چگونه از داده‌های دیجیتال عزیزانمان پس از مرگ محافظت کنیم؟
آرزو سلخوری در سایت ولایت قزوین گفت‌وگویی با معصومه حاتمی، کارشناس سواد اطلاعاتی داشته است که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
«با توجه به افزایش حضور افراد در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، یکی از چالش‌های مهمی که در جامعه با آن مواجه هستیم، نحوه مدیریت حریم خصوصی افراد پس از فوت آن‌ها است. بسیاری از افراد در زندگی آنلاین خود اطلاعات شخصی و خاطرات بسیاری ذخیره می‌کنند که پس از مرگ آن‌ها، خانواده‌ها یا دوستانشان ممکن است به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند. این امر می‌تواند شامل تغییر عکس پروفایل، اشتراک‌گذاری یادبودها و حتی دسترسی به پیام‌های خصوصی باشد.
در دنیای امروز که بخش قابل توجهی از زندگی ما به فضای دیجیتال منتقل شده است، پرسش‌هایی درباره سرنوشت داده‌ها و حساب‌های دیجیتال افراد پس از مرگ به وجود آمده است. آیا اطلاعات شخصی باید پس از مرگ دسترس‌پذیر باشد یا حریم خصوصی باید حفظ شود؟
به علاوه، قوانین و رویه‌های موجود در پلتفرم‌های (سکوهای)دیجیتال تا چه حد می‌توانند از حقوق افراد حمایت کنند؟ برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، با «معصومه حاتمی» کارشناس سواد اطلاعاتی به گفتگو نشسته‌ایم.
n با توجه به رشد فضای دیجیتال و حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی، آیا قانون خاصی برای حفاظت از حریم شخصی افراد پس از مرگ وجود دارد؟
بله، در برخی کشورها قوانین و مقرراتی برای حفاظت از حریم شخصی افراد پس از مرگ وجود دارد. به عنوان مثال، در ایالات متحده، قوانین حریم شخصی پس از مرگ (Digital Assets and Digital Legacy) برخی اقداماتی را برای حفظ حریم شخصی افراد پس از مرگ توصیه می‌کنند. این قوانین شامل ارائه اطلاعات و اجازه‌های لازم برای دسترسی به ارزش‌ها و حساب‌های دیجیتال شخص مرحوم است.
n چه اقداماتی باید در این زمینه انجام شود؟
برای حفاظت از حریم شخصی افراد پس از مرگ، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
تعیین مجری: تعیین یک مجری (executor) که مسئولیت انجام آرزوها و ارزش‌های شخصی مرحوم را بر عهده بگیرد؛ ساختن سرمایه‌های دیجیتال: ثبت اطلاعات حساب‌ها و کلمات عبور در یک مکان محافظانه و مشخص؛ استفاده از نرم‌افزارهای حفظ حریم شخصی: استفاده از نرم‌افزارهایی که امکاناتی برای حفظ حریم شخصی و دسترسی به اطلاعات دیجیتال پس از مرگ را فراهم می‌کنند؛ اطلاعات مربوط به حساب‌های دیجیتال: ارائه اطلاعات کامل و دقیق مربوط به حساب‌ها و ارزش‌های دیجیتال در وصیت‌نامه.
n در برخی موارد، شاهد آن هستیم که خانواده‌های افراد فوت‌شده وارد حساب‌های کاربری آن‌ها می‌شوند و اطلاعات خصوصی‌شان را می‌خوانند. این کار تا چه حد قانونی و اخلاقی است؟ آیا باید محدودیت‌هایی برای این کار در نظر گرفته شود؟
این موضوع از دیدگاه قانونی و اخلاقی بحث‌های زیادی را به خود اختصاص می‌دهد.
از منظر قانونی: در بسیاری از کشورها، قوانین حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی معمولا پس از مرگ فرد به وضوح تعریف نشده‌اند. با این حال، برخی کشورها قوانینی دارند که دسترسی به حساب‌های دیجیتال را فقط با مجوز قانونی یا وصیت‌نامه ممکن می‌سازد.
شبکه‌های اجتماعی و ارائه‌دهندگان خدمات دیجیتال نیز معمولا سیاست‌های خاص خود را در این زمینه دارند. به عنوان مثال، برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و گوگل ابزارهایی برای مدیریت حساب‌های دیجیتال پس از مرگ ارائه می‌دهند.
