«حجاب» در حجاب سیاست

مرتضی زارعی، مدرس دانشگاه در یادداشتی با عنوان ««حجاب» در حجاب سیاست» که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

از زمان کشف حجاب تا کنون که نزدیک به یک قرن می‌گذرد حجاب جزو مسائل مهم و حساس جامعه بوده است. زمانی رضا شاه حجاب را مانع ترقی دانست و قلدرانه فرمان کشف آن را داد، چند دهه بعد روشنفکرانی چون شریعتی با ستایش حجاب زنان الجزایری در انقلاب الجزایر به عنوان نماد مبارزه، از دید انقلابی به حجاب نگریستند و حجاب را با پیوند دادن با گفتمان انقلابی حاکم بر محافل روشنفکری دهه‌های چهل و پنجاه رونق دادند. همان زمان مطهری با نوشتن کتاب (مساله حجاب) حد و اندازه معتدلانه حجاب را بیان کرد که مورد شماتت متدینان افراطی قرار گرفت و متهم به تضعیف دین شد تاحدی که مطهری در برابر تخریب‌ها به خداوند شکایت برد. تا پیروزی انقلاب که الزامی شدن حجاب را داریم و در سال‌های اخیر که مخالفت عملی با حجاب از طرف بخشی از زنان جامعه دیده می‌شود  که این روزها با برخوردهای حاکمیتی مواجه شده است.

اگر بی حجابی امروز جمعی از زنان را حرکتی در مطالبه حقوق خود با قرائت سکولار از حق زنان بدانیم، صورت مساله تقابل دو نوع فهم از حق و حد زنان خواهد بود. فهمی که کرامت زنان را در حجاب می‌داند و فهمی که زن  را در انتخاب حجاب، آزاد  می‌بیند. در این وضعیت روش مصلحانه آن است که باب گفتگو گشوده شود و نزاع اجتماعی – سیاسی به تنازع فکری – فرهنگی ارتقاء یابد. دراین زمینه ایجاد کرسی‌های نظریه دهی و مناظرات در سطح رسانه‌های عمومی مثل صداوسیما گام اول است. مهم این است که سطح تنازع بالا رود، متاسفانه از کوته‌بینی‌ها و کم‌کاری‌های فرهنگی کشور ما در دهه‌های اخیر همین است که سطح تنازعات فرو کاسته شده است و غلبه سیاست‌زدگی همه چیز را در چنبره‌ی سیاست برده و اولین و آخرین برخورد نیز توسل به عمل‌گرایی، چه در میان مخالفان وچه موافقان، شده وعرصه نظر و اندیشه  و گفتگو در این میان حذف گردیده است. البته این معضل اختصاص به مساله حجاب ندارد و در بسیاری از مسائل جاری است.

زمان ما از خلأ وجودی بزرگان فکری چون شریعتی و مطهری به شدت رنج می‌برد. کسانی که این هنر را داشتند که تنازعات حتی غیر فرهنگی را تبدیل به مساله‌ی فرهنگی و فکری نمایند تا چه رسد به مسائلی که جنس آنها فرهنگی است. تریبون داران این دوران نه تنها چنین هنرهایی را ندارند که به عکس هر مساله‌ای را تبدیل به مساله سیاسی می‌کنند و این حرکت معکوس به جای اصلاح به بدتر شدن اوضاع می‌انجامد؛ لذا باید به روش احیاگران و اصلاح‌گران بازگشت. روشی که قبل از هرکس قرآن بنیانگذار آن است.

قرآن در طرح  حجاب حکیمانه و نه مستبدانه سخن  می گوید و از کلمه «یعرفن» از ریشه‌ی «عرف» به معنای شناخت، آن هم شناخت ارزش استفاده می‌کند و به زنان توصیه می‌کند برای آن که به ارزشمندی شناخته شوند حجاب را رعایت نمایند. ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن يُعْرَفْنَ. ﺍﻳﻦ (حجاب) ﺑﻪ اینکه (به ارزش‌مندی) ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ این آیه در کنار بیان اصل حکم حجاب حاوی این نکته است که حجاب ابتدا باید به عنوان یک ارزش و عنصر شخصیت‌بخش شناخته شود. و البته شناخت با فکر و اعتقاد و مطالعه و گفتگو حاصل می‌شود و در چند آیه پیشتر در همین سوره وقتی قرآن زنان را از تبرج و خودنمایی از جنس جاهلیت پرهیز می‌دهد بلافاصله از ارزش‌های اصیل و شخصیت‌ساز  و مقامات معنوی مشترک بین زن و مرد می گوید؛ از تسلیم در برابرحق، ایمان، راستگویی و‌راست کرداری،دصبر، فروتنی و اهل بندگی و یاد حق بودن (احزاب /۳۵) لذا از نگاه قرآن ارزش‌های شخصیتی در ارتباط باحق تعالی معنا می‌یابد،  که زن و مرد در نسبت برقرار کردن با این ارزش‌ها برابرند و شخصیت انسانی در این ارتباط شکل می‌گیرد.

حجاب نیز در این حوزه قابل فهم است البته زمان ما زمان تحول فهم از ارزش‌هاست و در این تحولات شناساندن و اثبات ارزش‌ها و معروف‌های دینی با جد و جهدهای معرفتی و در فضای فرهنگی قابل دست‌یابی است و درجامعه‌ای که اجتماع و فرهنگش نیز با عینک سیاست دیده می‌شود راه اصلاح،  بازگرداندن مسائل فرهنگی به فرهنگ و موضوعات اجتماعی به اجتماع و آزادسازی آنان از دست سیاست  است.

همچنین این را در نظر بگیریم  که ما درجهان مدرن زندگی می‌کنیم و نسبت ارزش‌های دینی با ارزش‌های مدرن مثل حق انتخاب  و آزادی باید مشخص شود. هنر امثال شریعتی در زمان خود پیوند دادن مفاهیم مدرن با ارزش‌های دینی بود. امروز نیز باید در پی پیوند نظری وعملی  بین ارزش‌های دینی و مدرن بود و در امر و ارشادی که شکل حکومتی یافته، این مهم  نادیده گرفته شده است. مقدم بر امر  به معروف، تبیین و تثییت و پذیرش جمعی معروف و ارزش است که اهمیت دارد. ابتدا به تفاهمی ملی در  ارزش‌های مشترک باید رسید. کاری که بسیار پیشتر با زبان فرهنگ روز باید رخ می داد و همچنان به اصطلاح اصولی به عنوان مقدمه واجب، واجب و لازم است و بدون آن و با تکیه بر زور و قدرت در امری فرهنگی مثل  حجاب، توفیقی حاصل نخواهد شد و تنها بر  نقارها ونفرت‌ها دامن زده می‌شود.

انتهای پیام