آیا برجام را می‌توان حفظ کرد؟
/ گفت‌وگوی شورای روابط خارجی اروپا باحضور: الی گرانمایه، حسین موسویان، علی واعظ، ولی نصر /
گفت‌وگوی شورای روابط خارجی اروپا باحضور: الی گرانمایه از شورای روابط خارجی اروپا، حسین موسویان از دانشگاه پرینستون آمریکا،
علی واعظ از گروه بین المللی بحران آمریکا و ولی نصر از دانشگاه جان هاپکینز آمریکا را در ادامه می‌خوانید:
مجری: آیا شانس احیاء برجام هست؟
علی واعظ: یک مقام آمریکایی حاضر در نشست دوحه به من گفت که این دور از گفتگوها کاملا اتلاف وقت بود و طرف ایرانی درخواست‌های غیرواقع بینانه‌ای مطرح کرد، درحالیکه می‌دانستند امکان آن وجود ندارد مثل اینکه دولت بایدن تضمین بدهد که دولت بعدی آمریکا از برجام خارج نخواهد شد یا اینکه تضمین بدهد که تجارت اروپایی‌ها با ایران مورد تحریم قرار نخواهد گرفت. اما موضوع اصلی این است که ایرانی‌ها توقع داشتند که در مقابل عدم خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی، آمریکا تحریم‌های بیشتری را بردارد که در این مورد هم در دوحه هم نتیجه‌ای حاصل نشد.
الی گرانمایه: بعد از سفر بورل به تهران، اروپایی‌ها امیدوار شده بودند که در دوحه نتیجه حاصل خواهد شد اما ایرانی‌ها در دوحه پرونده موضوعاتی را بازکردند که قبلا بسته شده بود. این مفید نبود. بهرحال تبادل پیام‌ها در یکی دوهفته آینده بعد از نشست دوحه سرنوشت‌ساز خواهد بود. اگر ایرانی‌ها بخواهند با بایدن توافق کنند که راه مشخص است اما اگر بخواهند موضع فعلی را ادامه دهند و زمان بخرند، اروپایی‌ها هم صبرشان تمام خواهد شد. نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل درمورد برجام و قطعنامه 2231، بخوبی این را نشان داد و یک پیام قوی به ایران بود که درصورت عدم توافق، دور جدید فشارها آغاز خواهد شد.
ولی نصر: فکر نمی‌کنم بایدن سپاه را از لیست سازمان‌های تروریستی خارج کند و به ایران هم این را گفته‌اند بویژه اینکه نزدیک انتخابات کنگره آمریکا هستند. برداشت این است که ایرانی‌ها درداخل متحد نیستند. یک بخش درمورد خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی تاکید دارد و یک بخش نمی‌خواهد برجام فدای این موضوع شود.
موسویان: وقتی در دولت جدید آقای رئیسی مذاکرات با مسئولیت آقای باقری در نوامبر 2021 شروع شد، سه موضوع مهم باقی مانده بود؛ اول: ضمانت عدم خروج مجدد آمریکا از برجام، دوم: برداشتن 1500 تحریمی که در دوره ترامپ علیه ایران اعمال شد و سوم: راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها. وقتی اروپایی‌ها چند روز پیش گفتند که متن توافق در مارس 2022 نهایی شده بود، زمانی بود که ایران در مورد راستی‌آزمایی انعطاف بخرج داد، توافق شده بود که حدود دو سوم تحریم‌های 1500 ترامپی برداشته شود یعنی در این مورد هم ایران در مورد یک سوم تحریم‌ها انعطاف بخرج داده بود اما موضوع سوم که ضمانت عدم خروج مجدد بود، هنوز حل نشده بود.
اینکه مذاکرات سه ماه تعلیق شد بخاطر این بود که ایران فکر می‌کرد انعطاف لازم را بخرج داده است و لذا درمقابل عدم ضمانت خروج مجدد از برجام، خواسته بود که آمریکا سپاه را از لیست سازمان‌های تروریستی خارج و حداقل تضمین کافی در مورد دوره بایدن بدهد. مذاکرات دوحه درشرایطی انجام شد که آمریکا نه می‌توانست ضمانت درمورد دولت بعدی بدهد و نه حاضر بود که سپاه را از لیست سازمان‌های تروریستی خارج کند.
لذا طرف ایرانی هم توقع داشت طرف آمریکایی حداقل ضمانت بدهد که آمریکا در دوره بایدن، برجام را نقض یا ترک نخواهد کرد، مقداری بیشتر از تحریم‌های دوره ترامپ برداشته شود و حداقل تحریم‌هایی که در دوره بایدن اعمال شده برداشته شود. اما آمریکا قادر به پذیرش پیشنهاد ایران نبود و لذا مذاکرات دوحه بجایی نرسید.
