«نخست‌وزیر می‌تواند حر زمان باشد» | اعتراض مینو مشیری به غلامحسین ساعدی | مقام شایسته زنان در اسلام

سرویس تاریخ، انصاف نیوز: 44 سال پیش در چنین روزهایی، ایران در تب و تاب تغییر نظام حکومتی‌اش بود و قاطبه مردم، یک‌صدا، تغییر را فریاد می‌کردند. قلب میلیون‌ها انسان با نبض انقلاب می‌تپید و هر کس به فراخور احوال و اعتقاداتش، قدمی برمی‌داشت. روزنامه‌نگاران، پس از اعتصابی تاریخی، به کار بازگشته و فرمان اطلاع‌رسانی را در دست گرفته بودند؛ آن‌چه از نظر می‌گذرانید مروری است بر 3 روزنامه اصلی پایتخت در روز پنج‌شنبه، 12 بهمن 1357.

آیندگان: نخست‌وزیر می‌تواند حر زمان باشد

روزنامه صبح آیندگان، تا نیمه‌شب گذشته ارسال فرم‌های چاپی‌اش را به تاخیر انداخته بود را جدیدترین خبرها از بازگشت رهبر انقلاب را منتشر کند. از هفته پیش زمزمه‌های بازگشت آیت‌الله خمینی به وطن به گوش می‌رسید اما بسته‌شدن فرودگاه‌ها توسط دولت بختیار، آن را به تاخیر انداخت. پس از مذاکره بین نمایندگان امام و دولت، در نهایت 12 بهمن برای بازگشت ایشان تعیین شد.

صبح روز پنج‌شنبه، روزنامه آیندگان این خبرها از بازگشت امام خمینی را در صفحه نخست خود جای داده بود:

• آیت‌الله خمینی 3/5 بامداد از پاریس به سوی تهران حرکت کرد
• با در نظر گرفتن مدت پرواز، پیش از ساعت 9 صبح می‌رسد
• همراهان و نزدیکان آیت‌الله خمینی نتوانستند او را از بازگشت به ایران منصرف کنند
• انتظار می‌رود بیش از 5 میلیون تن از آیت‌الله خمینی استقبال کنند
• 50 هزار تن مامور حفظ جان آیت‌الله خمینی شده‌اند
• طبقه دوم یک مدرسه اسلامی پشت مجلس شورای ملی اقامتگاه آیت‌الله خمینی در تهران
• نطق آیت‌الله خمینی مقابل دانشگاه و بهشت‌زهرا

آیندگان صحبت‌های آخر آخرین نخست‌وزیر رژیم شاهنشاهی را هم پوشش داده بود. شاپور بختیار گفته بود: «تنها دولت مرکزی مملکت را اداره خواهد کرد» و «دولت در برابر هرج و مرج، قویا ایستادگی خواهد کرد.»

گفتاری از رادیو مسکو هم ستونی در صفحه یک این روزنامه جای گرفته بود. در این مطلب و به نقل از رادیو مسکو آمده بود: «هفته‌نامه الکفاءالعربی چاپ لبنان نوشته است شاه ایران از انورسادات، رئیس جمهوری مصر تقاضا کرده است در امر برقراری مجدد نظم و ترتیب و امنیت در ایران به وی کمک کند.» رادیو مسکو از این نوشته هفته نامه لبنانی نتیجه گرفته بود «امکان یک کودتای قریب الوقوع در ایران که از پشتیبانی مصر و مغرب برخوردار است» وجود دارد.

آیندگان که تنها روزنامه 12 صفحه‌ای 12 بهمن 57 بود، چند خبر هم داشت: آزاد شدن اجتماعات به مدت 3 روز از جانب فرمانداری نظامی تهران، کشته شدن همه 5 سرنشین یک هواپیمای آمریکایی که در حوالی نظنز سقوط کرده بود و گسترده شدن دامنه محاکمات به دولت‌های شریف‌امامی و ازهاری توسط کمیسیون دادگستری مجلسین (شورای ملی و سنا).

آیندگان که به جامعه روشنفکری نزدیک‌تر از کیهان و اطلاعات بود، نخستین بیانیه «کمیته ایجاد جمعیت بیداری زنان» را در صفحه آخر خود منتشر کرد. این بیانیه، ضمن مروری بر تاریخ مبارزات و مطالبات زنان در ایران، از لزوم ایجاد یک سازمان متمرکز و البته «دموکراتیک و مردمی، دربرگیرنده اقشار و طبقات مختلف مردم» با «وسیع‌ترین تعداد زنان» سخن می‌گفت و این زمان را برای تاسیس چنین سازمانی مناسب می‌دانست.

