دیپلمات سابق: چطور برای ادعای امارات بر جزایر ایران شلوغ نمی‌کنند؟

افشار سلیمانی، سفیر اسبق ایران در آذربایجان و همچنین کاارشناس مسائل حوزه قفقاز و روسیه می‌گوید که واکنش‌ها به شعرخوانی اردوغان احساسی بوده و باید در عین اقتدار تلطیف می‌شده است. او همچنین معتقد است که این نوع موضع گیری از ضعفی داخلی نشئت می‌گیرد و می‌گوید: «می‌خواهیم از توان ملی‌مان فراتر بازی کنیم و به همین خاطر هم چنین تعبیرهایی می‌کنیم و نگران می‌شویم؛ همه هم موضع‌گیری می‌کنند: از امامان جمعه تا مقامات قبلی و بعدی فوری همگی به خودشان گرفتند که یعنی نقطه ضعف ما این است و از اینجا می‌شود ما را زد.»

افشار سلیمانی درباره‌ی بیت شعر حاشیه‌سازی که اردوغان در باکو خواند به انصاف نیوز گفت: تحلیل این موضوع نیازمند رصد اقدامات و کنش‌های بعدی آقای اردوغان است. شخصا با اینکه با دوبیت شعر فوری تا انتهای ماجرا را تحلیل کنیم موافق نیستم. در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها و روزنامه‌ها مسائل خیلی بزرگی را مطرح کردند که مثلا اردوغان با این یک بیت شعر دنبال این است که به ایران فشار آورد یا دنبال تجزیه‌ی ایران است و دنبال افزایش حضور در منطقه و احیای امپراطور عثمانی و…. است؛ ولی این دو بیت شعری که ایشان خوانده تا آنجا که من می‌دانم و کسانی هم در این چند روز نوشته‌اند از سوی کسانی ساخته شده و خوانده می‌شود که بعد از قراردادها گلستان و ترکمانچای از هم جدا افتادند و روایت حسرت‌ آنهایی بوده که آنطرف افتادند و از موطن اصلی‌شان جدا شدند. یعنی معنا و مفهوم آن بیش از آنکه بحث سرزمینی باشد بحثی مردمی است.

البته در زمان شوروی و استالین و در جریان جنگ جهانی دوم و حتی شش ماه پس از پایان جنگ که در ایران ماندند و نمی‌خواستند بروند و حتی پروژه‌ی جذب آذربایجان ایران به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی را داشتند، که آن پروژه هم شکست خورد و داستان 21 آذر پیش آمد و یکدفعه مرزهای ایران و شوروی بسته شده و جریان حسرت از آنموقع ماندگار شد و از آن ابیات هم به همین خاطر این برداشت را می‌کنند که آذربایجان واحد شود. حال اینجا باید آقای اردوغان کارهایش را ادامه دهد تا ببینیم که این نیت‌خوانی صحیح است یا خیر. البته بنده الان معتقدم که چنین نیست و فراتر از این هم نخواهد رفت.

او در پاسخ به اینکه «فارغ از رفتارهای بعدی آیا در کنش‌های قبلی آقای اردوغان هم چنین رگه‌هایی بوده است؟» گفت: خیلی چیز قابل بحثی نبوده. حضور ذهن ندارم که خود اردوغان حرفی زده باشد. ممکن است در ترکیه چنین گروه‌هایی باشند اما خود اردوغان و یا مقامات دیگر خاطرم نیست که چیزی در این راستا گفته باشند؛ شاید یکی-دو مورد پیدا شود.

