گزارش تحلیلی واقعه سیل غرب اروپا

فرهاد بنی زمان، کارشناس مدیریت ریسک و بحران، انصاف نیوز:

مرور کلی واقعه

غرب و شمال غرب اروپا در تاریخ چهاردهم و پانزدهم جولای 2021 (23 و 24 تیر 1400) شاهد یک جبهه طوفانی بزرگ بود که منجر به ثبت رکورد باران در کشورهای آلمان، بلژیک،‌ لوکزامبورگ، سوئیس، فرانسه و هلند شد که در بعضی از مناطق این بارش‌ها در طی صد سال گذشته بی‌سابقه بوده است. میزان این بارندگی گسترده 100 تا150 میلی‌متر در سراسر غرب آلمان، بلژیک و هلند گزارش شده است. مجموع بارندگی در سراسر کشور لوکزامبورگ نیز در حدود 125 میلی‌متر بود. دانشمندان پیش‌تر هشدار داده بودند که تغییرات اقلیمی منجر به بارش‌های سیل‌آسا و ویران‌گر خواهد شد. گفته می‌شود که در برخی مناطق غرب اروپا حجم دو ماه بارندگی در دو روز صورت گرفته است که این موضوع منجر به طغیان رودخانه‌ها و جاری شدن سیل در این مناطق گردید. بر اثر این حادثه صدها نفر زخمی، مفقود یا کشته شدند.

تلفات و خسارات

جاری شدن سیل‌های ویران‌گر در شمال غرب اروپا به ویژه در آلمان و بلژیک در مجموع 216 کشته، صدها مفقود و خسارات گسترده‌ای برجای گذاشت. البته بیشتر این تلفات (طبق آخرین گزارش‌های رسیده از مراجع رسمی) مربوط به دو کشور آلمان با 180 و بلژیک با 36 نفر کشته بود و جستجوها برای یافتن صدها مفقود این حادثه همچنان ادامه دارد و مقامات رسمی در تمام مناطق آسیب‌دیده انتظار دارند که تعداد تلفات افزایش یابد زیرا تخمین زده می‌شود که دست کم 1300 نفر در بین ساختمان‌های فرو ریخته و روستاهای مدفون، مفقود شده‌اند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که سد رودخانه «رور» در نزدیکی شهر «وازنبرگ»، واقع در ایالات نوردراین- وستفالن در آلمان شکسته و حدود ۷۰۰ نفر از این منطقه تخلیه شدند. روستای «شولد» هم با حدود ۷۰۰ نفر جمعیت زیر آب رفت. همچنین طبق گفته مسئولین راه آهن آلمان، 600 کیلومتر از خط راه آهن این کشور آسیب دید.

در بلژیک نیز دیوار اطراف رود «ماس» در معرض شکستن قرار گرفت. ماس رودی مهم به طول ۹۲۵ کیلومتر در اروپاست که از فرانسه آغاز شده و پس از گذشتن از بلژیک و هلند در پایان به دریای شمال می‌ریزد. حوضه آبریز این رود ۳۶٬۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. همچنین بزرگراه‌های اصلی در این کشور در زیر آب غرق شدند و خدمات راه آهن متوقف شد. پس از شسته شدن بخشی از مسیر توسط سیلاب، قطاری در شهر «آردن» بلژیک از ریل خارج شد.

در هلند هم اوضاع مشابهی گزارش شد و بیماران یک مرکز درمانی در شهر «فنلو» تخلیه شدند. اهالی استان «لیمبورخ» واقع در جنوب هلند نیز به دستور دولت، منطقه را ترک کردند. جاری شدن سیل در انگلیس هم باعث تخلیه خانه‌ها و مسدود شدن محورهای مواصلاتی در پایتخت شد. این کشور چهار ماه دیگر میزبان کنفرانس تغییرات آب و هوایی با حضور سران کشورهاست.

اقدامات صورت گرفته پس از سیل آلمان

بیش از 4500 فعال دفاع غیرنظامی، آتش‌نشان و سرباز برای کمک به اقدامات پاکسازی در دره «اهر» (Ahr) واقع در منطقه راینلاند- فالتس که به شدت آسیب دیده بود مستقر شدند. مقامات آلمان همچنین یک اردوگاه بزرگ برای نیروهای امدادی در پیست مسابقه اتومبیل‌رانی «نوربرگرینگ» بر پا کردند. در روز چهارشنبه 21 جولای نیز، کابینه آلمان بسته 400 میلیون یورویی کمک فوری برای قربانیان سیل را تصویب کرد و قول داد که به سرعت بودجه و منابع مالی مورد نیاز جهت بازسازی مناطق آسیب دیده را تأمین کند.

