای انتخاباتی پرشور و رقابتی در چهارچوب نظام فراهم شد و سلایق گوناگون در عرصه‌ی انتخابات حضور یافتند. در ادامه‌ی همین روند، رهبری در روز انتخابات و خطاب به مسئولان برگزاری انتخابات رأی مردم را «حق‌الناس» دانسته و نسبت به «حفظ امانت» در این مسئله تأکید کردند:
«من به این حضرات محترمی که مسئولان صندوقها و مسئولان بازشماری و قرائت آراء و اینها هستند، یک توصیه به این عزیزان دارم و آن این است که بدانند رأی مردم امانتی است دست آنها و حقّ‌النّاس است؛ یعنی حفظ امانت در این مسئله، حقّ‌النّاس است. همان‌طور که میدانید حقّ‌النّاس را انسان بیشتر بایستی رعایت کند و خروج از عهده‌ی حقّ‌النّاس سخت‌تر است از خروج از عهده‌ی حقّ‌الله. لذا است که خیلی باید در این زمینه توجّه کنند.»[۹]

هرچند طرح این موضوع در انتخابات سال ۹۲ مسئله‌ی جدید و تازه‌ای نبود و اساساً مهم‌ترین موضع‌گیری‌ها و اقدامات رهبری در سال ۸۸ و در مقطع انتخابات و حوادث پس از آن نیز معطوف به صیانت از همین «حق‌الناس» بود اما با این وجود برخی افراد و جریانات سیاسی با «تفسیر به رأی» و برداشت‌های ناصواب و متناسب با خواست‌ها و منافع شخصی و جناحیِ خود، شروع به «سوء‌استفاده» کردند.

* تصویر سوم: از رأی مردم دفاع خواهم کرد
با فاصله گرفتن از فضای انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ متأسفانه نه‌تنها برداشت‌ها و تفاسیر غلط و انحرافی از مفهوم حق‌الناس متوقف نشد بلکه در ابعاد جدیدی ادامه یافت. آنچه که رهبری تحت عنوان «عادت بد و مرضِ» خدشه وارد کردن در سلامت انتخابات و تردیدافکنی در مردم از آن یاد می‌کنند این بار با نوعی سوء‌استفاده از مفهوم حق‌الناس نمایان شد. این موضوع باعث شد رهبر انقلاب به تشریح بیشتر موضوع حق‌الناس پرداخته و ابعاد گوناگون آن را تبیین کنند.

رهبری در اواسط سال ۹۴ با اشاره به حوادث سال ۸۸ «ایستادگی در مقابل ابطال انتخابات» را مصداق دفاع از حق‌الناس دانسته و به این ترتیب «التزام به نتیجه‌ی آراء» را هم علاوه بر حفظ امانت نسبت به آراء یکی از ابعاد این موضوع معرفی کردند: «رأی مردم هم به معنای واقعی کلمه حقّ‌النّاس است… نتیجه‌ی آراء هم هرچه شد، بایستی به آن ملتزم بود؛ این هم حقّ‌النّاس است. اینکه ما در سال ۸۸ در مقابل کسانی که اصرار میکردند باید انتخابات باطل بشود ایستادیم، به‌خاطر همین بود که از حقّ‌النّاس دفاع کردیم… هر کسی [هم‌] برنده‌ی این انتخابات میشد، ما همین‌جور می‌ایستادیم، دفاع میکردیم. بنده از حقّ‌النّاس دفاع کردم، از حقّ مردم دفاع کردم. باز هم هر وقتی که مردم رأی بدهند -به هر کسی که مردم بپسندند و بپذیرند و رأی بدهند- بنده از رأی مردم دفاع خواهم کرد؛ پشت سرِ مردم خواهم ایستاد.»[۱۰]

در ادامه‌ی همین بحث، رهبر انقلاب «نظارت استصوابی» شورای نگهبان و «احراز صلاحیّت» نامزدها برای جلوگیری از ورود افراد ناصالح به ارکانِ نظام را از جمله ابعاد حق‌الناس دانستند:
«شورای نگهبان، چشم بینای نظام برای انتخابات است… بخشی از این حقّ‌النّاس، همین حقّ رأی شورای نگهبان است؛ همین حقّ نظارت استصوابی و مؤثّر شورای نگهبان است؛ این جزو حق‌النّاس است، این را باید رعایت کرد، این را باید حفظ کرد.»[۱۱]

* تصویر چهارم: باید به عمق حقّ‌النّاس برسیم
هرچند بیانات رهبری درباره‌ی حق‌الناس بودنِ نتایج آراء و نظارت استصوابی، بخش‌هایی از موضوع حق‌الناس در انتخابات را شفاف کرد اما با نزدیک شدن به روزهای انتخابات ۹۴ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ابعاد دیگری از این مفهوم را جهت درکِ «عمق موضوع حق‌الناس» مورد بازشکافی قرار دادند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبیین ابعاد گوناگون موضوع حق‌الناس سعی کردند همگان را به فراتر رفتن از «تکرارِ زبانی» موضوع و دقت به «عُمق» آن توجه دهند:
«عرض کردیم انتخابات حقّ‌النّاس است؛ این حقّ‌النّاس امر مهمّی است. خب در زبانها هم زیاد تکرار میشود که فلانی گفته انتخابات حقّ‌النّاس است و حقّ‌النّاس است و مدام تکرار میشود؛ منتها خب [باید] به عمق این حقّ‌النّاس برسیم.»[۱۲]

