«فلسفه حج برائت از شرک و ظلم است»
استاد درس خارج حوزه علمیه درباره مبانی قرآنی حج گفت: ظواهر حج تا حدی مطرح است ولی یکی از فلسفه‌های مهم آن که ایجاد امت واحده اسلامی، استقامت و مقاومت فرهنگی و برائت از مشرکین است که جهان اسلام از آن غفلت کرده است. حج اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی فردی متعددی دارد.
به گزارش سایت ایکنا، «مجتبی کلباسی گفت: حج یک امر دینی واجب برای مسلمانان است که باید حداقل یک بار در طول زندگی، توسط همه مسلمانان بالغی که توانایی جسمی و مالی برای انجام سفر و حمایت از خانواده خود در هنگام غیبت از خانه را دارند، انجام شود.
حج نخستین بار در زمان حضرت ابراهیم(ع) انجام شد و آئین‌های حج و عمره، لمس حجرالاسود، سعی بین صفا و مروه وقوف در عرفات و رمی جمرات، همگی پیش از اسلام رایج بود و تنها برخی تعدیلات در حج اسلامی نسبت به پیش از اسلام روی داده است.
حج از منظر قرآن کریم فرصتی برای وحدت اسلامی و طنین‌اندازشدن ندای توحید و صحنه‌ای برای عزت مسلمین است. خبرنگار ایکنا در این‌باره با حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی کلباسی؛ دبیر ستاد تفسیر قرآن و استاد درس خارج حوزه علمیه گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.
نگاه قرآن کریم به حج چیست و چگونه می‌توانیم قر‌آن‌محوری را در حج دنبال کنیم؟
حج اولا یک پدیده قرآنی است لذا شاید این تعبیر که بگوییم حج با محوریت قرآن کریم، تعبیر صحیحی نباشد زیرا قرآن، بنیان و اساس حج است و حج، مولود قرآن است و مبانی و اصول حج متخذ از قرآن کریم است و آیات زیادی هم به آن اختصاص دارد. با اینکه برخی احکام به صورت مجمل در قرآن مورد توجه قرار دارد در مورد حج اینطور نیست و به صورت مفصل مورد توجه قرار گرفته است.
قرآن در مورد کعبه و تاریخ حج، احکام و فلسفه حج و … سخن به میان آورده لذا حکمی قرآنی است که البته جزئیات آن توسط پیامبر اعظم(ص) تشریع و تبیین شده است. بنابراین کسی اگر بخواهد با ابعاد مختلف حج آشنا و مانوس شود بدون قرآن راه به جایی نمی‌برد. حج یک تشریع و برنامه قرآنی است که در آیات مختلف مورد اشاره قرار گرفته است و اهداف و برنامه‌های آن هم بیان شده است.
ابتنای حج بر آیات قرآن فرصت مناسب‌تری برای وحدت اسلامی ایجاد می‌کند؛ الان چقدر به این فرصت و ظرفیت توجه می‌شود و راه‌کارهای افزایش وحدت اسلامی چیست؟
باید سوگمندانه گفت که ظواهر حج تا حدی مطرح است ولی یکی از فلسفه‌های مهم آن که ایجاد امت واحده اسلامی، استقامت و مقاومت فرهنگی و برائت از مشرکین است که جهان اسلام از آن غفلت کرده است. حج اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی فردی متعددی دارد ولی الان جز ظواهر و اعمال فردی مابقی به صورت جدی مورد توجه نیست در حالی که اگر روح حج به معنای واقعی پیاده شود مسلمین می‌توانند به یک قدرت جهانی تبدیل شوند.
البته دلیل این مطلب وجود برخی سیاست‌های استعماری و همراهی برخی کشورهای اسلامی با این سیاست‌ها است؛ قرآن کریم فرموده است: سواء العاکف فیه و الباد. باید مرزهای تفرقه شکسته شود و اتحادیه‌های مختلف اسلامی بر محور حج ایجاد شود تا جهان اسلام، قدرت پیدا کند؛ با اینکه فرمود حج سواء العاکف، یعنی جنبه بین‌المللی دارد ولی تسلط فرهنگ و سیاست بیگانه و پیروان آنان مانع از مطرح‌شدن حج در قواره اصلی و ظرفیت واقعی خود است. گرچه تلاش‌هایی از سوی حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری انجام شده است و در مورد ماهیت حج پیام داده و سخن گفته‌اند ولی مع‌الاسف باید گفت فاصله عموم حجاج با این مضامین بسیار زیاد است. شاید عده‌ای دارای روشن‌بینی باشند ولی عموما بهره‌ها از حج، بهره فردی است.