در انتهای صفحه اخبار کشور، یک کادر دو ستونی چنین تیتر و متنی داشت: «نخست‌وزیر می‌تواند حر زمان باشد»؛ «حر ریاحی که دست‌نشانده دستگاه ظلم و جور بود، راه را بر امام حسین (ع) بست ولی بعدا منصرف و به راهی رفت که تاریخ نامش را تا ابد به نیکی ثبت کرد. اکنون در این موقعیت حساس آقای دکتر بختیار نیز می‌تواند چنین راهی را انتخاب نماید.» امضای مطلب هم جالب و عجیب می‌نمود: «شرکت خدمات دینی – بسطامی»

در کنار این بیانیه، گفته‌ها و خواسته‌های کسانی که با شماره 663173 تماس گرفته بودند، ذیل نام «حرف‌های مردم» آمده بود:

• خواننده روزنامه تان هستم. وقتی مبارزین به دشمنان خلق حمله می‌کنند، فوری می‌گویند با تفنگ «کلاشینکف» روسی، ولی وقتی خودشان با تانک‌های چیفتن انگلیسی و تفنگ‌های ژ3 آمریکایی به مردم بی‌گناه حمله می‌برند، چیزی نمی‌گویند.   
• فرح از تبریز هستم. آرزو می‌کنم که جامعه روحانیت و مردم به دولت بختیار فرصت دهند تا کارهای اصولی خود را که به نفع مردم خواهد بود، انجام دهد.
• دکتر شریفی. آیا کوروش و داریوش کبیر و حافظ هم ساواکی بوده‌اند که اسم آ‌نها را از خیابان‌ها و بیمارستان‌ها برمی‌دارند و اسم‌هایی دیگر را به جای آن‌ها می‌گذارند؟
• آقا، من آناهیتا هستم. به عنوان یک جوان مبارز ارمنی، با مقاله واهان باغومیان تحت عنوان «اگر شاه نباشد، مسلمانان ما را قطعه قطعه می‌کنند» کاملا مخالفم. زیرا این مقاله به هیچ‌وجه بیانگر طرز تفکر من ارمنی نیست و یک نظر شخصی و کاملا مغرضانه است. در موقع حضور شاه، ارامنه هم مثل برادران و خواهران مسلمان، اسیر زجر و اختناق بودند.

اطلاعیه گروه‌ها و سازمان‌های مختلف بخشی از محتوای روزنامه را تشکیل می‌داد؛ سازمان پیشاهنگی ایران برای کمک به مردم «در شرایط خطیر فعلی» اعلام آمادگی کرده بود، کارکنان هواپیمایی کشوری گفته بودند که برای خدمت‌رسانی به «پرواز مخصوص نایب‌الامام خمینی» آماده بوده‌اند اما به ایشان اعلام شده «این امر توسط عوامل نیروی هوایی انجام خواهد شد». سازمان سنجش هم اعلام کرده بود که وجوه دانشجویانی که برای امتحانات اعزام به خارج ثبت‌نام کرده بودند، عودت خواهد شد. جمعیت «آزادگان ملی ایران» مقدم رهبر انقلاب ایران را شادباش گفته بودند.

اگزارشی با عنوان «معتادان، قربانیان استعمار» از خواندنی‌های امروز آیندگان بود.

روزنامه آیندگان در صفحه 7 خود،  بخشی از کتاب «ایران: دیکتاتوری و توسعه» اثر فرد هالیدی را بازخوانی کرده بود که به فعالیت‌های ساواک می‌پرداخت. برای این مطلب، علاوه بر تیتر «دستگاه جهنمی ساواک به کار می‌افتد»، تصویری از پرویز ثابتی، مدیر امنیت داخلی ساواک، در جمع مدیران رسانه‌ها نیز انتخاب شده بود.

«حکومت اسلامی می‌تواند دموکراتیک باشد»، «حکومت انقلابی زائیده عمل انقلابی»، نامه‌ای از کریم امامی درباره پشت پرده سانسور در ایران، داستانی از هوگو بلانکو به نام «شیطان» از دیگر مطالب آیندگان 12 بهمن 1357 بود.