چرایی و چگونگی وقوع سیلاب‌های مرگبار در غرب و شمال غرب اروپا

سیل فاجعه‌بار در آلمان ناشی از طوفان شدید و باران‌های مداوم بود که باعث طغیان رودخانه‌ها شد و شهرهایی که در کنار سواحل رودخانه اهر (Ahr) در آلمان واقع شده‌ بودند را تخریب کرد. وقتی که دیگر خاک و سدهای آبی قادر به جذب آب اضافی ناشی از این باران‌های شدید نبودند، سیلاب‌‌های به وقوع پیوسته در این مناطق ایجاد ویرانی کرده و به ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها، محیط زیست و افراد آسیب رساند.

پیش از این حادثه، آلمان در ژوئن سال 2013 شاهد سیل شدیدی بود که یکی از شدیدترین سیلاب‌های گسترده در این کشور در حدود شش دهه گذشته بود. برخی کشورهای دیگر نیز در این مدت تحت تأثیر قرار گرفتند از جمله اتریش، سوئیس، لهستان و مجارستان. پیش از این نیز در آگوست سال 2002 سیلاب شدید دیگری در شرق آلمان اتفاق افتاده بود که تعداد تلفات در آن حادثه 21 نفر بود.

مانند هر سانحه طبیعی شدید و منحصر به فرد، دانشمندان هنوز به اجماع نرسیده‌اند و مطمئن نیستند که آیا بارندگی بی‌سابقه‌ای که در آلمان مشاهده شده است می‌تواند با تغییر اقلیم ارتباط داشته باشد یا خیر؛ هر چند که تعداد رویدادهایی اینچنین که در سراسر جهان ثبت می‌شوند در حال افزایش است. همین چند هفته پیش، مناطق غربی ایالات متحده و کانادا موج گرمای تاریخی را تجربه کردند که در نتیجه آن حداکثر دما در یک دهکده کانادایی در بریتیش کلمبیا به 50 درجه سانتیگراد نیز رسید. هفته گذشته، گروهی از محققان از سازمان جهانی آب و هوا اعلام داشتند که موج گرمای ایجاد شده بدون تغییر آب و هوایی ناشی از دخالت انسان غیر ممکن بوده‌ است. پژوهش علمی دیگری که توسط این سازمان در این هفته منتشر شد و در طول یک دوره نه ساله در حال انجام بوده نشان می‌دهد که قسمت شرقی جنگل‌های آمازون به دلیل سطح قابل ‌توجه جنگل‌زدایی که در طول چهار دهه گذشته رخ داده ‌است، به جای مخزن دریافت کربن به یک منبع تولید کربن تبدیل شده ‌است.

در مورد جاری شدن سیل در آلمان نیز، گزارشی در مجله گاردین نشان می‌دهد که برخی از دانشمندان از شدت و مقیاس سیل‌ها شوکه شده‌اند و انتظار نداشتند که رکوردهای ثبت شده آن‌ها تا این حد جابه‌جا شود. آن‌ها می‌گویند که انتظار می‌رود تغییرات آب و هوایی دفعات وقایع شدید آب و هوایی را افزایش دهد، اما ارتباط دادن هر رویداد مجزایی با گرم شدن کره زمین موضوعی پیچیده است که نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.

چگونه تغییرات آب و هوایی باعث جاری شدن سیل می شود؟

• گرمایش جهانی باعث تبخیر آب بیشتر می‌شود که این امر منجر به افزایش میزان بارش باران و برف سالیانه می‌شود.

• در عین حال، فضای گرم‌تر به این معنی است که می‌تواند رطوبت بیشتری را در خود نگه دارد که این موضوع شدت بارندگی را نیز افزایش می‌دهد.

• به جای آبیاری آرام گیاهان، این بارندگی شدید منجر به جاری شدن سیل می‌شود، مانند آن چه که هم اکنون در غرب و شمال اروپا شاهد آن هستیم.

