نعیمی جورشری: حیوان خانگی پاسخی به تنهایی انسان است

عباس نعیمی جورشری، جامعه‌شناس، با اشاره به «ساختار مریض» در بحث جمعیت و خانواده، گفت: با توجه به این که خانواده بسامان از جمله خواسته‌های طبیعی هر فرد است؛ وقتی مقدمه‌ای برای زندگی سربلند شامل شغل شرافتمندانه، درآمد مناسب و… فراهم باشد، شهروند بدون نیاز به گوشزد دولتی و مهندسی اجتماعی، در پروسه فرزندآوری و بقای نسل قرار خواهد گرفت. معضلات کنونی حوزه خانواده ناشی از «بحران ساختار» است که عوارض جانبی آن، کانون خانواده را در بر گرفته؛ به طوری که جوان تحصیل کرده‌ای که مهارتی هم دارد، نمی‌تواند از راه حلال و درآمد معمول،‌ مالک یک خانه 50 – 60 متری گردد.

وی با اشاره به تاثیر ارتباط حاکمیت با جامعه ادامه داد: با توجه به این که فاصله میان حاکمیت با جامعه، تعیین کننده میزان احساس ناامنی، خلاء و گسل جامعه است؛ در جامعه‌ای که افزایش چشمگیر ناامنی در ارتباطات اجتماعی وجود داشته باشد نیز میل به تنهایی در انسان‌ها رشد خواهد کرد. به عبارت دیگر انسان تحت تاثیر شکاف عمیقی که بین جامعه با حاکمیت ایجاد می‌شود؛ تمایل کمتری نسبت به ورود اشخاص جدید به حریم شخصی خود پیدا می‌کند. این بحث در سطح کلان تا خرد قابل بررسی است. یعنی آن گسل کلان نهایتا بر شکاف بین فردی نیز موثر وی افتد.

وی با اشاره به فیلم «شب‌های روشن» اظهار کرد: در بخشی از این فیلم که برداشتی آزاد از همین رمان اثر فئودور داستایفسکی بود؛ دیالوگی درخشان وجود دارد با این مضمون که «وقتی در یافتن یا به دست آوردن اویی که می‌خواهی‌اش، شکست می‌خوری و باز شکست می‌خوری؛ خسته می‌شوی تا آنکه در لحظه‌ای تاریخی از خود می‌پرسی که اصلا من چرا باید به کسی نیاز داشته باشم تا با او دو کلمه حرف بزنم؟ وقتی می‌توانم بدون هیچ سوءتفاهمی با خودم صحبت کنم و حرف های خودم را بهتر هم درک کنم.». این لحظه ای تاریخی از وجود هر فرد است زیرا هر فرد تاریخ معینی دارد چنان یک کشور.  انسان در این لحظه انتخاب می‌کند تنهایی خود را با گلدان، حیوان، کتاب یا انسان به اشتراک بگذارد یا خیر. 

نعیمی جورشری با بیان این که تنهایی انسان از جنبه اختیار یا اجبار متفاوت است افزود: زمانی که انسان با این تنهایی مواجه می‌شود؛ جهان‌ اجتماعی او دگرگون شده است. همچنان که در فیلم «لئون؛ حرفه‌ای» ژان رنو در اوج شخصیت قاتل حرفه ای، گلدان خود را رها نمی‌کند. این ظاهراً انتخابی انتزاعی یا غیر اجتماعی به شمار می‌آید. اینگونه حیوان خانگی نیز پاسخی است به تنهایی انسان، که در فهم عامیانه نسبت به گیاه برتری دارد. چرا که اگرچه گیاه، زنده است اما شتابان نیست؛ این در حالی است که حیوان هیجانات خود را با حرکات واضح و ابراز علاقه مشخص بیان می‌کند لذا بیش از گیاه به انسان نزدیک است.

او با بیان این که انسان به طور طبیعی به تبادل محبت نیاز دارد تشریح کرد: با توجه به این که انسان به دوست داشتن و همچنین دوست داشته شدن نیاز دارد؛ در مواجهه با شکست در این موضوع در برابر این ناکامی مقاومت به خرج می‌دهد و یا این که سرانجام، تسلیم می‌شود و به دنبال مسیرهای غیر اجتماعی یا نهایتا انتزاعی، برای پاسخ به تنهایی خود کشیده خواهد شد.

این جامعه شناس با اشاره به خصایل جذب کننده برخی حیوانات در ارتباط با آدمی، تصریح کرد: وجهی دیگر از بحث در نسبت فضیلت و رذیلت آدم‌ها نهفته است. فی المثل حیوانی چون سگ‌ قدردان محبت است؛ دیگر حیوانات نیز علاوه بر این که به تعبیر نسل جدید «کیوت» هستند، مزور نبوده و پلیدی‌های انسان را ندارند. حرکات نامطلوب حیوانات نیز برگرفته از غریزه‌ای است که از اندیشه، تبعیت ندارد لذا خباثتی در بین نیست. همین جریان، به خودی خود دلگرم کننده است برای فردی که حیوان را بر آدمی ترجیح داده است.

نعیمی جورشری ارتباطات ناکام را سر آغاز بحث امنیت دانست و گفت: با توجه به این که ایران در میانه مدرنیته و سنت‌گرایی به سر می‌برد؛ نهاد مدنی در این جامعه شبه‌مدرن تضعیف شده است. حضور کمرنگ و کاهش فعالیت‌ سازمان‌های مردم نهاد، مهر تاییدی بر این ادعاست. این فرایند اجتماعی، تنهایی را بیش از پیش تشدید خواهد کرد.

او با تاکید بر فرهنگ جمع‌گرایانه کهن ادامه داد: پدیده نگهداری از حیوان در مناطق مختلف ایران همسان نیست. نگهداری حیوانات در نواحی با روحیات سنت‌گرایانه کمتر دیده می‌شود؛ مناطقی با بافت سنتی و ارزش‌های کهن از جمله پدرسالاری‌ یا ایل سالاری تحت حاکمیت فرهنگی جمع گرایانه به سر می‌برند. به عبارت دیگر پدیده حیوان خانگی در شهرهایی با جو فرهنگی فردگرا بیشتر دیده می‌شود.

این جامعه شناس پیری جمعیت را از جمله آسیب‌های نگهداری «پت» دانست و خاطرنشان کرد: سیر صعودی پیری جمعیت ایران از کمبود یا عدم ازدواج جوانان خبر می‌دهد؛ حال آنکه تمایل زوجین به فرزندآوری پایین است؛ متولدین نیز عمدتا «تک فرزند» هستند که خود آسیبی است برای روابط عاطفی و جمعی. بافت فامیلی ایرانیان در معرض خطر است.

انتهای پیام