7 واکسن ایرانی، دلارهای سوخته و انبار پر از واکسن

آرمان ملی نوشت: در شرایطی که هیچ محدودیتی در کشور برای شیوع کرونا دیده نمی‌شود و به‌نوعی تنها ماسک زدن تنها یادگار تلخ دوران کروناست، این ویروس همچنان در کشور قربانی می‌گیرد و از روز سه‌شنبه تا چهارشنبه، 17 خانواده را داغدار، 1009 نفر را بیمار و 251 نفر را بستری کرد. پس از بیش از دو سال از شیوع این بیماری، ۲ شهرستان در وضعیت قرمز، ۴۸ شهرستان در وضعیت نارنجی قرار دارند و در این شرایط تمرکز دولت و وزارت بهداشت، بر روی واکسیناسیون مردم، به‌عنوان تنها راه حل مهار یا کنترل کروناست.

ايران هم‌اکنون حدود 50 ميليون دُز واکسن دپو دارد و تاکنون 148 ميليون و 788 هزار و 615 دُز واکسن در کشور تزريق شده، به‌گونه‌اي که 64 ميليون و 303 هزار و 468 نفر دز اول، 57 ميليون و 508 هزار نفر دز دوم و 26 ميليون و 976 هزار دز سوم واکسن را تزريق کرده‌اند، اما در اين شرايط و موضوعي که از ماه‌ها پيش قابل پيش بيني بود، بار اضافه واکسن‌هاي توليد شده با هزينه‌هاي چند هزار يورويي بر روي دست توليدکنندگان است. کرونا که آمد و زمزمه‌هاي کشف واکسن در کشورهاي آمريکا، چين و روسيه به‌ ميان آمد، کشور ما نيز دست به‌کار شد، اما با توليد 7 واکسن که يکي از آنها پروژه‌اي مشترک با کشور کوبا بود. در اين شرايط واردات واکسن‌هاي پولي و اهدايي از کشورهاي روسيه، چين و کره جنوبي به قوت خود باقي مانده بود، اما تمرکز دولت گذشته بيشتر بر روي توليد داخلي قرار داشت، به نحوي که تعلل آنها در خريد و تهيه واکسن از سبد کوواکس، موجب شد چند هزار نفر يا بيمار شوند يا به‌دليل نبود واکسن در کشور جانشان را از دست بدهند. اين اتفاق درحالي رخ مي‌داد که کشورهاي کمتر توسعه يافته همسايه ايران، با واردات واکسن‌هاي مختلف خارجي پروژه واکسيناسيون خود را پيش از کشور ما آغاز کرده بودند. تاکنون هيچ کدام از پروژه‌هاي واکسن توليد ايران، تاييديه سازمان جهاني بهداشت WHOرا براي صادرات دريافت نکرده‌اند و فقط وزارت بهداشت ايران به آنها مجوز مصرف اضطراري داده است. يکي از واکسن‌ها به توليد انبوه نرسيد و در ميان پروژه «کوبرکت» شرايط بهتري از ديگر واکسن‌هاي توليد داخل را دارد. اما کسي در آن زمان گمان نمي‌کرد که واکسن‌هاي رنگارنگ توليد شده در داخل آنقدر زياد شوند که حالا وزارت بهداشت نتواند آن را خريداري نمايد و نگهداري از آنها بسيار سخت و هزينه‌بر است.