این دیپلمات سابق ادامه داد: موضوعی که من مدنظر قرار می‌دهم این است که ایران و ترکیه اشتراکات‌شان بسیار بیشتر از افتراقات‌شان است. در سوریه هم حتی کار به جایی رسید که در قالب روند آستانه سه کشور ایران و روسیه و ترکیه در عین اختلافات‌شان همکاری کردند؛ با در جریان رفراندوم اقلیم کردستان ایران و ترکیه همکاری نزدیکی داشتند؛ در بحث مسائل امنیتی –مثل پژاک و  پ.ک.ک- و مباحث اقتصادی و تجاری همکاری‌های گسترده‌ای دارند. در موضوع تجارت‌مان صحبت از این بود که به 30 میلیارد دلار برسد که اتفاقاتی مثل تحریم و کرونا و… مانع شد.

او درمورد تاثیر انتخاب بایدن و نگاه او به ترکیه و اردوغان بر روابط ایران و ترکیه گفت: به هرحال شرایط در دوره‌ی آقای بایدن در ترکیه به راحتی زمان ترامپ نخواهد بود. چون ترامپ در عرصه‌ی سیاست خارجی کاری کرد که ترکیه بهره‌برداری خیلی خوبی از آن کرد. روسیه هم همینطور؛ ولی بایدن با مواضعی که اتخاذ کرد و باوجود تحریم‌هایی که در مورد ترکیه در کنگره تصویب شد –که حتی ترامپ هم امکان وتو ندارد- خودش از جمله دلایلی است که ترکیه بدنبال ایجاد تنش با ایران نمی‌رود. روابط‌مان نرمال بود و مشکلی نداشت و ترکیه هم در رابطه با تحریم‌ها و در دور زدن تحریم‌ها از گذشته تا کنون با ایران همکاری کرده است. در موضوع انرژی هسته‌ای از مواضع ایران حمایت کرده است، در خیلی از مسائل ایران را حمایت کرده؛ حال در شرایطی که ترکیه در جاهای مختلفی مثل قبرس و یونان و سوریه و عراق و لیبی و… درگیر است و با امارات و عربستان و اسرائیل مسئله دارد، چطور ممکن است که ترکیه در چنین شرایطی برای خود مشکل جدیدی ایجاد کند.

ایران هم شرایط خاص خود را دارد و دنبال تنش نیست. آذربایجان هم که بطرز اولی تنش جدیدی نمی‌خواهد.

او ادامه داد: بهرحال در حال حاضر این اتفاق افتاده و ایران هم در عین حال که باید موضع قاطعانه داشته باشد ولی می‌تواند تاکتیکش را بگونه‌ای انتخاب کند که موضوع را پشت سر گذارد. برخی هم دنبال این هستند که ایران و ترکیه رابطه‌شان خراب شود. این بحث هم هست که ممکن است که آقای اردوغان دنبال این بوده است که حالا که بعد از جنگ دوم قره‌باغ فرصتی برای اینها پیش آمده و پیروزی‌هایی هم برای  آذربایجان حاصل شده است، شاید اردوغان خواسته اختلافی بین ایران و آذربایجان بیافتد و از آن بهره‌برداری کند.

همچنین شایعاتی هم متاسفانه در سطوح عالی طرح می‌شود که اصلا درست نیست مبنی بر اینکه ایران و ارمنستان مرزشان را از دست می‌دهند. درحالیکه ابدا چنین نیست و آن محوری که نخجوان به آذربایجان متصل می‌شود قبل از این درگیری‌ها هم استفاده می‌شده، حتی در زمان اتحاد جماهیر شوروی و همان قرار است که برپا شود. بنابراین مسائلی جزیی و پیچیده وجود دارد که تا اینها باز نشود نمی‌توان تحلیل دقیقی داد که «آی! ترکیه آمد و می‌خواهد فلان اتفاق بیافتد». چنین نیست.

او در چاسخ به این سوال که «فکر می‌کنید به چه دلیل تا این اندازه احساس خطر شد؟»، گفت: بنظر من بیشتر احساسی برخورد شد. موضعم را که مطرح کنم می‌گویند شما از منافع حمایت نکردید؛ درحالیکه این‌چنین نیست. بنظر من ایران وقتی این موضع‌گیری را می‌کند نشان از ضعف است؛ خواهند گفت که ایران نگرانی دارد که منجر به چنین مواضعی شده است. من می‌گویم وقتی اقتدار ملی باشد این نگرانی‌ها نباید تا این اندازه زیاد باشد.