از منظر اخلاقی: احترام به حریم خصوصی و اعتماد فرد فوت شده بسیار مهم است. اگرچه ممکن است خانواده‌ها به دنبال اطلاعات باشند تا به مسائل مالی یا شخصی رسیدگی کنند، اما باید در نظر داشت که ممکن است برخی از این اطلاعات خصوصی و حساس باشند. اخلاقا، بهتر است که خانواده‌ها با احترام به وصیت‌ها و خواسته‌های فرد فوت‌شده عمل کنند و تا حد امکان به اطلاعات خصوصی وی دسترسی نداشته باشند.
n چه پیشنهاداتی در این حوزه دارید؟
ایجاد قوانین شفاف‌تر: تدوین مقررات دقیق و جامع‌تر برای حفاظت از داده‌ها و حساب‌های دیجیتال پس از مرگ.
وصیت‌نامه دیجیتال: تشویق افراد به ایجاد وصیت‌نامه دیجیتال به عنوان ابزاری قانونی برای تعیین اینکه چه کسی می‌تواند به حساب‌ها و اطلاعات دیجیتال آن‌ها دسترسی داشته باشد.
آموزش و آگاهی: ارتقاء آگاهی خانواده‌ها درباره مسائل اخلاقی و قانونی مربوط به دسترسی به حساب‌های دیجیتال پس از مرگ. این موارد می‌تواند کمک کند تا این موضوع به صورت قانونی و اخلاقی بهتری مدیریت شود.
n از نظر شما در صورتی که خانواده فرد فوت‌شده بخواهد به اطلاعات شخصی او در فضای آنلاین دسترسی پیدا کند، باید از چه ابزارها و پروسه‌های قانونی استفاده کنند؟ آیا این دسترسی باید محدود به برخی اطلاعات خاص شود؟
دسترسی به اطلاعات شخصی افراد پس از مرگ باید تحت شرایط قانونی و با رعایت حریم خصوصی فرد فوت شده انجام شود. پروسه‌های قانونی معمولا شامل دریافت مجوز از مراجع قانونی یا وصیت‌نامه فرد است اما در ایران و اغلب کشورها این قوانین وجود ندارد. ابزارهایی مانند وصیت‌نامه دیجیتال و استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص مدیریت دارایی‌های دیجیتال می‌توانند در این زمینه کمک کنند. این دسترسی باید محدود به اطلاعات خاصی باشد که فرد در وصیت‌نامه خود مشخص کرده است. به عنوان مثال، اطلاعات مالی و ارتباطات شخصی باید با احتیاط مدیریت شوند.
n برخی از افراد خانواده یا دوستان متوفی اقدام به تغییر عکس پروفایل فرد فوت شده یا منتشر کردن یادبودهای متوفی در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند. این کار از نظر شما چه تاثیری بر حریم خصوصی فرد فوت‌شده دارد و چه قوانینی باید در این زمینه وضع شود؟
تغییر عکس پروفایل یا انتشار یادبودهای فرد فوت شده می‌تواند بر حریم خصوصی آن فرد تاثیر بگذارد، زیرا ممکن است این کار بدون اجازه یا مخالف خواسته‌های شخص فوت‌شده انجام شود. برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ احترام به حریم خصوصی فرد، لازم است که قوانین مشخصی برای مدیریت یادبودها و حساب‌های آنلاین پس از مرگ وضع شود. این قوانین باید شامل مواردی همچون نحوه ایجاد و مدیریت حساب‌های یادبود، تغییرات در پروفایل‌ها و میزان دسترسی به اطلاعات خصوصی باشد.
n آیا پلتفرم‌های (سکو) آنلاین مانند تلگرام، فیس‌بوک، اینستاگرام و واتساپ برای حفاظت از اطلاعات و حریم شخصی افراد فوت شده تدابیر خاصی دارند؟ به عنوان مثال، فیس‌بوک برای کسانی که فوت می‌کنند، حساب کاربری آن‌ها را به حالت یادبود در می‌آورد. آیا این روش‌ها کافی هستند؟
برخی پلتفرم‌ها مانند فیس‌بوک و اینستاگرام تدابیر خاصی برای حفاظت از حساب‌های فرد فوت شده دارند، مانند تبدیل حساب به حالت یادبود و محدود کردن دسترسی به آن. با این حال، این تدابیر تنها به بخشی از مساله پاسخ می‌دهند و ممکن است در مواقعی که افراد به اطلاعات خصوصی دسترسی پیدا می‌کنند یا تغییراتی در پروفایل‌ها ایجاد می‌شود، کافی نباشند. پلتفرم‌ها باید قوانینی جامع‌تر و شفاف‌تر برای مدیریت حساب‌های دیجیتال پس از مرگ داشته باشند، به طوری که هم از حقوق فرد فوت شده و هم از نیازهای خانواده‌ها محافظت کند.