حج باید زمینه را برای ایجاد بازار بین‌الملل اسلامی ایجاد کند و جایی برای تالیف قلوب مسلمین باشد ولی متاسفانه اینطور نیست و باید تلاش کنیم روند تغییر یابد.
به موانع کارکرد واقعی حج اشاره کردید، آیا در این وضعیت می‌توان از ظرفیت نهادهای مردمی بهره برد؟
ما از دولت‌های دیگر مایوس هستیم ولی عالمان دینی و روشنفکران دلسوز و دغدغه‌مند باید کار فرهنگی و فکری بکنند و فلسفه حج را تشریع کنند؛ دیدگاه آیات قرآن در این مسئله کاملا روشن است و حقیقتا باید کار فرهنگی عظیمی رخ دهد؛ دولت‌ها هم عمدتا با این بستر کاری ندارند و چه بسا اگر منافعشان اقتضا کند بر خلاف روح حج هم حرکت می‌کنند و دنبال توسعه و حفظ روابط خودشان با استعمار هستند. در این وضعیت عالمان و انسان‌های فرهنگی و اهل قلم باید با نوشتن و تشکیل جلسات علمی مشترک و با تبیین و روشن‌گری، تلاش کنند که اهداف واقعی حج تشریح شود.
اگر حج واقعی احیا شود چقدر برای امت اسلامی مفید است؟
طراحی حج، چندلایه و دارای ابعاد مختلف است؛ از مهمترین اهداف حج این است که تشکل جامعه اسلامی تقویت شود و این هویت را ارتقا بخشد و به اهداف خود نزدیک کند بنابراین اگر ما این مسئله را در حج نبینیم رکنی از حج مغفول مانده است. جعل الله الکعبه بیت الحرام قیاما للناس. قوام جامعه اسلامی به حج است و اگر حج با طبیعت واقعی خود مطرح شود و سیاست‌های مداخله‌گرانه قدرت‌ها و پیروان آنان از بین رود آن وقت خواهیم دید حج چه قدرتی دارد.
برای نزدیک شدن حج به آنچه قرآن فرموده است و هماهنگ شدن اهداف این مناسک با اهداف قرآنی در شرایط فعلی چه پیشنهادی دارید؟
اولین گام تلاوت و قرائت قرآن است که این سطح اول و لایه اول است و باید باشد و البته الان هم محافل و جلسات قرائت وجود دارد و بسیار لازم است؛ گرچه نباید به سطح قرائت بسنده کنیم زیرا مقدمه برای فهم و عمل به قرآن کریم است. طبیعتا وقتی قرآن خوانده شود و به این آیه برسیم که؛ قیاما للناس، باید ببینیم آیا حج فعلی، قیام للناس شده است یا خیر؟ یا وقتی فرمود؛ لیشهدوا منافع لهم، آیا حج الان منافع امت‌های اسلامی را تامین می‌کند یا بازار کفار را؟ به جای اینکه حج، محلی برای بازارهای مشترک اسلامی باشد و قدرت‌های اسلامی تولیدات خود را بفروشند به محلی برای منافع قدرت‌های استکباری تبدیل شده است.
تلاوت قرآن همواره خوب است و باید بهتر از قبل برگزار شود ولی مهمتر از آن تدبر و فهم آیات حج و تلاش برای عملیاتی کردن آن است؛ یعنی علاوه بر ترویج قرائت قرآن، ترویج گذر از آن به فهم و عمل مهم است. گاهی ما آنقدر به ظواهر می‌پردازیم که گویی غیر از آن هدفی نیست در حالی که قرائت مقدمه تامل و تدبر و تدبر مقدمه عمل به قرآن کریم است و باید همه اینها در دستور کار ما قرار داشته باشد.»
انتهای پیام
