داستان زلزله 1975 جزیره هاوایی

فرهاد بنی زمان، کارشناس مدیریت ریسک و بحران به بهانه‌ی سالروز زلزله هاوایی سال 1974 گزارشی در این باره را از سایت سازمان نقشه برداری زمین شناسی آمریکا برای انصاف نیوز ترجمه کرده است که در پی می‌آید:

مرور رخ‌دادهای با منشأ طبیعی و غیر طبیعی که در گذشته و در کشورهای مختلف اتفاق افتاده‌اند علاوه بر لذت مطالعه به صورت داستان دربردارنده درسها و نکات آموزنده‌ای هستند که می‌تواند مورد استفاده ساکنین جوامع بشری در هر زمانی قرار گیرد. می‌توان شدت و ضعف سوانح رخ‌دادها از لحاظ بزرگا و خسارت‌‌ها و تلفات را با هم مقایسه نمود، واکنش‌های صورت‌گرفته نسبت به آن‌ها را بررسی نمود و در کل پندهای مفیدی از آن‌‌ها برای رویارویی با سوانح مشابه آینده گرفت و به‌کار بست.

داستان زلزله جزیره هاوایی 29 نوامبر سال 1975

در 29 نوامبر 1975 هم‌زمان با 8 آذر 1354 جزیره هاوایی مشهور به زلزله کالاپانا[1] قسمتهای جنوبی جزیره بزرگ هاوایی یک لرزش بزرگ و تعدادی سونامی کوچکتر را در ساعت 4:44 صبح روز 29 نوامبر 1975 تجربه نمود. زمین‌لرزه‌ای با بزرگای 2/7 بزرگترین زلزله‌ای بود که جزیره هاوایی از سال 1868 تا آن زمان به چشم خود دیده بود. نتیجه وقوع این زلزله کشته شدن 2 نفر، زخمی شدن شماری از مردم و تحمیل خسارتی با هزینه برآورد شده بیش از 4میلیون دلار بود. مرکز زلزله در دو کیلومتری دور از ساحل کالاپاناگزارش شد.

خسارت‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای مشاهده شده در هیلو واقع در سه کیلومتری شمال مرکز زلزله از سبک تا سنگین گزارش شداما از جاهای دیگر جزیره شدیدتر بود. پیش از وقوع زمین‌لرزه اصلی، تعداد زیادی پیش لرزه اتفاق افتاده بودند که بزرگ‌ترین آن‌ها 7/5 ریشتر بود که در ساعت 3:36 همان روز به‌همراه یک سونامی، تعداد زیادی پس‌لرزه و یک فوران آتش‌فشانی اتفاق افتاد. ارتفاع موج سونامی مشاهده شده بین 2/12 تا 6/14 متر بالای سطح دریا مشاهده شد. به‌لحاظ تاریخی، زلزله با بزرگای مشابه زلزله یادشده در سال 1868 نیز در سال 1823 رخ داده بود.

داستان زلزله

در ساعت 3:32 بامداد روز شنبه 29 نوامبر 1975 یک زلزله شدید که پیش‌لرزه بزرگترین زلزله قرن 20ام محسوب می‌شد بیشتر ساکنین جزیره هاوایی شامل 32 نفر که در نزدیکی ساحل هالاپی[2]  چادر زده بودند را از خواب بیدار کرد. ساحل هالاپی در ساحل جنوبی از درختان نخل و نارگیل تشکیل شده است. منشأ وقوع پیش‌لرزه 7/5 ریشتری در عمق 8 کیلومتری زیر جناح راست آتشفشان کیلاوو[3] و به‌صورت تقریبی در 5 کیلومتری داخل ساحل کامواموا[4]بود. در نور کم پیش از طلوع خورشید، اردوزدگان در هالاپی نزدیک به 320 متری بالاتر از پوکامکاو[5](تپه فراموش شده) ابرهای گرد و غبار که در حال بالا آمدن از تپه‌های در حال سنگ‌ریزش سنگ از صخره‌های تندساحلی بودند را می‌دیدند. اعضای اردوگاه، به‌طور غریزی کیسه‌خوابهای خود را از منطقه در حال ریزش سنگ به‌سمت نزدیک‌تر به ساحل جابجا نمودند. یک پسر جوان بعدها تعریف کرد که در آن‌زمان به پدرش گفت که احساس می‌کند واقعه بدی در حال وقوع است و می خواهد منطقه را ترک کند. او از این قضیه مطمئن بود ودر حالی که دیگر اعضای اردو برگشتند و خوابیدند.

