منفعتگرایی ملی؛ نه شرقگرایی، نه غربگرایی
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، گفتگویی در «ویژهنامه روزنامه فرهیختگان؛ ققنوس توسعه چین، آذر ۱۴۰۴» داشته است که متن آن را در ادامه میخوانید.
برقراری روابط با چین به طور کلی چه انتقاعات سیاسی برای ما به همراه داشته؟
«در نظام بینالملل اصل بر داشتن رابطه همه جانبه با همه کشورها است مگر این که خلاف آن ضروری باشد. از این جهت چین باید اولویت اول روابط سیاسی و اقتصادی ایران باشد. هم به دلیل بازار بزرگ و هم قدرت رو به رشد آن و هم از جهت فنآوری و… ولی پاسخ دقیق به این که این ارتباط تا کنون چه نفعی برای ایران داشته نیازمند اطلاعات کارشناسی است که من ندارم. بهتره نکته دیگری را بگویم که به فهم موضوع کمک کند.
متاسفانه ایران در مقاطعی از زمان ارتباط با چین را تابعی از دشمنی با غرب تعریف میکرد و اگر این خصومت کم میشد ارتباط با چین کم میشد. این سیاست درست نیست.
ایران حتی اگر روابط خوبی هم با غرب داشته باشد نباید روابط خود با چین و دیگر کشورهای مهم مثل هند و روسیه و اندونزی و برزیل و… را کاهش دهد. بویژه چین متمایز از همه اینها است. من مخالفم که متحد استراتژیک شویم، نه چین میخواهد و نه ایران درست است که چنین کند. با چین فارغ از تقابل با غرب باید روابط عالی برقرار کرد.
در وضعیت فعلی که ما در آن قرار داریم، (موضوع اسنپ بک و تشدید تحریمها)، نگاهتون به حمایتهای چین از ایران چه هست؟
به نظر من این هم از آن نکات عجیب است که انتظار داریم یک کشور دیگر در این شرایط از ایران دفاع کند. چین یا هر کشور دیگری دنبال منافع ملی خودش است. الان هم به دلیل حمایت از ایران نیست که این رفتار را دارند برای مقابله با یکه تازی ایالات متحده آمریکا این رفتار را میکنند. این رویکرد آمریکا برای چین هم خطرناک است. البته ایران از این حمایت استقبال میکند ولی یادمان باشد که آنها وظیفه دفاع از ما را ندارند همانطور که پیشتر در قطعنامهها علیه ایران رای دادند.
در سیاست خارجی باید چه ابتکاراتی را برای تقویت روابط با چین به کار برد و اساسا چقدر غفلت کردیم در تقویت روابط؟
مشکل ایران در سیاست خارجی این است که سیاست خارجی پرتنشی دارد و انتظارات نادرست برای دریافت حمایت از کشورهای دیگر دارد. مهمترین ابتکار قابل تصور کاهش این تنش است. چنین امری به ارتقای روابط ایران با همه کشورها خواهد انجامید. دیگران باید از داشتن رابطه با ایران خوشحال و خیالشان آسوده باشد. متاسفانه اکنون چنین نیست. نباید در این حد از تنش قرار داشته باشیم. این مخل روابط مفید و کم هزینه و پایدار است. احتمالا به همین دلیل ما قادر نیستیم که از ظرفیت بالای روابط با چین استفاده کنیم.
اساسا تقویت روابط با چین را به نفع ایران میدانید؟
این پرسش عجیبی است. ما برای ایجاد روابط با همه کشورها بویژه قدرتهای سیاسی و اقتصادی اصلی جهان نباید خود را محدود کنیم. ضمن این که قرار نیست همه تخم مرغهای خود را در یک سبد بگذاریم. ما به علت محدودیتهای اقتصادی که داریم روابط خارجی متعارفی نداریم و الا الان روابط ایران با چین بسیار بیش از این بود که هست. روابط اقتصادی ما حداقل باید چند برابر وضع موجود باشد هم با غرب و هم با آسیا و همسایگان.
انتقاداتی که در مورد شرق گرایی و ارتباط با چین مطرح میشه را چطور ارزیابی میکنید؟
شرقگرایی در برابر غربگرایی تعریف میشود. مفهومی ایدئولوژیک است تا سیاسی. هر دو خارج از منطق منافع ملی است. منفعتگرایی ملی معیار است که در این صورت همه کشورها مشمول رابطه متوازن خواهند شد و بر حسب این که با کدامها منافع متقابل بهتری تأمین میشود روابط بهتری را برقرار کنیم.
دستورکارهای سیاسی که باید برای تقویت روابط با چین مورد توجه قرار بدیم را چه میدانید؟
به نظرم روابط با چین را نباید بیش از اندازه تحت تاثیر وضعیت سیاسی ایران قرار داد. گرچه وضعیت ما به گونهای است که خواه ناخواه تا حدی چنین میشود. همچنین انتظارات غیرمتعارف از چین یا هر کشور دیگری نباید داشت آنها خودشان درک بهتری از منافع ملی کشورشان دارند. باید واقعگرا بود. به روابط با چین یا هر کشور دیگری تاکتیکی نگاه نکرد. در هر حال باید منتظر بود تا روابط خارجی ایران متعارف وکم تنش شود تا روابط جامع و بلند مدت و متوازنی را با چبن و غرب و هند و روسیه و … دیگران بتوان برقرار کرد.
چشم انداز روابط ایران با چین را چگونه میبینید؟
با توجه به آنچه که گفتم معتقدم در صورت عبور از وضعیت کنونی روابط اقتصادی ایران با جهش مواجه خواهد شد و با توجه به وضعیت ایران و مقایسه با کشورهای دیگر ظرفیت توسعه روابط اقتصادی ایران با جهان چند برابر وضع موجود است و در این صورت چین ظرفیت اول را پیدا میکند. ولی فراموش نکنیم که قرار نیست این روابط را برای تقابل با غرب و اروپا بخواهیم وارد این نوع چالشها شدن تبعاتی دارد که بسیار بیش از منافع آن است.
ترکیه و عربستان نزدیک به ۶۰۰ میلیارد دلار روابط خارجی دارند ایران فقط ۱۲۰ میلیارد دلار است حتی در دهه اخیر از مصر هم عقب افتاده است به دلیل وضع خاص روابط خارجی ما است که اگر متعارف شود با جهش چشمگیر مواجه خواهد شد و ظرفیت برای توسعه گسترده رابطه با همه کشورها بویژه چین را فراهم میکند.
در پایان بد نیست به این نکته اشاره کنم که یک نگاه نادرستی در ایران وجود دارد که باید آن را اصلاح کرد. در زمان کرونا چین تصمیم گرفت فاز سوم آزمایش واکسن سینوفارم را در چند کشور جهان انجام دهد. ایران و ترکیه و امارات در این منطقه مورد نظر بودند آن دو کشور که هیچ یک از مشکلات ایران را نداشتند، پذیرفتند که تست شوند و ایران نپذیرفت.
اهمیت این تست آن بود که هنگام عرضه نهایی این کشورها در اولویت دریافت واکسن قرار میگرفتند. این رفتار ایران که متاسفانه، هم در جامعه و هم در حکومت بود مایه شرمندگی است ومن همان زمان نوشتم. شاید هزاران فوتی کرونا به دلیل این رفتار نادرست بود که احتمالا گمان میکردند ما که نباید موش آزمایشگاهی واکسن چینی باشیم. ۶ماه تأخیر در دریافت واکسن و هزاران فوتی اضافه، محصول چنین رفتار نادرستی بود.»
انتهای پیام
