ناگفته‌های سخنگوی پیشین شورای نگهبان: سرانجام مداخله کجاست؟!
روزنامه ایران: سخنگوی پیشین شورای نگهبان می‌گوید بر اساس تفسیرش از قانون، با ردصلاحیت مینو خالقی بعد از انجام انتخابات، مخالف بوده است. او صحبت‌های صریحی درباره «انتخابات» و بررسی صلاحیت‌ها مطرح کرده است.
نجات‌الله ابراهیمیان، یکی از معدود اعضای شورای نگهبان است که از مدت‌ها پیش موضوع آسیب‌شناسی مقررات انتخاباتی کشور را مطرح و دنبال می‌کند؛ مواضعی که گاه انتقادهایی را متوجه وی می‌کند، اما کماکان معتقد است برای استعلای نظام انتخاباتی همچنین تثبیت جایگاه شورای نگهبان چاره‌ای غیر از بازنگری قوانین و روندهای اجرایی نیست.
او در گفت‌وگوی تفصیلی با «ایران»، به آسیب‌شناسی بخش‌های مختلف فرآیند انتخابات پرداخته است. بخشی از این گفت‌و‌گو را در زیر می‌خوانید:
آیت‌الله جنتی، دبیر شورای نگهبان در رأس نهاد ناظر بر انتخابات دیروز بر وجود «مشکلات» و «اشتباهات» در فرآیند انتخابات از جمله احراز صلاحیت‌ها صحه گذاشته و ابراز امیدواری کرد در انتخابات آتی، این کاستی‌ها برطرف شود. شما نیز پیش‌تر انتقاداتی را متوجه مقررات انتخاباتی دانستید؛ یکی از این مواردی که به نظر می‌رسد بیش از سایر موضوعات حساسیت‌برانگیز شده، روند رسیدگی و بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی است که مورد اشاره دبیر شورای نگهبان نیز قرار گرفت. به نظر شما چرا مردم به بررسی صلاحیت حساس شده‌اند؟
در ابتدا باید توجه داشت احراز صلاحیت‌ها، مختص ایران نیست. نظام‌های انتخاباتی دیگر کشورها نیز شرایطی را برای کاندیداتوری و انتخاب لحاظ می‌کنند. برای نمونه در ادبیات حقوقی کشور آلمان کسی می‌تواند کاندیدا شود که به اصول جمهوری فدرال پایبند باشد. بر این اساس در دهه‌های 60 و 70 دادگاهی مخصوص موضوع نامزدی افرادی که گرایش‌های نئونازی داشتند را نمی‌پذیرفتند. از سوی دیگر نظام انتخاباتی کشور ما هم به مسأله اعتقاد و هم التزام عملی یعنی تدین توجه دارد. از نظر تاریخی، هویت مردم ما دینی است وقتی در یک فرآیند انتخاباتی، التزام عملی به دین مورد بررسی و بحث قرار می‌گیرد، حساسیت‌هایی ایجاد می‌شود.
اما به نظر می‌آید جنبه سیاسی نیز برای مردم حساسیت برانگیز است؟
ممکن است ادعا شود در برخی بررسی‌ها نگاه سیاسی در داوری دخالت داشته است؛ اما دقت داشته باشید اگر نامزدی با این بیان کلی که «آدم خوبی نیست» رد صلاحیت شود ، کمتر از این حساسیت به وجود می‌آورد که گفته شود وی به شرع التزام ندارد. از سوی دیگر مردم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به آرمان‌های انقلاب و حرکت‌های امام(ره) این توقع را دارند که به همه حقوقی که در قانون اساسی پیش‌بینی شده، دست پیدا کنند. بر این اساس، داوطلب شدن را یک حق اساسی و قانونی می‌دانند و اگر نمی‌خواهند حق‌شان دستخوش سلایق شود، باید به آنها حق داد و سازو کارهای مناسب قانونی را برای آنها فراهم کرد.