رهبر انقلاب علاوه بر ۳ موردِ «حفظ امانت در جمع‌آوری و ثبت آراء»، «التزام به نتایج قانونی» و «نظارت استصوابی شورای نگهبان» موارد دیگری چون «فهرست‌های انتخاباتی» را نیز در تبیین موضوع مورد بحث قرار دادند. از جمله‌ موضوعاتی که در این زمینه توسط ایشان مورد اشاره قرار گرفت بحثِ «حقّ داوطلب» است:
«یک مطلب، مطلب حقّ داوطلب است؛ یکی از حقوق مردم، رعایت حقّ این داوطلبی است که می‌آید و وارد این میدان میشود و نامزد انتخابات میشود که اگر آدم صالحی است، ما او را رد نکنیم، میدان بدهیم به اینکه او بیاید.»[۱۳]

* تصویر پنجم: انتخابات نشان‌دهنده‌ اعتماد مردم به نظام است
اما این تأکید رهبری بر موضوع حق‌الناس در عرصه‌ی انتخابات و تأکید بر رعایت ابعاد گوناگون آن از کجا نشأت می‌گیرد؟ با نگاهی به بیانات رهبری در این موضوع می‌توان ریشه‌ی این توجه رهبری را در «جایگاه بنیادین مردم در نظام اسلامی» براساس مبانی اعتقادیِ اسلامی دانست که در نظریه‌ی «مردم‌سالاری دینی» متبلور شده است:
«مردم‌سالاری [دینی] به ریشه‌های دمکراسی غربی مطلقاً ارتباط ندارد. این یک چیز دیگر است… خود این مردم‌سالاری هم متعلق به دین است… یک سر مردم‌سالاری عبارت است از این‌که تشکل نظام به وسیله‌ی اراده و رأی مردم صورت گیرد؛ یعنی مردم نظام را انتخاب می‌کنند، دولت را انتخاب می‌کنند، نمایندگان را انتخاب می‌کنند، مسئولان اساسی را به‌واسطه یا بی‌واسطه انتخاب می‌کنند.»[۱۴]

براساس این مبنا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دوره‌های مختلف از خواست و رأی مردم حفاظتی تمام‌عیار به عمل آوردند و زمینه‌سازِ اعتماد بیش از پیش مردم به نظام اسلامی شدند. تبلور این اعتماد، عرصه‌ی انتخابات و حضور مردم در پاس صندوق‌های رأی به دعوت رهبری است:
«انتخابات نشان‌دهنده‌ی اعتماد مردم به نظام است… [مردم نشان دادند] به نظام اسلامی پایبندند، به آن اعتماد دارند، به ندای او -که میگوید من صندوق رأی گذاشتم، بیائید رأی خودتان را بدهید و برنامه را تنظیم کنید- پاسخ میدهند و می‌آیند وارد میدان میشوند.»[۱۵]

این اعتماد مردم بار دیگر در انتخابات ۹۴ و در پاسخ به «فراخوان نظام اسلامی» نمایان شد. مردم ایران اسلامی با «لبیک عمومی» به فراخوان نظام، «پرشور و با نشاط» در انتخابات حضور یافتند و بار دیگر «چهره‌ای درخشان و پر اقتدار از مردم‌سالاری دینی» را به جهانیان نشان دادند. در اینجا بود که اهمیتِ «استحکام مقرّراتِ زمینه‌ساز» این رویداد پرشکوه بار دیگر بر همگان روشن شد و ملت ایران به خود بالید:
«ایران اسلامی به ملت خود می‌بالد و به استحکام مقرّراتی که این فرصتهای مغتنم را برای قد برافراشتن و تجدید قوای ملی فراهم آورده است، سر می‌افرازد. اینجانب وظیفه‌ی خود می‌دانم که از این لبیک عمومی به فراخوان نظام اسلامی سپاسگزاری کنم و پاداش و هدایت الهی برای مردمی که این جمعه‌ی پر کار و پر شکوه را آفریدند مسألت نمایم.»[۱۶]

[۱]  – بیانات در دیدار زائران و مجاوران بارگاه حضرت علی‌بن‌موسی الرضا ۱۳۸۸/۱/۱
[۲]  – بیانات در بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۸۸/۰۳/۱۴
[۳] – بیانات در دیدار دانشجویان، ۱۳۹۲/۵/۶
[۴] – خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۸۸/۰۳/۲۹
[۵]  – خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۸۸/۰۳/۲۹
[۶] – بیانات در دیدار اعضای هیئت دولت ۱۳۸۸/۰۶/۱۶
[۷] – بیانات در حرم مطهر رضوی در اولین روز سال ۱۳۹۲ ۱۳۹۲/۰۱/۰۱
[۸] – بیانات در حرم مطهر رضوی در اولین روز سال ۱۳۹۲ ۱۳۹۲/۰۱/۰۱
[۹] – بیانات در گفت‌وگو با خبرنگاران صداوسیما پس از شرکت در انتخابات ۱۳۹۲/۰۳/۲۴
[۱۰] – بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۳۹۴/۰۶/۱۸
[۱۱] – بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۳۹۴/۰۶/۱۸
[۱۲] – بیانات در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور ۱۳۹۴/۱۰/۱۴
[۱۳] – بیانات در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور ۱۳۹۴/۱۰/۱۴
[۱۴] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۷۹/۰۹/۱۲
[۱۵] – بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۰/۱۲/۱۸
[۱۶] – پیام رهبر انقلاب به مناسبت حضور پرشکوه مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۴/۱۲/۰۹

انتهای پیام