مقایسه سیل اروپا با سیل‌های سال 98 ایران
در تاریخ 26 اسفند سال 97 با ورود یک جبهه بارشی به کشور و ادامه آن تا 6 فروردین، موجب شد تا 50 میلی‌متر متوسط بارش‌های کشور در طی این ده روز افزایش یابد. با افزایش بارش‌ها ابتدا استان‌های گلستان و مازندران درگیر طغیان رودها و سیلابی شدن آن‌ها شدند و در هفته اول فروردین نیز این سامانه بارشی متراکم موجب ایجاد خسارت‌های جانی و مالی در جنوب و غرب ایران شد. در تاریخ 11 و 12 فروردین سال 98 نیز موج دوم بارش‌ها وارد کشور شد و باعث افزایش متوسط 72 درصدی بارش کشوری در طی مدت دو روز شد. این آمارها به این معناست که یک سوم بارش طبیعی یک سال کشور تنها در دو هفته اتفاق افتاده است. طی این حادثه طبیعی 25 استان از 31 استان کشور دچار سیل شدند و نزدیک به 80 نفر جان خود را از دست دادند که تعداد تلفات ثبت شده در ایران در عین اینکه سیل‌های سال 98 ایران وسعت و شدت بیشتری نسبت به سیل غرب اروپا داشتند به مراتب کم‌تر از آمار کشته‌های سیل کشورهایی همچون آلمان و بلژیک بود که یافتن علت این تفاوت فاحش میان آمار تلفات، نیازمند مطالعات و بررسی‌های تخصصی بیشتری است. هر چند که یکی از دلایل تعداد بالای آمار کشته‌شدگان حادثه سیل اروپا توسط مقامات آلمانی، سوء مدیریت در موضوع اطلاع‌رسانی پیش از وقوع سیل در این کشور اعلام شده است و از دولت فدرال مرکزی به ‌دلیل نرسیدن هشدارهای فاجعه قریب‌الوقوع به مردم در مناطق پر خطر انتقاد شده است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

سیلاب، پدیده پیچیده‌ای است که دلایل زیادی از جمله گسترش خشکی و شرایط زمین در بروز آن نقش دارد. اما می‌توان گفت که خارج شدن آب از بستر اصلی رودها و ورود آن به بستر اتفاقی سبب شکل‌گیری سیلاب‌ها می‌شود. هنگامی که مقدار بارش از میزان نفوذ به درون زمین و خاک‌ها بیشتر شود، آب‌های روان و سطحی شکل می‌گیرند و با به هم پیوستن شاخه‌های فرعی آبراهه‌ها در محل بسترهای اصلی رودها، آب از حوضه‌ها خارج می‌شود. هنگامی که آبراهه‌های اصلی توان انتقال آب به خارج از حوضه‌ها را نداشته باشند، با توجه به شرایط بارش، وضعیت توپوگرافی، ژئومورفولوژی و غیره در حوضه‌های آبخیز، سیلاب‌ها شکل می‌گیرند. رواناب‌های ناشی از بارش‌ها ابتدا بسترهای فرعی رودهای کم آب یا مسیل را اشغال می‌کنند. با افزایش حجم رواناب‌ها به ترتیب بسترهای اصلی و اتفاقی رودها نیز توسط رواناب‌ها اشغال می‌شود و سیلاب‌ها شکل می‌گیرند.

اگر چه ارتباط میان تغییرات آب و هوایی با حادثه سیلاب، مستلزم تجزیه و تحلیل گسترده علمی است، اما تغییرات آب و هوایی که در حال حاضر باعث بارندگی شدید به دنبال وقوع بسیاری از طوفان‌ها می شود، بخش مهمی از این رابطه است. اتمسفر گرم‌تر چه به صورت باران و چه به صورت برف، آب بیشتری را در خود نگه داشته و آزاد می‌کند.

هر چند که با نظر قطعی و علمی نمی‌توان گفت که وقوع چنین رویدادهایی (نظیر سیل غرب اروپا) به طور مستقیم با موضوع تغییر اقلیم در ارتباط هستند اما با توجه به گفته‌های تعداد قابل توجهی از دانشمندان و کارشناسان و برخی مقامات رسمی همچون رئیس کمیسیون اروپا، این بارش‌های شدید و سیل‌آسا و تلفات و خسارات متعاقب آن می‌توانند نشانه‌ای از تغییرات اقلیمی باشند. براساس شدت و مدت زمان وقوع حوادث است که علم به ما می‌گوید این نشانه روشنی از تغییرات آب و هوایی است و ضرورت دارد اقدام به موقعی برای کنترل آن انجام شود.

فهرست منابع:

• euronews.com
• bbc.com
• indianexpress.com
• accuweather.com
• disasterphilanthropy.org
• reuters.com
• theguardian.com
• reliefweb.int
• isna.ir
• iribnews.ir
• گزارش روایت سیل، هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها، شهریور 1398
• سیلاب‌های سال 1398 ایران، خسارت‌ها، علل و راهکارهای پیشگیری، دکتر پیمان کریمی سلطانی، پاییز 1398

انتهای پیام