ماجرای «خرید و فروش آرا» که در سخنان دبیر شورای نگهبان به آن اشاره شد، چیست؟
در انتخابات اخیر تعداد زیادی شکایت و استشهادیه درباره خرید و فروش آرا در حوزه‌های انتخابیه مطرح شده که اثباتش در مهلت چند روزه شورای نگهبان برای تأیید انتخابات دشوار بود. اما حجم این شکایات به اندازه‌ای بود که نمی‌توان گفت اتفاقی نیفتاده است. بنابراین به نظر می‌آید بهترین راه این است که یک مطالعه تطبیقی انجام و ساز و کارهایی اندیشیده شود که از نظر فنی این امکان را به حداقل برساند. امروز ساز و کار دستی انتخابات این امکان را به برخی افراد می‌دهد که بتوانند آرایی که روی تعرفه‌ها نوشته می‌شود را کنترل کنند و ببینند فردی که در ازای فروش رأیش به یک نامزد 50 یا 100 هزار تومان دریافت کرده، به همان فرد رأی می‌دهد یا نه. اما اگر انتخابات الکترونیک شود، امکان چنین کنترلی وجود ندارد و آن زمان افراد ریسک نمی‌کنند به رأی‌دهندگانی پول دهند که امکان کنترل آرای او را ندارند. به نظر می‌آید در بحث انتخابات الکترونیک این موضوع که بسیار هم نگران‌کننده است، دیده شود. مخصوصاً برای کشور ما که ممکن است خدای نکرده یکی از کشورهای اطراف با صرف هزینه‌های چند میلیاردی به چنین اقدامی روی بیاورند.
این تعداد زیاد شکایت، یعنی چند شکایت؟
شکایت زیاد بود؛ ادعا هم زیاد بود. تقریباً شاه‌‌بیت هر اختلاف و شکایت در حوزه‌های انتخابیه، خرید و فروش رأی بود.
در کدام حوزه‌ها بیشتر بود؟
در شهرهای بزرگ کمتر و در شهرستان‌ها بیشتر بود.
مورد اثبات شده‌ای هم بود؟
بازرس فرستادیم اما نتوانستند احراز کنند.
آقای حدادعادل اعلام کرد در انتخابات تهران تخلف شده است. متعاقب آن اسماعیل کوثری گفت که در این باره نامه‌نگاری‌هایی انجام شده اما ترتیب اثر داده نشده است؟
شورای نگهبان و وزارت کشور صحت انتخابات تهران را تأیید کرد؛ بنابراین من که ملتزم به قانون هستم بعد از تأیید به حرف دیگر ترتیب اثر قانونی نمی توانم بدهم. در جریان چنین نامه‌ای هم نیستم.
موضوع مینو خالقی منتخب سوم مردم اصفهان به کجا رسید؟ وی ابتدا تأیید صلاحیت و بعد از انتخابات و اعلام نتایج رد صلاحیت شد. رویکرد شورای نگهبان در این موضوع نیز محل انتقاد قرار گرفت؟
در موضوع رد صلاحیت خانم مینو خالقی یک سؤال حقوقی مطرح است مبنی بر اینکه آیا امکان دارد بعد از ریخته شدن آرا به صندوق و اعلام نتایج کشف کنیم که در فرآیند احراز صلاحیت‌ها اشتباه کردیم و انتخابات را نسبت به یک فرد باطل کنیم؟ این بحث در شورای نگهبان مطرح شد و تفسیر من به عنوان یک عضو این بود که نمی‌شود. نظر اکثریت اعضای شورای محترم نگهبان قانونی و لازم‌الاجرا است. بعداً با بگومگوهایی که پیش آمد، موضوع در هیأت رسیدگی به اختلافات قوا مطرح و نظر اکثریت شورای نگهبان تأیید شد.
دلیل مخالفتتان چه بود؟
به اعتقاد من اگر چنین مسأله‌ای پذیرفته شود، باید لوازم آن نیز لحاظ شود. قوانین انتخاباتی ما می‌گوید باید به کاندیدای رد صلاحیت شده فرصت دفاع داده شود، اما زمانی که صلاحیت یک فرد بعد از اتمام فرآیند رأی‌گیری رد می‌شود، از این امکان و حق قانونی برخوردار نمی‌شود؛ برخی مشکلات این چنینی مرا واداشت در رأی‌گیری نظرم با نظر اکثریت همراه نباشد. گرچه ممکن بود اگر این مستندات قبل از رأی‌گیری می‌رسید، من هم با دوستان دیگر هم‌نظر می‌شدم. به اعتقاد بنده، یکی از مواردی که باید در قانون انتخابات روشن شود، این است که سرانجام مداخله شورای نگهبان در بحث صلاحیت‌ها کجاست؟ و اگر این فرآیند طولانی شد، تضمینات مربوط به دفاع آن فرد را باید در نظر بگیریم و همان امکاناتی که قانون برای رد صلاحیت شدگان در نظر گرفته را لحاظ کنیم.