در حدود یک‌ساعت بعد در ساعت 4:48 صبح یک زلزله ثانویه بسیار قوی تر جزیره را لرزاند. برخلاف زلزله قبلی، مرکز زلزله دوم، این زمین لرزه در عمق 5 کیلومتری جناح جنوبی کیلاو نزدیک به کامواموا رخ داد و شدت آن با سرعت زیادی فروکس کرد. شدت لرزه به وقوع پیوسته باعث قطع شدن برق در بسیاری از نقاط جزیره شد و بدین روی لرزه‌سنج‌ها از مقیاس خارج شدند.

محققین ساکن نقاط دورتر مانند شمال آمریکا، ژاپن و نیوزلند بزرگای زلزله را 2/7 در مقیاس ریشتر اندازه‌گیری کردند. بزرگترین زمین‌لرزه بزرگ با بزرگای مشابه در سال 1868 اتفاق افتاده بود. در هالاپی واقع در 25 کیلومتری غرب کانون زلزله اعضای کمپ قادر بودند که در طول زمان‌های اولیه وقوع زلزله از جای خود برخیزند اما بلافاصله پس از شدت گرفتن زلزله به زمین افتادند و چنانچه به درخت‌ها یا صخره های سنگی پناه نمی بردند. در این حال یک صدای غرش کر کننده از پوکاپوکائو برخواست در حالی که سنگ ریزش های بزرگی در سمت جنوبی ساحل به وقوع پیوست. بسیاری از اعضای اردو از صداهای بلند شده ترسیدند و بیشتر به سمت ساحل و به دور از سنگهای در حال ریزش پناه بردند. بعضی ها نیز به احتمال وقوع سونامی فکر می کردند و به سمت ساحل رفتند تا سطح آب ساحل را چک کنند. نور فلاش برسطح بالاآینده آب ساحل می درخشید. در طول یک دقیقه یا بیشتر، تراز آب دریا با سرعت بیشتری بالا آمد و باعث شد مردم رو به عقب به سمت صخره ها در پوکاپوکاپو حرکت نمایند. آب بالارونده که حالا تبدیل شده بود به امواج شکننده به پای بسیاری از اعضای کمپ رسید و باعث غرق شدگی جزئی آن‌ها در حالی شد که در حال فرار به سمت زمین بالاتر بودند.

چندین موج کوچک‌تربه‌صورت مکرر تمام قربانیان را باخود به داخل شکاف می‌برد. یک نفر در طول این واقعه مصیبت‌بار غرق یا درهم کوبیده شده‌بود. یک نفر دیگر به‌سمت دریا شسته شده و به‌ظاهر مرده بود. نوزده نفر در هالاپی زخمی‌ شده بودند. هفت نفر از آن‌ها به خدمات بیمارستانی نیاز پیدا کردند. 4 اسب از 10 اسب موجود گم شدند.

امواج بزرگی که باعث ویرانی در هالاپی ‌شدند براثر حرکت ناگهانی زمین ایجاد شدند. این امواج در عرض 30 ثانیه به هالاپی رسیدند. پس از آنکه شدیدترین لرزش پایان یافت، امواج با سرعت چند 100 کیلومتر به سمت خارج گسترده شدند.

در پونالو[6] واقع در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی هالاپی، زلزله فجیع، چندین خانواده اردوزده در نزدیکی ساحل و مردمی که در خانه‌های نزدیک ساحل خفته‌بودند را از خواب بیدار کرد، اما شمار کمی از آن‌ها مشکوک به حرکت سونامی به‌سمت خود بودند.

سطح دریا پس از چند دقیقه شروع به بالا آمدن پس از وقوع زلزله نمود و اردوزدگان و ساکنین محلی را وادار نمود تا از درون مناطق آب‌گرفته به‌سختی به سمت زمین های با ارتفاع بیشتر حرکت کنند.

