سرمایه اجتماعی؛ حلقه گمشده مشارکت سیاسی در ایران

مظفر واحدی نسب در یادداشت ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «سرمایه اجتماعی؛ حلقه گمشده مشارکت سیاسی در ایران» نوشت:

مشارکت سیاسی فقط صندوق رأی نیست؛ وقتی از مشارکت سیاسی حرف می‌زنیم، نباید آن را تنها به حضور در انتخابات تقلیل دهیم. مشارکت یعنی حضور فعال مردم در شوراهای محلی، فعالیت در انجمن‌های صنفی، همکاری در سازمان‌های مردم‌نهاد، مطالبه‌گری از مسئولان، و حتی گفت‌وگوهای عمومی در فضای مجازی. همه‌ی این‌ها نشانه‌های زنده بودن سرمایه اجتماعی‌اند. اگر مردم احساس کنند صدایشان شنیده می‌شود، انگیزه بیشتری برای مشارکت در همه‌ی عرصه‌ها خواهند داشت.

سرمایه اجتماعی؛ ستون اعتماد و همکاری

سرمایه اجتماعی همان اعتماد و همکاری میان مردم و نهادهاست. جامعه‌ای که سرمایه اجتماعی بالایی دارد، نه‌تنها در انتخابات، بلکه در تصمیم‌گیری‌های محلی، فعالیت‌های مدنی و حتی حل مشکلات روزمره، مشارکت بیشتری نشان می‌دهد. کاهش اعتماد عمومی، مشارکت را در همه‌ی این عرصه‌ها کم‌رنگ می‌کند و مشروعیت سیاسی و اجتماعی را تضعیف می‌سازد.

راه بازسازی اعتماد، حکمرانی خوب است؛ یعنی شفافیت، عدالت و پاسخگویی. وقتی مردم ببینند مسئولان تصمیم‌هایشان را روشن توضیح می‌دهند و مسئولیت عملکرد خود را می‌پذیرند، سرمایه اجتماعی دوباره جان می‌گیرد. این اعتماد نه‌تنها مشارکت سیاسی را تقویت می‌کند، بلکه به انسجام اجتماعی و امنیت ملی هم کمک می‌کند.

تاب‌آوری اجتماعی یعنی توانایی جامعه برای ایستادگی و سازگاری در برابر بحران‌ها. این مفهوم وقتی ملموس می‌شود که به تجربه‌های واقعی نگاه کنیم:

– در زلزله‌ها، مردم با تشکیل گروه‌های داوطلبانه به کمک هم‌وطنان شتافتند. 

– در دوران کرونا، شبکه‌های محلی و خیریه‌ها با توزیع ماسک و مواد غذایی، بار بزرگی را از دوش دولت برداشتند. 

– در تحریم‌های اقتصادی، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک با همکاری محلی و نوآوری توانستند دوام بیاورند. 

این‌ها نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی، تاب‌آوری را از یک واژه‌ی دانشگاهی به یک واقعیت روزمره تبدیل می‌کند.

راهکارهای اجرایی:

– شفافیت نهادی: انتشار عمومی گزارش‌های مالی و تصمیمات کلان. 

– پاسخگویی واقعی: ایجاد سازوکارهای نظارت مردمی بر عملکرد مسئولان. 

– تقویت نهادهای مدنی: حمایت قانونی و مالی از انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد. 

– گفت‌وگوی ملی سازمان‌یافته: تشکیل شوراهای گفت‌وگو میان گروه‌های سیاسی و اجتماعی برای کاهش شکاف‌ها. 

– آموزش عمومی: برنامه‌های رسانه‌ای و آموزشی درباره اهمیت اعتماد و همکاری اجتماعی. 

سرمایه اجتماعی حلقه‌ی گمشده مشارکت سیاسی در ایران است. مشارکت سیاسی فقط صندوق رأی نیست؛ بلکه حضور فعال مردم در همه‌ی عرصه‌های اجتماعی و مدنی است. بدون اعتماد عمومی، هیچ حکومتی نمی‌تواند امنیت پایدار و تاب‌آوری اجتماعی ایجاد کند. بازسازی این اعتماد نیازمند اصلاح حکمرانی، تقویت نهادهای مدنی و توجه به تجربه‌های ملموس مردم در بحران‌هاست. تنها در این صورت است که مشارکت سیاسی می‌تواند موتور محرک توسعه و انسجام ملی شود.

انتهای پیام