ضیا مرتضوی: حکمران اسلامی، به اندازه ای که قدرت دارد، پاسخگوست

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم، با بیان این که در منطق امیرمومنان، اختیار و پاسخگویی حاکم اسلامی باید متعادل و متلازم باشد، تاکید کرد: این که بعد از 40 سال برخی مسئولان که بیشترین اختیارات را دارند، مشکلات را به دستهای پشت پرده، حواله می‌دهند، مصداق فرار از پاسخگویی است.

آیت‌الله سید ضیاء مرتضوی در دومین جلسه از سلسله نشستهای دین، عدالت و معیشت مردم با بیان این که «حکمرانی عادلانه» با «عدالت شخصی حاکم» متفاوت است، توضیح داد: ممکن است فردی عدالت شخصی داشته باشد و به ظاهر متدین و مومن باشد، اما رفتارها و تصمیمات او در جایگاه حاکمیت و حکومت، براساس عدالت نباشد، حال سوال این که آیا حکمرانی این فرد عادلانه است؟

وی با تاکید بر اینکه حکمران اسلامی، هر که می‌خواهد باشد، به اندازه ای که قدرت دارد، پاسخگوست، افزود: در ولایت، چه ولایت معصوم، چه ولایت فقیه، باید نسبت اختیار و قدرت با پاسخگویی و مسئولیت برابر باشد. اگر کسی بگوید ولایت شرعی یعنی اختیار داشتن و حرفی از پاسخگویی به مردم نزند، این نه شرعی است نه اسلامی.

این استاد فقه مقصود از پاسخگویی را پاسخگویی در همین دنیا و در برابر مردم و همان کسانی که بر آنها حکومت می شود، توصیف کرد، نه «پاسخگویی در برابر خدا و روز قیامت»، چرا که پاسخگویی به خدا، تنها در جهان دیگر برای خود شخص مفید است.

مرتضوی ولایت مطلقه را ملازم با مسئولیت مطلقه دانست و تاکید کرد: به هر اندازه ای که قلمرو اختیارات تعیین شود، قلمرو مسئولیت هم تعیین می شود.اگر کسی به ولایت مطلقه و فراقانونی و بالاتر از قانون اساسی قائل شد، باید به مسئولیت مطلقه و پاسخگو بودن مطلقه، یعنی پاسخگو بودن نسبت به همه اقدامات و عملکرد حکومت در برابر مردم هم ملتزم باشد. البته از نظر علمی، فراقانونی و بالاتر از قانون اساسی بودن ولایت فقیه مبنای علمی ندارد، چراکه به تعبیر شهید بهشتی، فراقانونی بودن یعنی دیکتاتوری و در قانون اساسی، حدود اختیارات نهادهای قانونی از جمله نهاد رهبری مشخص شده است.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه به خطابه امام علی(ع) در کوران جنگ صفین اساره کرد و گفت: بر پایه منطق امیرمومنان در این خطبه، برای حاکم اسلامی اختیار و پاسخگویی باید متعادل و متلازم باشد. اما این که هنوز بعد از 40 سال برخی مسئولان در مقام پاسخگویی، به دستهای پشت پرده حواله می دهند، فرار از پاسخگویی است. هرکس باید در مقابل اختیار و عملش پاسخگو باشد، وگرنه جامعه تباه خواهد شد.

به گفته مرتضوی، علی علیه السلام، در خطبه صفین، یعنی در میانه جنگ و حساس ترین شرایط، بالاترین دفاع را از حقوق مردم و آزادی بیان و نقد حاکم توسط مردم می کند و در پاسخ به یکی از شیفتگانش که از او تعریف می کند می گوید: مانند جابران و ظالمان با من سخن نگویید.

وی ادامه داد: متاسفانه در ادبیات ما، برخلاف نهج البلاغه فقط از مسئولیت مردم یا پاسخگویی مسئولان میانی سخن گفته می شود، اما درباره حقوق مردم و پاسخگویی حاکم اصلی و صاحب قدرت کمتر گفته می شود. در حالی که آن علی بود که به تعبیر معاویه، مردم را در برابر حاکم پررو می کرد، تربیت علی، مردم را در برابر حاکم شجاع و تربیت اموی، مردم را ساکت می کند. اما اینکه حاکم بدون مشورت و طبق نظر و تشخیص خودش تصمیم بگیرد سیره علوی نیست.

مدیر دانشنامه امام خمینی(ره) اظهار کرد: علی از اطاعت مشروط از حکومت می گوید، یعنی وقتی حاکم تمام حقوق مردم را رعایت کرد، باید توقع اطاعت و حمایت از مردم داشته باشد، نه اینکه حاکم و کارگزارانش هرچه می خواهند بکنند و توقع داشته باشند مردم در هرشرایطی از آنها حمایت و اطاعت بکنند و برایشان بجنگند!

به گفته مرتضوی، اینکه در حکومتی تصمیمات اصلی پشت صحنه گرفته می شود نشان از عدم پاسخگویی حکومت دارد، یعنی تصمیم گیرندگان اصلی برای اینکه در مقابل مردم پاسخگو نباشند، تصمیم گیری را در غیاب مردم و افکار عمومی انجام می دهند.

این مدرس حوزه با اشاره به مواجهه امیر مومنان با خلیفه سوم گفت: علی(ع) خطاب به عثمان، که حضرت را به فتنه گری و اختلاف انگیزی متهم می کرد، فرمود: ای عثمان! مگر چقدر از عمرت باقی مانده؟ کی می خواهی بفهمی که مردم چه می خواهند؟ چقدر مردم اعتراض و شورش کنند که بفهمی باید نادانهایی را که بر مردم حاکم کردی کنار بگذاری؟ به خدا قسم اگر یکی از کارگزاران حکومت در دورترین نقطه ظلمی بکند، تو در گناه او شریکی؛ چون او را تو منصوب کرده ای و پس از تخلفاتش هم عزلش نمی‌کنی.

وی افزود: عثمان پس از شنیدن انتقادات علی علیه السلام، قانع شد و همانجا به حضرت برای عزل و نصب اختیارات کامل داد. اما پس از پایان جلسه مروان حکم به عثمان گفت، اگر یک نفر را بخاطر نظر مردم عزل کنی، مردم پررو می شوند و عثمان را از اصلاح حکومت منصرف کرد و نتیجه آن شورش مردم و قتل عثمان شد.همین مروان وقتی به خلافت رسید، به او گفتند تو که علی و فضائلش را می دانی چرا به علی فحاشی می کنی؟ مروان گفت می دانم، اما قدرت ما وابسته به بدگویی علی است.

سلسله نشستهای «دین، عدالت و معیشت مردم» به همت انجمن اندیشه و قلم و با همکاری کانون توحید و بنیاد اندیشه و احسان توحید تا ۲۲ ماه مبارک رمضان، هر شب ساعت ۲۲ برپاست و علاقمندان می‌توانند این نشست ها را به صورت حضوری در محل کانون توحید و نیز به صورت مجازی از صفحه اینستاگرام انجمن به نشانی http://instagram.com/andisheqalam دنبال کنند.

انتهای پیام