بزرگ‌ترین موج حدود ۱۰ دقیقه بعد وارد شد و هفت خانه و دو وسیله نقلیه نقلیه را ویران نمود و خسارتی در حدود 1 میلیون دلار به یک‌ رستوران ساحلی و یک مغازه کادوئی در حال عبور از ساحل وارد نمود. سازه‌ها همچنان پابرجا مانده بودند و هیچ جراحتی گزارش نشد. دورتر از جنوب غربی در هانواپو[7]، سونامی در حال گسترش، به یک اسکله ماهیگیری آسیب رساند، تاسیسات یک پارک و یک انبار را ویران نمود سپس به خلیج کالوالو[8] واقع در 21 کیلومتری جنوب غربی پونالو جایی که وسایل نقلیه را ویران نمود یک سایت اردوگاهی رفاهی را ویران نمود و 7 نفر از اعضای اردوگاه را به‌طرز بدی ترساند.

در هیلو، مرکز اصلی جمعیتی جزیره، وقوع زمین‌لرزه اصلی باعث سرنگونی و فروریزش دودکش‌ها، ساختمان‌های آسیب‌دیده،  پنجره‌های شکسته و لرزش کالاها از روی تاقچه‌ها شد. مقامات دفاع غیرنظامی، همانند در نقش مشاهده‌کننده سونامی عمل کردند و عمق آب را اندازه می‌گرفتند و بیشتر مناطق ساحلی با تراز پایین‌تر از وجود افراد تخلیه شدند.

در حدود ساعت 5:10 صبح، زمانی که تراز سطح آب با رکود اولین سونامی فروکش نمود، اعضای خدمه کشتی آمریکایی کیپ اسمال[9]، اعضای گاردساحلی که در خلیج رادیو واقع در بندر هیلو[10] لنگر انداخته بود، مشاهده کردند که کشتی‌شان از سمت ماتحت خود در لجن فرو رفت و شروع به غلتیدن به یک سمت خود کرد. یک سری از امواج به سمت داخل و خارج خلیج در فواصل زمانی تقریبی هر 15 دقیقه جریان یافتند، که به شماری از قایق‌های کوچک برخورد نمود، چهار قایق غرق شده و سه قایق دچار خسارت شدند.

یکی از موج‌ها یک ماشین را با جریان خود از اسکله به سمت لنگرگاه جابجا کرد و دیگری مردی را از قایقش به اسکله پرتاب کرد. سپس، زمانی که موج عقب‌نشینی کرد، او را به داخل آب سپس به داخل قایقش برگرداند.

در ساعت 5:32 صبح، گدازه آتشفشانی از شکافی که در فاصله ۵۰۰ متری قرار داشت شروع به فوران بر روی کف زمین  کیلاوو کالدرا[11]  کرد و به‌صورت پراکنده ال حدود ساعت 22 همان روز ادامه داد. هیچ آسیب یا خسارت مالی ناشی از این فوران کوچک ایجاد نشد، اما زلزله و سونامی قبلاً تلفات سنگینی را در هاوایی برجای گذاشته بود.

با توجه به گزارش داستانی ارائه شده، واقعه هاوایی از سه بخش زلزله، سونامی و آتشفشان تشکیل شده بود که در ادامه گریزی کوتاه به هریک از سه مولفه سانحه زده می‌شود.

زلزله

در حین و بلافاصله پس از وقوع زلزله، انفجارهای شدید، ‌درخشش یا برق سفیدرنگ یا به رنگ نور آبی که از چند ثانیه تا حدود یک دقیقه به طول انجامیدند توسط تعدادی از مردم از جمله بعضی از افراد  عضو اردو نزدیک به هالاپی مشاهده شد. چنین ” ‌نورهایی از زلزله ” قبلاً در زمان‌های پیش، در طول و پس از وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ توسط مردم ژاپن و کالیفرنیا دیده شده بودند.   گرچه به طور کلی توضیح علمی پذیرفته‌شده‌ای برای وقوع آن‌ها وجود ندارد اما آشکار شدن نور در زمان وقوع زلزله ناشی می‌شود از نوسانات یا اعوجاجات ناشی از اتمسفر.

