جلالی ندوشن: حتی یک خودکشی هم قابل قبول نیست | دو عامل ممنوعه در استدلال برای خودکشی
دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روانپزشک اجتماعی، دراماتیزه کردن و تقلیل دادن خودکشی به یک عامل را غلط دانست و گفت: «حتی یک خودکشی هم قابل قبول نیست و باید عمیقا برای آن متاسف شد و کاری کرد تا برای نفرات بعدی اتفاق نیفتد.»
بعد از خبر فوت ناگهانی فواد شمس، برخی افراد در شبکههای اجتماعی حدسهایی دربارهی علت خودکشی این روزنامهنگار مطرح کردند.
عدهای اما معتقدند این صحبتها توجیههایی هستند که میتوانند دیگرانی را که مستعد آسیب به خود هستند، در معرض خطر جدی قرار دهد. برای بررسی این موضوع، گفتوگوی انصاف نیوز با دکتر جلالی ندوشن را بخوانید.
دو عامل ممنوعه در استدلال برای خودکشی
جلالی ندوشن گفت: «دراماتیزه کردن و تقلیل دادن خودکشی به یک عامل اشتباه است. مثل وقتی که میگویند دانشآموز ایلامی به خاطر فقر خودکشی کرد. چنین مواردی اشتباه هستند و نباید این مسئله را به یک موضوع و علت کاهش داد.»
او گفت: «خودکشی یک نفر برای اطرافیان و خانواده بسیار سخت است و برخی حرفهایی که زده میشوند، میتواند برای خانواده و اطرافیان کسی که خودکشی کرده است، بسیار آزاردهنده باشد. مخصوصا تحلیلهایی که عمل خودکشی را رهاییبخش تعریف میکنند، ممکن است به کسانی آسیب برساند که ناشناس هستند اما احتمال خودکشی برای آنها وجود دارد.»
جلالی ندوشن: همهی ما مسئولیت اجتماعی داریم
این روانپزشک اجتماعی دربارهی توجیه خودکشی گفت: «برخیها ممکن است شرایط فعلی را غیرقابل تغییر بدانند اما این دیدگاه ایراد بزرگی دارد و اجازه نمیدهد صدای کسانی که نیاز به کمک دارند شنیده شود و فرصتها از دست میروند.
هر نوع خودکشی چه از نظر ادبیات مدرن و چه بر اساس ادبیات دینی، برای دیگران مسئولیت اجتماعی به همراه دارد. فرقی نمیکند فرد شناخته شده باشد یا ناشناس، در هر صورت هیچ نوعی از خودکشی قابل گذشت نیست و باید کاری کرد تا از سرایت آن به دیگران جلوگیری شود.»
پرهیز از سادهانگاری و اهمیت تلاش برای کاهش آسیبپذیریها
او گفت: «البته نباید احساس قهرمانانهای داشته باشیم و فکر کنیم جلوی تمام خودکشیها را میتوانیم بگیریم اما میدانیم تلاشهایی در جهان وجود دارد تا احتمال خودکشی کم و فضای اجتماعی بهتر شود. باید تلاش کرد تا عوامل خطر و آسیبپذیری، شناسایی شوند و کاهش پیدا کنند و شرایط درمان و چارهجویی اجتماعی هم بیشتر شود.»
جلالی ندوشن گفت: «خودکشی را میتوان از منظر تحلیلی بررسی کرد. دادههای علمی و جهانی تایید میکنند که مسائل ساختاری میتوانند مولد احتمال خودکشی باشد ولی به هیچ وجه نباید سادهانگارانه نگاه کرد. از طرف دیگر بحثهای حرفهای و اخلاقی مطرح هستند.»
«به جای توجیه، احساس شرم و گناه، مسئولیت بپذیریم»
آقای جلالی در ادامه اضافه کرد: «برای هر خودکشی باید عمیقا متاسف شویم و ببینیم در همین لحظهای که هستیم چه کارهایی انجام دهیم و چه کارهایی نکنیم تا دیگران با انتشار خبر خودکشی جانشان را از دست ندهند.