ايران مي‌تواند واکسن صادر کند

روز گذشته وزير بهداشت در رابطه با واکسن‌هاي وارداتي گفته بود: ما يک دوز واکسن هم در گمرک نداريم و در انبارهاي وزارت بهداشت هم هر ميزان واکسن باشد، مصرف خواهد شد. بهرام عين‌اللهي با اعلام اينکه ما اکنون نزديک به 200 ميليون واکسن داريم که نزديک به 150 ميليون آن وارداتي و 50 ميليون هم داخلي است، هرقدر قرارداد مي‌بنديم همان را هم مصرف مي‌کنيم گفت: «واکسن سازهاي داخلي مي‌توانند صادرات انجام دهند.» اين گفته وزير بهداشت در شرايطي مطرح مي‌شود که يکي از مسئولان سابق وزارت بهداشت، وقتي با سوال خبرنگاران در رابطه با ضرورت تاييديه سازمان جهاني بهداشت براي واکسن‌‌هاي ايراني مواجه شد، اعلام کرد: «تأييديه سازمان جهاني بهداشت فقط براي صادرات واکسن است با اين حال و در شرايطي که هيچکدام از واکسن‌هاي ايراني مجوز سازمان جهاني بهداشت را ندارند، رئيس سازمان غذا و دارو گفت: «تعدادي از توليدکنندگان ايراني واکسن کرونا مشترياني در خارج از کشور دارند و حدود 4 ميليون دز واکسن کروناي داخلي به خارج از کشور صادر شده است.» هر چند بهرام دارايي اشاره‌اي به کشورهاي مقصد نکرد و هيچ صحبتي تاکنون از سوي مسئولان در اين رابطه نشده است، اما رئيس سازمان غذا و دارو از واکسن کووبرکت به عنوان نزديک‌ترين واکسن براي دريافت تاييديه جهاني نام برد. با اين حال وزير بهداشت در 20 فروردين امسال بازهم بدون اشاره به نام کشوري، گفته بود: «فعلاً به 10 کشور آفريقايي صادرات واکسن داريم.»

11 ميليون دز واکسن مازاد در سه شرکت

بررسي‌ها نشان مي‌دهد که 35 ميليون دز واکسن براي امسال نياز کشور است و اين سوال مطرح است که چه بر سر ميليون‌ها واکسني که در هفت پلتفرم مختلف توليد و براي آنها ميليون‌ها يورو هزينه شده مي‌آيد؟ چندي پيش بهروز رحيمي، معاون توسعه مديريت و منابع وزارت بهداشت اعلام کرد: ديگر قراردادي براي تهيه و واردات واکسن‌هاي خارجي با اين شرکت‌ها نداريم و تمرکز ما انعقاد قرارداد با توليد کننده‌هاي واکسن‌هاي داخلي است. قرارداد تحويل 35 ميليون دز واکسن توليد داخل براي سال 1401 منعقد شده است و در راستاي تحويل واکسن‌ها بدهي‌ها پرداخت خواهد شد.» اما رئيس مؤسسه سرم و واکسن‌سازي رازي درباره وضعيت واکسن‌هاي انبار شده گفته است‌: «به‌رغم اينکه دولت درخواست توليد 3. 5 ميليون دز واکسن کروناي اين موسسه را در سال 1401 ارائه کرده است اما سازمان غذا و دارو هنوز تکليف و وضعيت خريد واکسن‌ها از اين مؤسسه را روشن نکرده است!» سازنده واکسن اسپايکوژن نيز مي‌گويد: «اگرچه در بهمن ماه با ارسال نامه‌اي تاکيد شد که به 8 ميليون دز واکسن نياز دارند و اين ميزان توليد شد اما متاسفانه در نامه بعدي، وزارت بهداشت اعلام کرد که فقط دو ميليون دز خريداري خواهد شد! مدير داخلي پروژه واکسن نورا اعلام کرده است: «ما 5 ميليون دز واکسن نورا توليد کرديم و پس از کش و قوس‌هاي فراوان، قرارداد خريد سه ميليون دز واکسن منعقد شده که فعلا فقط 500 هزار دز آن را تحويل گرفته‌اند و بقيه واکسن‌ها در فرآيند تحويل و دو ميليون دز مابقي نيز هنوز بلاتکليف است.» اما بهرام دارايي رئيس سازمان غذا و دارو اين موضوع را رد و اعلام مي‌کند: «چنين صحبت‌هايي جريان‌هايي است که آن طرف آبي‌ها دوست دارند و دوست دارند مداوم اعلام کنند که بحراني وجود دارد! يک زماني اعلام مي‌کردند واکسن نيست و حالا اعلام مي‌کنند واکسن‌ها در انبار‌ها دپو شده است و در حال خراب شدن است.»

از ابتدا نيز مشخص بود که هفت پلتفرم واکسن در ايران با اين حجم افزايش توليد مواجه خواهند شد، در شرايطي که دولت گذشته به آنها مجوز اضطراري سريع مي‌داد، اما مردم کمتر به اين واکسن‌ها اعتماد داشتند. حال که ايران با سيل واکسن مواجه شده و واکسن کرونا ديگر چندان مشتري ندارد، براي جبران هزينه اين واکسن‌ها، چه کسي پاسخگو است؟ وزارت بهداشت نيز از اين امر شانه خالي کرده و گفته است: «ما مسئول توليد مازاد واکسن نيستيم.»