داده‌های زلزله‌نگاری حاصل از سازمان مشاهدات فوران‌های آتشفشانی هاوایی (HVO) زلزله به‌وقوع پیوسته را با بزرگای 2/7 ریشتر در عمق 5کیلومتر زیر زمین تشخیص داد. زلزله به اندازه‌ای شدید بود که لرزش ان از جزایر واقع در همسایگی هاوایی مانند ماوی و اوآهو احساس شد.

خسارت‌های سازه‌ای ناشی از زلزله

زلزله اصلی، خسارت‌های سازه‌ای که میزان آن‌ها 7/2 میلیون دلار بود را به بار آورد. بر اساس پیمایش اولیه  انجام شده توسط آژانس‌های دولتی مختلف، خسارت‌ها که میزان آن‌ها از مقدار کم تا متوسط برآورد شده بود شامل خسارت بر 5 کلیسا، ۱۱ ساختمان بازرگانی و 85 خانه بود.

سونامی

سونامی با حرکت ناگهانی زمین ناشی از وقوع زمین‌لرزه اصلی ایجاد شد. 32 نفر عضو اردوگاه اولین کسانی بودند که سونامی را تجربه کردند. سطح آب دریا در طول 10 تا 30 ثانیه پس از وقوع زمین‌لرزه به آرامی رو به افزایش گذاشت. بالا رفتن سطح آب به‌یکباره در یک موج سریع توسعه یافت که به دنبال آن دو موج دیگر ایجاد شدند. سرعت حرکت موج در داخل ساحل در نهایت به 300 کیلومتر در ساعت رسید. ارتفاع تاج موج سونامی در ساحل حداکثر 5/2 متر گزارش شده است.

سونامی به وقوع پیوسته، یکی از بزرگ‌ترین امواج ثبت‌شده در تاریخ هاوایی و تنها سونامی مخرب محلی در قرن بیستم بود که باعث کشته شدن دونفر و ایجاد خسارت سازه‌ای در حدود 4/1 میلیون دلار به بخش کالبدی بود. اگر بیشتر انرژی سونامی به وقوع پیوسته به‌جای مناطق کم جمعیت جنوب شرقی جزیره صرف مناطق پرجمعیت جزیره هاوایی می‌‌شد، خسارت های بیشتری به اموال وارد می‌نمود و تلفات و صدمات انسانی بیشتری به بار می‌آورد. علاوه بر خسارت‌های جانی و فیزیکی سونامی در جزیره هاوایی، آب‌شستگی توسط جریان موج سونامی باعث از ریشه درآمدن درختان کیوی شد. درختان پالم(نخل) به ندرت توسط موج سونامی آسیب دیدند. بسیاری از نخاله‌ها به داخل جزیره در یک نقطه تل‌انبار شدند. همچنین سونامی شمار زیادی از ماهی‌ها، میگو و دیگر آبزیان را در داخل ساحل حمل و پراکنده نمود.

فوران آتش‌نشانی

در حدود نیم‌ساعت پس از لرزش اصلی، لرزه‌نگارهای نزدیک نزدیک قله کیلاوا لرزش‌هایی با دامنه کم و هماهنگ که مرتبط با حرکت ماگما بود را ثبت نمود. آسمان به رنگ زرد و نارنجی درآمد سپس گدازه‌های آتش‌فشانی شروع به فوران کرد تا شعاع 500 متر به سمت کالدرا و به‌سمت هالمائوما پراکنده شد. علت فوران گدازه‌ها وقوع زلزله 2/7 ریشتری بود. گدازه‌ها تا ارتفاع 50 متر در عرض 15 دقیقه ارتفاع پرتاب پرتاب گدازه‌ها به حدود 5 تا 10 متر کاهش یافت. دهانه‌های آتش‌فشانی با فوران‌های آتش‌نشانی محدوده‌ای در حدود 25/0 کیلومتر مربع را پوشش دادند. مقدار عمق نفوذ کم گدازه‌ها در جزیره و مدت زمان کوتاه فوران آتش‌نشانی نشانگر این بود که فوران آتش‌فشانی تحت عامل زلزله صورت گرفت و عامل فوران آتش‌فشان انرژی درونی نبوده است. فوران آتش‌نشانی صورت‌گرفته در پی زلزله هاوایی خسارت جانی و مالی در جزیره بر جای نگذاشت.