مسئول بیش از فکر کردن به این مسائل باید به میزان رضایت مردم فکر کند، باید مسائل و مشکلات کشور را حل کند. وقتی شما چنین مواضعی می‌گیرید و ناراحت می‌شوید این معنا را مستتر دارد که از آذربایجانی‌های ایران که تبعه‌ی ایران هستند و در طول تاریخ بیش از همه ایران را حفظ کرده‌اند، در جنگ، در مشروطه و…. شما بیش از همه نگران اینها هستید که بلند شوند و بگویند می‌خواهیم با اینها یکی شویم! این که نیست؛ بنابراین شما باید با اتکا به پشتیبانی ملی که دارید این پشتوانه را تقویت کنید و مسائل و مطالبات را پاسخ دهید، مطالبات کل مردم ایران را که موزاییک اقوام است. شما وقتی رضایت مردم را دارید دیگر نگران هیچ‌چیز نخواهید بود. رد نمی‌کنم که افراد و گروه‌هایی اندک هستند که شاید در خارج هم نشسته باشند و دنبال تجزیه هم باشند اما مگر این جدید است؟ در کردستان و اهواز و خوزستان و سیستان و بلوچستان هم این مسائل را داریم و اینها دلیل نمی‌شود و بحث اکثریت قاطع مردم است.

او در ادامه به اظهارات اردوغان پرداخت و با اشاره به اتفاقی در گذشته گفت: ضمن اینکه خاطرم هست همین اردوغان در مراسمی در سال‌های پیش از شاهنامه‌ی فردوسی به فارسی شعر خواند. وقتی ایشان فارسی هم شعر می‌خواند بنظرم بنا را بگذاریم بر اینکه نیت بدی نداشته است و شاید در جا و زمان نامناسبی آن را طرح کرده است. این شعر را سال‌هاست در ایران هم می‌خوانند و من خودم از کودکی این را شنیده‌ام.

بنابراین من فکر می‌کنم با طمانینه و قاطعیت در کنار هم می‌شود موضع‌گیری و گفت‌وگو کرد. ما نیاز به گفت‌وگو داریم. می‌توانستند بگویند آقای اردوغان منظورت از این شعر چیست؟ آخرش هم این‌همه داستان ساخته شد مثلا می‌خواهد به چه ختم شود؟ مثلا تحلیل این است که ترکیه می‌خواهد با ایران بجنگد؟ یا ایران با ترکیه و یا آذربایجان؟ هرگز این اتفاق رخ نمی‌دهد. به دودلیلی که توضیح دادم روابط ما با ترکیه و ترکیه با ما مشکلی ندارد و شرایط داخلی و بین‌المللی ترکیه هم به شکلی نیست که بدنبال این مسائل باشد. آن بحث‌های نوعثمانی‌گری و اینطرف و آنطرف رفتن هم فقط هزینه بر دوش ترکیه گذاشته است. ترکیه‌ای که با یک عطسه‌ی ترامپ و بایدن دچار مشکل می‌شود. با مواضعی که از آقای بایدن دیدیم احتمالا بعد از آمدنش کار برای ترکیه سخت می‌شود. البته ممکن است درعالم سیاست اردوغان خواسته باشد از این مورد هم بعنوان یک کارت در بازی با آمریکا بازی کند.

اما در نهایت ما نیت اردوغان را نمی‌دانیم، بیت شعری نوستالژیک را خوانده که تنها رفتارهای بعدی‌اش منظورش را مشخص می‌کند و با یک بیت شعر نمی‌توان گفت که اردوغان بدنبال عثمانی‌گری و تجزیه‌ی ایران و… است. باید این موضوع را در قالب اظهارات قبلی و بعدی و کم و کیف مناسبات دوکشور دید. ایران و ترکیه قطعا باهم رقابت دارند اما اولویت‌‌شان را بر همکاری گذاشته‌اند.این هم بهترین سیاست خارجی است، یعنی تاکید بر اشتراکات و کمرنگ کردن افتراقات و اختلافات. این اختلافات در همه‌جا طبیعی است.