به جای توجیه، باید مسئولیت خودمان را بپذیریم. لازم است در مواقع ضروری حرف بزنیم و آگاهیرسانی کنیم. همینطور باید به زمینههای سببساز خودکشی توجه کنیم. آقای شمس سه روز پیش در شبکهی اجتماعی ایکس، پیام دردمندانهای گذاشته بود و به نظر میرسد تعداد کمی متوجه ماجرا شدند. البته این به معنی نبود که کسی توجه نکرد اما باید در لحظههای حساس فورا به فرد کمک شود.»
کرختی و بیعملی در مقابل اضطراب و عملگرایی
جلالی ندوشن گفت: «موضوع، تنش و فشاری است که برخی افراد تجربه میکنند و دچار کرختی و بیحسی میشوند؛ به این معنی که خیلی از موضوعات جلوی چشممان است اما نمیبینیم یا واکنش درستی نشان نمیدهیم.
معمولا اضطراب و استرس ما را به این سمت سوق میدهد که کاری انجام دهیم، اما نتیجهی آن کرختی و بیحسی این است که جامعه، گروههای اجتماعی و… کاری انجام نمیدهند و ما را دچار بیعملی و فاصلهی بیشتر میکند.»
این درمانگر دربارهی واکنش درست به توییت فواد شمس و همینطور موارد مشابه گفت: «اگر شهروندان و آشنایان به موضوع حساس شوند، لازم است با شخص مستقیم تماس بگیرند یا دایرکت حرف بزنند. مسئولیتپذیری یعنی اینکه کارهایی لازم را انجام دهیم و از برخی کارها پرهیز کنیم. ضمن اینکه مسئولیتپذیری، به معنای احساس گناه و شرم نیست.
ممکن است کسانی که کامنت گذاشته بودند، با آقای شمس هم تماس گرفته باشند؛ اما بههرحال کسی که تصمیم به خودکشی میگیرد، در احساس تنهایی به سر میبرد.
این احساس تنهایی میتواند با یک تماس و گفتن این جملهها که «نگرانت هستم، زنگ زدم حالت را بپرسم و…» یا فقط گوش کردن بدون قضاوت و رسمیت دادن به رنج فرد مفید و کمککننده باشد و دستکم از اضطرار آن لحظه کم کند. البته در مقطع بعدی باید موضوع را جدی پیگیری کرد.»
یک روانپزشک اجتماعی: گمانهزنیها الزاما اخلاقی و حرفهای نیستند
جلالی ندوشن دربارهی خودکشی اعتراضی گفت: «ما دلمان میخواهد آرزوهای خودمان را در عمل دیگری فرافکن کنیم. آقای شمس اصلا چنین چیزی را ننوشته است.
خودکشی به هیچ وجه پدیدهی سادهای نیست و داستان خودکشی هر کسی با دیگری متفاوت است. بیحرمتی به فردِ از دسترفته است که بخواهیم درد و رنجش را در قالب کلیشهها تعریف کنیم.»
این روانپزشک دربارهی علت خودکشی افراد گفت: «تنها راه پیدا کردن جواب برای خودکشی، رجوع به اطلاعاتی است که فرد از خودش به جا گذاشته است و اگر دادههای مشخصی نباشد با جستوجو از اطرافیان میتوان به اطلاعات رسید که البته کامل و دقیق نیست. گمانهزنیها و تجزیه و تحلیلهایی که در شبکههای اجتماعی مطرح میشوند، ممکن است از اعتبار علمی و اخلاقی برخوردار نباشد.»
درصورتیکه افکار خودکشی دارید، با اورژانس اجتماعی به شمارهی ۱۲۳ تماس بگیرید و حتما با یک روانپزشک و روانشناس (درمانگر) در تماس باشید و جلسههای منظم هفتگی را دنبال کنید.
انتهای پیام