n چطور می‌توانیم از نظر فنی و حقوقی از حریم خصوصی فرد فوت‌شده محافظت کنیم تا در عین حال به نیازهای خانواده برای مدیریت حساب‌ها و یادبودها احترام گذاشته شود؟
برای حفاظت از حریم خصوصی فرد فوت شده، استفاده از وصیت‌نامه دیجیتال، مدیریت دارایی‌های دیجیتال و ایجاد قوانین جامع در این زمینه ضروری است. از نظر فنی، می‌توان از نرم‌افزارهای مدیریت حساب‌ها و داده‌های دیجیتال استفاده کرد تا دسترسی به اطلاعات شخصی به طور امن و با رعایت قوانین صورت گیرد. در عین حال، باید سازوکاری ایجاد شود که به خانواده‌ها اجازه دهد تا یادبودها و مسائل ضروری مرتبط با فرد فوت‌شده را به‌طور قانونی و با احترام مدیریت کنند.
n آیا فضای دیجیتال و ابزارهای آنلاین می‌توانند به کاهش احساسات منفی یا پردازش سوگ در میان خانواده‌ها کمک کنند، یا برعکس، باعث ایجاد مشکلات روانی و اجتماعی بیشتر می‌شوند؟
فضای دیجیتال می‌تواند به عنوان یک ابزار برای پردازش سوگ و یادآوری عزیزان فوت شده مفید باشد، زیرا خانواده‌ها می‌توانند با به اشتراک‌گذاری یادبودها و تصاویر، احساسات خود را ابراز کنند و از همدردی دیگران بهره‌مند شوند. اما از سوی دیگر، ممکن است برخی از تعاملات آنلاین به ایجاد احساسات منفی و وابستگی بیشتر به فضای دیجیتال منجر شود، که می‌تواند مشکلات روانی و اجتماعی به همراه داشته باشد. بنابراین، باید فضای آنلاین به‌طور متعادل و با رعایت اصول اخلاقی برای مدیریت سوگ استفاده شود.
n چه نوع آموزش‌هایی باید برای افراد و خانواده‌ها در ارتباط با مدیریت فضای دیجیتال پس از مرگ عزیزانشان ارائه شود؟ آیا این آموزش‌ها به درک بهتر از حفظ حریم شخصی و مدیریت یادبودها کمک می‌کند؟
آموزش‌های مرتبط با مدیریت فضای دیجیتال پس از مرگ باید شامل آگاهی از قوانین حفاظت از داده‌ها، نحوه استفاده از وصیت‌نامه دیجیتال، و شیوه‌های قانونی و اخلاقی برای مدیریت حساب‌های دیجیتال باشد. همچنین باید به خانواده‌ها یاد داده شود که چگونه به حریم خصوصی فرد فوت‌شده احترام بگذارند و از استفاده بیش از حد از ابزارهای آنلاین برای پردازش سوگ خودداری کنند. این آموزش‌ها می‌تواند به درک بهتر حریم خصوصی کمک و از ایجاد مشکلات روانی جلوگیری کند.
n آیا معتقدید که فضای دیجیتال و یادبودهای آنلاین در آینده به یک بخش ضروری از فرآیند سوگ و احترام به افراد فوت‌شده تبدیل خواهند شد؟ به نظر شما، چه تغییرات حقوقی یا فنی در این زمینه ممکن است در آینده رخ دهد؟
بله، فضای دیجیتال و یادبودهای آنلاین به احتمال زیاد در آینده به بخشی ضروری از فرآیند سوگ تبدیل خواهند شد. با توجه به رشد سریع تکنولوژی و استفاده گسترده از فضای دیجیتال، می‌توان انتظار داشت که ابزارهای آنلاین بیشتری برای مدیریت یادبودها و سوگ افراد در دسترس قرار گیرد.
در زمینه حقوقی، ممکن است قوانینی جامع‌تر برای حفاظت از داده‌ها و حریم شخصی افراد پس از مرگ تدوین شود. از لحاظ فنی، ابزارهایی مانند مدیریت خودکار حساب‌های دیجیتال و ایجاد وصیت‌نامه‌های دیجیتال بیشتر توسعه خواهند یافت تا حقوق فرد فوت‌شده بهتر حفظ شود.»
انتهای پیام