بفرض اینکه امروز برجام احیاء شود، اگر جمهوری‌خواهان درانتخابات کنگره پیروز شوند، تحریم‌های زیادی اعمال خواهند کرد و کارایی برجام را فلج خواهند کرد. واقعیت این است که بایدن هم در دوره خودش تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال کرده است و ممکن است بعد از احیاء برجام هم تحت عناوین تروریسم و حقوق بشر به اعمال تحریم‌های بیشتر ادامه دهد. لذا حداقل باید یک تضمین درستی به ایران داده شودکه برجام در دوره‌ی بایدن درست اجرا شده و پایدار خواهد بود.
مجری: با این مطالب موسویان، اگر بایدن نتواند چنین تعهدی بدهد، برجام چه خاصیتی برای ایران خواهد داشت و خطرات عدم احیاء برجام چیست چون زمانی باقی نمانده است.
علی واعظ: ایرانی‌ها از یکطرف و آمریکا و اروپا از طرف دیگر، هردو معتقدند با احیاء برجام آنچه که خواهد گرفت کمتر است از آنچه که خواهند داد. یکی از عناصر مهم برجام این بود که نقطه‌ی گریز بیش از یکسال باشد. اگر امروز برجام احیاء شود، نقطه گریز حداکثر شش ماه خواهد بود، چون ایران در این مدت پیشرفت‌هایی کرده که غیرقابل بازگشت است. بایدن حاضر شده حدود 1100 تحریم ترامپی را بردارد و در مقابل نقطه گریز شش ماه را بگیرد. اما سوال از تهران و واشینگتن این است که آلترناتیو چیست؟ لذا باید واقع‌بین بود که این 20 صفحه‌ای که الان توافق شده، تنها آلترناتیو است.
ولی نصر: علاوه بر این مطالب باید به وضعیتی که در غیاب برجام پیش خواهد آمد هم توجه کرد. اگر توافق نباشد، وضعیتی پیش می‌آید که اسرائیل با عملیات خرابکاری در داخل ایران، بدنبال متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود و ایران هم متقابلا دست به عملیات تقابلی علیه اسرائیل خواهد زد. لذا ممکن است صبر استراتژیک آمریکا هم بسر آید و وارد عملیاتی علیه ایران شود. نکته بعد این است که در صورت توافق برجام، مسیر تجارت و دیپلماسی بین ایران و همسایگان عرب باز می‌شود. اسرائیل دنبال این است که پیمان ابراهیم را به یک پیمان منطقه‌ای مقابله با ایران به رهبری خودش تبدیل کند که این سیاست درستی نیست. لذا باوجود اینکه دوطرف برجام را دوست ندارند اما بهترین گزینه برای هردو است.
مجری: تاثیربحران اکراین چیست؟ بایدن نمی‌خواهد همزمان با تقابلی که با روسیه در مورد اکراین دارد، یک جبهه تقابل جدید با ایران باز کند؟ چند درصد ریسک وجود دارد؟
ولی نصر: معتقدم اگر برجام شکست بخورد، ریسک درگیری با ایران افزایش خواهد یافت.
علی واعظ: اگر برجام توافق نشود و ایران به روند افزایش توان هسته‌ای ادامه داده و بعد از چند ماه از نقطه گریز بگذرد، بایدن در شرایطی خواهد بود که یا باید ایران هسته‌ای را بپذیرد یا دست به حمله نظامی بزند. اسرائیل بعد از نتانیاهو دست از شعارهای افراطی برداشته اما در شرایطی که ایران از نقطه گریز از مرکز عبور کند، آمریکا را برای حمله به ایران تحت فشار خواهد گذاشت.
الی گرانمایه: برجام هنوز بهترین گزینه است. اروپا آخرین تلاش خود را خواهد کرد. بایدن در شرایط ضعف داخلی است و نمی‌تواند امتیازات بیشتری به ایران بدهد چون مورد هجمه داخلی قرار خواهد گرفت. چون با احیاء برجام طبق متن فعلی هم ایران به ده‌ها میلیارد دلار دسترسی پیدا خواهد کرد و بایدن را مورد انتقاد قرار خواهند داد. در تهران هم مشکل این است که کسی حاضر نیست ریسک احیاء برجام را بپذیرد. الان باید فکر کرد باتوجه به عدم امکان خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی، چه امتیازی می‌شود به تهران داد که توافق کند.
مجری: آقای موسویان! شما خطر شرایط موجود را چطور می‌بینید بویژه اینکه اسرائیل دنبال متحد کردن منطقه علیه ایران است.