عوامل کمونیست پخش زنده را قطع کردند

روزنامه عصر اطلاعات، ساعتی پس از ظهر پنج‌شنبه و با تیتر امام آمد منتشر شد. اطلاعات در پاریس عکاس و خبرنگار داشت که هر دو مسافر پرواز انقلاب بودند. اطلاعات حاشیه‌نگاری تقریبا کاملی از پاریس تا تهران داشت که یکی را ذیل تیتر «لحظات حرکت در فرودگاه شارل دوگل» و دیگر را ذیل تیتر «در داخل هواپیما از پاریس تا تهران چه گذشت» رسول صدرعاملی گزارشگر اعزامی اطلاعات به پاریس و وقایع‌نگار پرواز انقلاب بود.

او خبر داده بود: کلیه دانشجویان ایرانی که از سرتاسر دنیا به پاریس آمده بودند و قرار بود با آیت‌الله خمینی راهی تهران شوند، سرودی را که لشکریان حضرت محمد هنگام فتح مکه خوانده بودند، و با جمله لا اله الا الله، وحده وحده وحده آغاز می‌شود، تمرین کرده بودند که آن را هنگام ورود به فرودگاه مهرآباد تهران بخوانند. اما از آن‌جا که 50 نفر بیشتر نتوانستند با آیت‌الله سفر کنند، اجرا نشد.»

خبر دیگر اطلاعات، گفت‌وگوی کوتاهش با نخست‌وزیر بود. «به دنبال قطع پخش مستقیم برنامه استقبال از امام، خبرنگار سیاسی اطلاعات با نخست‌وزیر تماس گرفت و علت قطع برنامه و پخش اسلاید شاه را سوال کرد. دکتر شاپور بختیار گفت بر اساس قراری که ما برای پخش مراسم استقبال از امام خمینی داشتیم، گروهی برای این‌کار تعیین شدند و از بامداد امروز برای این کار تدارک وسیعی دیدند. در نیمه پخش مراسم، ناگهان گروهی از کارکنان اعتصابی که وابستگی آن‌ها به عوامل کمونیست بدیهی است، به پخش حمله کرده‌اند و دوربین و استودیو را اشغال نمودند.» بختیار گفته بود صلاح نبوده آنتن پخش زنده تلویزیون در اختیار «کسانی که معلوم نیست از کدام مکتب و کدام محل فرمان می‌گیرند» قرار بگیرد و بنابراین کلا پخش تلویزیونی را متوقف کرده‌اند.

اطلاعات متن سخنرانی امام پس از خرداد سال 1342 را به عنوان یک سند تاریخی منتشر کرده بود تا نشان دهد «چگونه پس از 15 سال پیش‌بینی‌ها به حقیقت پیوست»

تصویری از خانه امام در تهران، زندگی‌نامه امام خمینی و مبارزات امام خمینی در خط سیر رهبری، از مطالب روزنامه 8 صفحه‌ای اطلاعات در پنج‌شنبه 12 بهمن 1357 بود.

صفحه ششم روزنامه 2 مطلب اصلی داشت؛ گفت‌وگو با آیت‌الله العظمی سیدکاظم شریعتمداری که گفته بود: «زن در اسلام، صاحب مقام شایسته‌ای است» و مقاله‌ای از محمد اسلامی ندوشن با عنوان «قانون اساسی، کدام قانون» که نقض حقوق ملت را دلیل بی‌اعتنایی آنان به قانون اساسی مشروطه می‌دانست.

اعتراض مینو مشیری، مترجم، به غلامحسین ساعدی، نویسنده در همین صفحه اطلاعات چاپ شده بود. خانم مشیری به شدت از مقاله اول بهمن دکتر ساعدی در روزنامه اطلاعات شکایت داشت و از او می‌پرسید چگونه به خود اجازه می‌دهد که از جانب «مردم» اظهار نظر کند؟ در کنار همین مطلب، زین‌العابدین بوذرجمهری به انتشار فهرستی از 24 ساواکی اخراجی حرف زده و خواستار معرفی «ساواکی‌های موثر» شده است.

اطلاعات بالای صفحه اخبار داخلی خود، آگهی «اخذ پذیرش 48 ساعته از انگلیس و آمریکا» را منتشر کرده بود که محلی غیرمتعارف برای آگهی تجاری محسوب می‌شد اما مناسب شرایط روز بود.    

انتهای پیام