یکی از انتقاداتی که اصلاح‌طلبان در انتخابات مختلف متوجه شورای نگهبان کرده‌اند، نحوه احراز صلاحیت این جریان سیاسی است. به زعم این طیف، شورای نگهبان در بررسی صلاحیت اصلاح‌طلبان سوگیری سیاسی داشته است. چقدر این قضاوت را وارد می‌دانید؟
باید در داوری‌مان انصاف را رعایت کنیم؛ نباید تصویر خیلی سیاهی ارائه داد. به نظر من در دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی مجریان و ناظران – با وجود اشکالاتی که ممکن است به آنها وارد شود – زمینه حضور جریان‌های سیاسی در عرصه را فراهم کرد؛ نتیجه انتخابات یادشده نیز این را نشان می‌دهد. البته ممکن است شما بگویید بیشتر از اینها ممکن است، اما این داوری که یک جناح امکان حضور در انتخابات ندارد، منصفانه نیست.
اما به نظر می‌رسد محدودیت‌هایی وجود دارد؟
گاهی ممکن است هنگام ورود به یک اداره، قواعد پوششی خاصی لحاظ کنیم. اگر این قواعد وضع شود ساختمان، شلوغ و پر رفت و آمد نخواهد شد. اما اگر سختگیری نشان ندهیم و تا جایی که ممکن است افراد و اشخاص را خودی حساب کرده و استثناهای کمی داشته باشیم، شلوغ می‌شود. به اعتقاد من انتخاب هر کدام از این دو، هزینه‌هایی دارد. کسانی در شورای نگهبان هستند که به ژست‌های سیاسی و دینی حساسیت زیادی دارند. نباید انتظار داشت شخصی که عمرش را برای تبلیغ دین و شریعت گذاشته، براحتی از برخی لغزش‌های رفتاری بگذرد. البته در حزب می‌توان از این لغزش‌ها گذشت. یکی از جناح‌های سیاسی شمار زیادی را دنبال خود راه انداخته است، اما باید توقع برخی ریزش‌ها را داشته باشند. اما اگر بخواهیم مصداقی بحث کنیم، باید شهادت دهم بسیاری از همین دوستانی که امروز وارد مجلس شده‌اند، با نظر مساعد و داوری عادلانه اشخاصی مانند آقای یزدی – که عضو فقهای شورای نگهبان هستند و محافل رسانه‌ای ایشان را جزو داوران اصولگرا می‌دانند – تأیید صلاحیت شدند. اما اینکه چرا با وجود این اتفاقات یک جناح سیاسی نارضایتی دارد، به ساختار رسیدگی به امر صلاحیت و اعتراض به آن بازمی‌گردد. به اعتقاد من، آیین رسیدگی به صلاحیت‌ها همچنین رسیدگی به اعتراض‌ها در این باره، یک ساختار پیشرفته و پیچیده متناسب با شرایط ما نیست. در این ساختار، نه فرصت محاجه هست و نه وقتی استدلال می‌شود امکان انعکاس و شفاف‌سازی وجود دارد.
بر این اساس بود که پیشنهاد دادگاه انتخاباتی را مطرح کردید؟
بله، وقتی به کسی می‌گوییم این حق را ندارد، این سلب حق باید هم مستند و مستدل باشد و هم قابل ارائه. همچنین اقناع عمومی را به همراه داشته باشد. به علاوه باید سهم انتخاب‌ها و سلیقه‌های شخصی را لحاظ کند. باید تأکید کنم منظورم سلیقه‌های شخصی است نه سلیقه‌های سیاسی. ما باید در اصلاح قوانین انتخاباتی سهم داوری‌های شخصی را با ارائه معیارهای قابل قضاوت جمعی به حداقل برسانیم.
در انتخابات اسفندماه چتر فراگیر واقعاً آن‌گونه که باید لحاظ شد و جناح‌ها سهم برابری در ورود به عرصه داشتند؟
همیشه برای نظام ما، حالت منصفانه‌تری قابل تصور است. شایستگی مردم و ظرفیت حکومت جمهوری اسلامی ایران این است که بهتر شویم. معتقدم در کشوری که در منطقه پرتلاطم خاورمیانه با انواع و اقسام تهدیدها مواجه است، بازی انتخابات دموکراتیک را تا جایی که می‌توانستیم پیش ببریم. اما باید به این راضی باشیم؟ خیر؛ راضی نیستم. چون توان و ظرفیت مردم و نظام بیش از اینهاست. به نظرم باید زودتر و سریع‌تر رضایت عمومی را از انتخابات بالا ببریم.
انتهای پیام
