تفسیر افنان

دکتر محمد سلطانی رنانی. عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، درباره‌ی «تفسیر افنان» نوشت:

بسم الله الرحمن الرحیم

از سال 1398، از آن روزها که بیماری واگیر فراگیر شد و مردمان همچون برگ درختان به گاهِ خزان، یک‌به‌یک فرومی‌افتادند، و همه از دم خویش و بازدم دیگری بیمناک و از دیدار هم به دور بودند، دیدم که مرگ از هر زمان نزدیک‌تر و گاهِ زندگی تنگ‌تراست. دل و دست و ذهن و زمان فارغ کردم و بنشستم به نوشتن تفسیر… .

تفسیر به زبان فارسی که بتواند پرده زبان و زمان را بر کنار بزند و گروه مخاطبان خویش را با قرآن کریم بیش‌ازپیش آشنا کند. تفسیری برآمده از ادبیات عرب و در چارچوب اندیشه خردمحور و با توجه به میراث فراهم‌آمده از حدیث، تفاسیر پیشین، کلام و فلسفه. تفسیری که آن را «اَفنان» نامیدم؛ سرشاخه‌ها.

تفسیر قرآن را به ترتیب نزول آغاز کردم. به واقع ترتیب مصحف، بر پایه بلندی و کوتاهی سوره‌ها شکل گرفت و ناظر به زمانه نزول و معانی آیات نیست. این ترتیب، هر چند نزد همگان محترم است و خواهد بود، ولی به زمان خواندن و فهم و دریافت معارف اسلام و وحی ربانی به شدت زیان‌آور و ناروا است! همچون کتابی که فصل چهاردهم آن را نخست بگذارند و فصل نخست آن را در پایان بیاورند! ترتیب مصحف، در مقام تفسیر و فهم، جز سرگردانی نتیجه‌ای در پی ندارد!

قرآن را بر ترتیبی که بر پیامبر اکرم نازل شده، پی گرفتم. و در هر سوره، نوزده شاخصه و سرفصل را مورد بررسی قرار دادم:

• ترجمه قرآن به زبان فارسی، سره و روان. و بر پایه اصل پرمعنایی
در مواردی که واژه یا فراز قرآنی به سبب اختلاف قرائت یا چندمعنایی یا چندگونگی ترکیب نحوی، می‌تواند حامل چند معنا باشد؛ همه معانی را در ترجمه فارسی انتقال داده‌ام.

• پژوهشی در ترجمه
بازگردان برخی واژه‌ها یا عبارت‌ها به فارسی نیازمند توضیح و شرح است. در این بخش، درباره ترجمه این گونه واژه‌ها یا ترکیب‌ها، سخن به میان می‌آید.

• قرائت
قرآن کریم را قاریان در مکه، مدینه، کوفه، بصره و دمشق، بر اساس مصحف فراهم‌آمده در زمانه خلیفه سوم و به نقل از صحابه پیامبر اکرم خواندند. در خواندن برخی واژه‌ها، میان قاریان نخستین، اختلاف پیش آمده است. توجه به اختلاف قرائات قاریان ده‌گانه و جناب زید شهید، دایره فهم و برداشت ما از قرآن کریم را گسترش می‌دهد.

• تاریخ‌گذاری سوره
سخن از آنکه این سوره در چه محدوده زمانی نازل شده است؛ با توجه به فهرست‌‌های تنزیلی، قرائن داخلی سوره، و روایات شأن نزول.

• بافت کلّی سوره
بیان بافت کلّی و هدف محوری سوره، در یکی‌دو جمله.

• تفسیر آیات
تفسیر آیات سوره، به نحوی گذرا و چکیده.

• برخی واژگان
بررسی و توضیح واژه‌های محوری و مهم در سوره (لغت).

• ساخت‌های صرفی
بررسی و توضیح ساخت‌های صرفی پیچیده در سوره (صرف).

• نحو عربی
بررسی و توضیح ساختارهای پیچیده یا چندگونه نحوی در سوره (نحو).

• بلاغت و شیوایی
آشکار کردن وجوه رسایی و شیوایی آیات قرآن و آرایه‌های به کاررفته در آنها (بلاغت).

• بحث کلامی

• دریافت فلسفی- منطقی

• حکم فقهی

• دیگر دانش‌ها
مباحث پیوسته به آیات سوره که در حوزه کلام، فلسفه، فقه، و گاه دیگر رشته‌های علوم، مورد توجه قرار گرفته‌اند.

• حدیث
احادیث معتبری که جلوه‌ای نادیده و پنجره‌ای نوین را در تفسیر آیات سوره بازگشاید.

• پرونده پژوهشی
طرح یکی از پژوهش‌های برتر درباره آیات سوره.

• گزیده‌ای از سخنان مفسِّران

• معرفی یکی از قرآن‌پژوهان

• نگین
یکی از آیات سوره به عنوان نگین برگزیده می‌شود و درباره آن سخن به میان می‌آید.

جلد نخست تفسیر افنان، تفسیر چهل سوره نخست به ترتیب نزول، از سوره علق تا آغاز یاسین به همت و همکاری نشر جهاد دانشگاهی و انتشارات تمهید، منتشر شد.

انتهای پیام