بعضا در ایران هم اظهاراتی بوده است که مناقشاتی برانگیخته یا امارات مدت‌هاست روی سه جزیره ادعاهایی دارد که ایران جوابش را می‌دهد ولی اینهمه شلوغ‌بازی نمی‌شود. باید آگاه و هوشمند بود اما من بعید می‌دانم این برداشت‌ها صحیح باشد، چون نفعی برای ترکیه ندارد. ترکیه با ایران چه مشکلی دارد جز اینکه در منطقه ممکن است رقیب هم باشند و بخاطر آن بخواهد کاری کند.

آذربایجان هم که خود درگیر تمامیت ارضی خودش است، بحث قره‌باغ هنوز نهایی نشده است. حدودا 70-80 درصد اراضی خود را برگردانده ولی هنوز بازگشت برخی مناطق قطعی نشده و الان روس‌ها برآنجا نظارت می‌کنند و قرار است 5 سال هم آنجا بمانند. خود ترکیه هم مسائل داخلی دارد، کردها و علوی‌ها را دارد و کشوری است که خودش احتمالا با چالش امنیتی در بحث تجزیه روبروست و هیچوقت نمی‌آید چنین مشکلی برای کشوری دیگر ایجاد کند. ترکیه چندین سال است با کردها مشکل دارد و هنوز هم نتوانسته است حل کند.

بنظرم باید با دوبیت شعر پاسخ می‌دادند.

افشار سلیمانی در ادامه تاکید کرد: اقتدار به همینطور حرف زدن نیست، اقتدار مولفه‌هایی دارد و بسته به امکانات و پتانسیل است. نباید بگذاریم این مسئله آنقدر کش پیدا کند که روابط خراب شود. اقدامی نشده است، اما جوری وانمود شد که انگار ترکیه به ایران حمله کرده یا مثلا نیروهایش را آرایش نظامی داده است. بنظرمن اصلا چنین چیزی قابل تصور نیست.

در کنار آن شعر ایشان مدل 3 بعلاوه‌ی 3 را هم پیشنهاد داد؛ البته خود ما قبلا پیشنهاد اولیه‌ی آن را داده بودیم، 20 سال پیش. من مسئول اداره‌ی سیاسی در مشترک‌المنافع بودم و پیشنهاد داده بودیم که مدل 3 بعلاوه‌ی 3 بعترین مدل امنیتی است که تا مناقشه‌ی قره‌باغ حل نمی‌شد ممکن نبود و حالا که در حال حل شدن است خود اردوغان هم طرفدار این است و خودش این پیشنهاد را دوباره طرح کرده است؛ طرح این پیشنهاد هم با آن برداشتی که از آن شعر شد پارادوکس دارد.

برداشت من این است که تنها شعری نوستالژیک را خوانده مگر اینکه گام‌های بعدی بردارند که متضمن و تایید کننده‌ی آن برداشت‌ها باشد.