نکته استثنایی زلزله هاوایی

ویژگی استثنایی این زمین‌لرزه، سونامی مخربی بود که پس از آن به‌وقوع پیوست. هاوایی منطقه‌ای است که مکرراً در آن سونامی‌های ناشی از زمین‌لرزه‌های رخ‌داده در اقیانوس اتفاق می‌افتد اما به ندرت وقوع سونامی ناشی از زمین‌لرزه‌های متعدد ایجاد شده در جزایر ایالت هاوایی تجربه می‌کند. این سونامی خاص شامل پنج یا چند موج مجزا بود. این تنها سونامی مخرب محلی است که در قرن بیستم در هاوایی ایجاد شد. این انفجار باعث کشته شدن دو نفر در هالاپای شد که در آنجا به بلندی بیست و پنج فوت معادل 5/7 متر رسید و باعث خسارت زیادی به اموال و دارایی‌ها شد. سوانح جانبی که پس از زلزله هاوایی اتفاق افتاد عبارت بودند از زمین لغزش، جابجایی زمین و تغییر فرم زمین تحت تأثیر حرکت گدازه‌های آتش‌نشانی.

درس‌های آموخته شده  از واقعه هاوایی

مهم‌ترین بلایی که در طول تاریخ بر جزیره هاوایی تأثیر گذاشته و باعث ایجاد خسارت‌های مالی و صدمات جانی شده زیادی شده است سونامی بوده است. زلزله‌های با بزرگای بیش از 6/5 ریشتر بارها و بارها در هاوایی اتفاق افتاده است همانند زلزله‌های سال‌های 1918، 1919، 1929، 1933، 1938، 1940، 1941، 1943، 1944، 1950، 1951، 1952، 1954، 1955، 1962و  1973. رویداد ترکیبی 29 نوامبر 1975 به‌عنوان یک رویداد مرکب از زلزله، سونامی و آتشفشان آموزه‌های زیادی برای زمان خود داشت که شماری از نکات و درس‌آموخته‌های آن به‌طور مختصر در ادامه بیان می‌شوند؛

• با توجه به تأخیر وقوع سونامی نسبت به وقوع زلزله، بهترین سامانه هشدار برای سونامی وجود مردم آگاه و آموزش‌دیده است تا با درک و حس لرزیدن زمین متوجه وقوع سونامی شوند و برای حفظ حیات خود به مناطق مرتفع‌ پناه ببرند.
• با توجه به ارتفاع حداکثر موج سونامی مشاهده شده در واقعه 1975، ساکنین جزیره در نقاط با ارتفاع کمتر از 12 متر در معرض خطر هستند. به خصوص کسانی که در ساحل اردو برپا می‌کنند به‌عنوان آسیب‌پذیرترین قربانیان سونامی، لازم است شب‌هنگام در نقاطی با ارتفاع بالای 12 متر منزل گزینند تا از گزند سونامی در امان باشند.
• پس از وقع سانحه 1975، لزوم نصب سامانه هشدار سونامی بیش از پیش احساس شد و لازم است برای مردم جزیره هاوایی و دیگر جزایر مشابه نصب گردد.
• بر اساس هشدارهای سامانه هشدار سریع سونامی، بخش توریست که متأثر از این موضوع است لازم است با دریافت هشدار، سریعا مهمانان را به نقاط بالاتر و ایمن‌تر منتقل نمایند.
• لازم است ساکنین جزیره همیشه نسبت به وقوع خطر سونامی مطلع و آگاه نگه داشته شوند.

[1]-Kalapana

[2]-Halape

[3]-Kilauea

[4]-Kamoamoa

[5]-Puu Kapukapu

[6]-Punaluu

[7]-Honuapo

[8]-Kaalualu Bay

[9] -ape Small

[10]-Hilo Harbor

[11]-Kilauea Caldera

انتهای پیام