موسویان: اتحاد اسرائیل-آمریکا-عربستان-امارات-بحرین علیه ایران در دوره ترامپ شکل گرفت و تجربه شد و شکست خورد. با این وجود چنین اتحادی در عمل علیه ایران ادامه یافته و در شرایط فعلی در دوره بایدن هم وجود دارد. منتهی ایرانی‌ها معتقدند که طرف‌های مقابل قادر به تشکیل ناتو عربی-اسرائیلی علیه ایران نخواهند بود و اگر هم تشکیل دهند، چنین طرحی موفق نخواهد بود. ضمن اینکه معتقدم سناریوی حمله نظامی به ایران هم منتفی است.
این درست است که اگر برجام احیاء شود، ایران چند ماهی از منافع آن برخوردار خواهد شد مثل دسترسی به پول‌های بلوکه شده و فروش نفت بیشتر. منتهی شرایط بعد از انتخابات کنگره قابل پیش بینی نیست.
اما در سناریو عدم احیاء برجام چه اتفاقی خواهد افتاد؟ برداشت من این است که:
* احتمالا اروپا وآمریکا درنشست‌های بعدی آژانس بین المللی یک قطعنامه‌ای برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارائه خواهند کرد. درصورت تصویب، ایران اجرای برجام را تعلیق خواهد کرد.
* اگر در شورای امنیت قطعنامه‌های سابق علیه ایران احیاء شود، ایران اجرای معاهده ان پی تی را تعلیق خواهد کرد.
* اگر آمریکا و اسرائیل به ایران حمله کنند، ایران از معاهده ان پی تی خارج و بمب هسته‌ای را خواهد ساخت.
فراموش نکنیم از روز اول روشن بود که هدف برجام این است که ایران بمب هسته‌ای نداشته باشد. اگر قرار است ایران بمب نداشته باشد، آمریکا و قدرت‌های جهانی باید برجام را درست اجرا کنند. اگر آمریکا نمی‌تواند برجام را درست اجرا کند یا بعد ازپیروزی جمهوری‌خواهان با اعمال تحریم‌های جدید مجدد برجام را نقض خواهند کرد و یا رئیس جمهور بعد از برجام خارج خواهد شد، سوال این است که آیا کشورهای 1+4 اروپا و چین و روسیه قادر خواهند بود برجام را درست اجراء کنند؟ اگر پنج قدرت دیگر جهانی در غیاب آمریکا قادر به تضمین اجرای درست برجام نیستند، ایران چه باید بکند؟ پاسخ این سئوال باید به تهران داده شود.
علی واعظ: ایران بخاطر تاخیر عدم احیاء برجام، ماهی 5 میلیارد دلار از دست می‌دهد. ایران چهار ماه تاخیر کرده و 20 میلیارد دلار از دست داده است. آمریکا نمی‌تواند ضمانت بدهد اما بااین وجود اگر ایران برجام را می‌پذیرفت، 20 میلیارد دلار در چهارماه گذشته از دست نمی‌داد. اگر دنبال پایداری برجام هستیم نیازمند یک معامله بزرگ‌تر فرای برجام هستیم. لذا این تاخیر و از دست دادن فرصت به ضرر هردو است.
مجری: شانس احیاء برجام را چند درصد می‌بینید.
علی واعظ: من شانس را 25% می‌بینم.
الی گرانمایه: من خوشبین هستم که توافق انجام می‌شود.
ولی نصر: من به اندازه علی واعظ بدبین نیستم. فشارهای اقتصادی داخلی ایران خیلی سنگین است.
موسویان: شانس هنوز 50-50 است.
?Can the Iran nuclear deal be saved
Mark Leonard, Ellie Geranmayeh, Hossein Mousavian, Vali Nasr, and Ali Vaez discuss the latest developments in the negotiations around the Iran nuclear deal and evaluate different possible outcomes and their consequences
EU foreign policy chief Josep Borrel’s visit to Teheran in June was meant to revitalise negotiations around the Iran nuclear deal. But the talks, which recently resumed in Doha, remain mired in mistrust and intransigence from both sides. For this week’s podcast, Mark Leonard has assembled a team of Iran experts to take stock of the negotiations in Qatar: ECFR senior policy fellow, Ellie Geranmayeh; former Iranian diplomat and security and nuclear policy specialist at Princeton University, Hossein Mousavian; professor of Middle East studies and international affairs, Vali Nasr; and the director of International Crisis Group’s Iran project, Ali Vaez discuss the latest developments and evaluate different possible outcomes and their consequences. Is there any chance of breaking the stalemate without escalation? And what will be the impact of the upcoming midterm elections in the US?
انتهای پیام