این کارشناس حوزه‌ی قفقاز در ادامه با خلا‌های استراتژیک در ایران و هزینه‌های آن پرداخته و گفت: آقایان ممکن است ناراحت شوند از این حرف من ولی این واقعیتی است که ایران خلاء استراتژیک دارد و از این خلاء استراتژیک کشورها می‌توانند استفاده کنند. به بزرگی و کوچکی‌شان هم ربطی ندارد؛ همین ارمنستان و ترکمنستان کوچک هم می‌توانند از ایران سوء استفاده کنند و در حد خودشان هم کرده‌اند. روسیه و چین و دیگران هم سوءاستفاده کردند. چرا؟ چون ایران خلا استراتژیک دارد. اگر آقایان بدشان نمی‌آید من یک سوال دارم، بنده هم 30 سال در کار بودم و ۱۰ سال هم هست که مسائل را دنبال می‌کنم، بالاخره شما با کدام ائتلاف منطقه‌ای هستید که وقتی اتفاقی افتد در کنار باشد؟
با آمریکا که آن مشکلات را داریم، با اسرائیل که اصلا به رسمیت نمی‌شناسیم و [فلسطین] آرمان ما هم هست، با کدام کشورها متحد استرانژیک هستیم؟! با روسیه هم اگر کسی می‌گوید هستیم، اشتباه می‌گوید؛ ما با روس‌ها نه متحد استراتژیک هستیم، نه شریک استراتژیک هستیم، فقط در برخی زمینه‌ها مثل سوریه پیش می‌آید که ما می‌شویم همکار مقطعی و موردی استراتژیک آنها. روسیه مگر چندین بار در کاسه‌ی ما نگذاشته؟ مگر معاهده‌ی پنهانی به وقتش بین روسیه و آمریکا امضا نشده بود که به ایران چیزی ندهد، سلاح‌ و… ندهد. حتی جلوی دادن تجهیزات لیزری که ایران از سن‌پطرزبورگ خریده بود و حتی در سفری –اسفند 79- به ما نشان‌شان دادند را هم گرفتند! دانشجویان هسته‌ای ایرانی را کنار گذاشتند و گفتند بروید چیز دیگری بخوانید. این چه مناسبات استراتژیکی است که فوقش روابط ما با روسیه به دو میلیارد دلار هم نمی‌رسد؟! از واقعیات ناراحت نشوند.
دل ما برای نظام و انقلاب با اولویت مردم می‌سوزد؛ ملت اگر نباشد همه چیز کشک است. یعنی تمامیت ارضی و حاکمیت ملی و دین و مذهبت هم بستگی به ملت دارد؛ در جایی اگر مردمی نباشد شما می‌خواهید چکار کنید؟ کشور از مردم و تمامیت ارضی و حاکمیت تشکیل می‌شود، فرض کنید این کشور خالی از سکنه باشد آنوقت شما از کدام مسلمان، کدام شیعه، کدام حاکمیت می‌خواهید حرف بزنید؟
ما خلاء استراتژیک داریم و همه هم دارند سوءاستفاده می‌کنند. بالاخره می‌خواهیم از توان ملی‌مان فراتر بازی کنیم و به همین خاطر هم چنین تعبیرهایی می‌کنیم و نگران می‌شویم؛ همه هم موضع‌گیری می‌کنند: از امامان جمعه تا مقامات قبلی و بعدی فوری همگی  به خودشان گرفتند که یعنی نقطه ضعف ما این است و از اینجا می‌شود ما را زد.
ما باید منافع ملی و امنیت ملی را حفظ و تامین کنیم اما یکی باید بپرسد که شما که تند می‌روید مثلا الان می‌خواهید چکار کنید؟ راه نشان بدهید! من می‌گویم آرامش را باید حفظ کنیم. نباید به آن شکل موضع‌گیری می‌کردیم، خودمان را آنطور به تکاپو انداختیم و همه فهمیدند که خیلی نگران این بخش هستیم، همان‌ها که این پروژه‌ها را تعریف می‌کنند و خرج می‌کنند، از موساد و سی‌آی‌ای و… همگی الان می‌گویند پس ایران نگران این است، درحالیکه اگر عادی برخورد می‌کردی از موضع اقتدار بود. نظر من این است که باید تلطیفش کنند، حتی آقای روحانی و آنها می‌توانند تماسی داشته باشند و هدایت کنند موضوع را. در این شرایطی که آقای بایدن هم می‌خواهد بیاید ترکیه و ایران هم بیش از پیش بهم نیاز خواهند داشت.

انتهای پیام