نقدی بر یک ادعای ترانه علیدوستی

روزبه علمداری، روزنامه‌نگار، در یادداشتی در کانال تلگرامی راهبرد نوشت:

مستند ۵۰ دقیقه ای گفت و گوی پگاه آهنگرانی را ترانه علیدوستی را امشب دیدم. از زاویه دید من چند نکته برجسته در این صحبت ها وجود دارد.

اول: نفس هدفمند بودن یک انسان، از پاننشستن در مسیری که به نظر او درست است و پرداخت هزینه با آمادگی قبلی؛ اغلب تحسین برانگیز است. خصوصا در زمانه ای که کاسبی کردن با حرف های قشنگ و عقب نشستن در عمل سکه رایج شده است، عزم و اراده داشتن حتما امتیاز بزرگی است.

دوم: بدون تردید، سبک زندگی و فکر بخش قابل توجهی از جامعه، با منش مورد ترویج نظام تبلیغاتی مسلط بر کشور متفاوت است. هرکس این را انکار کند یا سعی کند خودش را به آن راه بزند، اسیر روایت سازی شده است. همه ما دستکم در سه سال اخیر این موضوع را متوجه شده ایم و روزی نیست که در خیابان و کافه و رستوران و کنسرت آن را نبینیم. شکاف بین عرصه رسمی و غیررسمی هنوز به قوت خود باقی است؛ یعنی مثلا کسی نمیتواند مدعی شود که خروجی صداوسیما نسبت نزدیکی با زیرپوست جامعه ی پرتکثر ایرانی دارد.

بخش های غیررسیم اما کثیر جامعه، مطالباتی جدی دارند که باید بدانها پاسخ داد، ولی هنوز به این پرسش پاسخ داده نشده است که این بخش ها بالاخره چگونه قرار است به رسمیت شناخته شوند؟! اصلا بنا بر این کار هست یا کماکان قرار است منفعلانه و واکنشی عمل شود؟!

سوم: اما نقدی بر خود ترانه علیدوستی وارد است که اصل کلام من اینجاست. او در جای جای مصاحبه از تعابیری نظیر «همه مردم»، «همه زنان» یا «زنان» (در مقام یک تیپ واحد) را به کار می برد و از اعتراضات ۱۴۰۱ تحت عنوان «انقلاب» یاد می کند. شخصا معتقدم تقریر یا کلان روایت او از جامعه ایران ناقص و نادرست است. مطالباتی که او بیان می کند حتما خواسته های قدیمی بخش قابل توجهی از زنان ایران طی دهه های اخیر بوده است، اما او گویا همانطور که در جایی از همین مصاحبه می گوید «همیشه آرزو داشتم مردم اینطور فکر کنند»، واقعا فکر می کند امروز همه زنان آنگونه که او می خواهند شده اند.

اینجا باز یک خطای قدیمی تکرار می شود: یکسره و یکسان دیدن جامعه تحت یک عنوان مطلقی به نام «مردم»، «زنان» و… . همه ما زنان زیادی را اطرافمان می شناسیم و می دانیم که تمام آنها جزو جامعه ای که ترانه می گوید نیستند، ولی در این تقریر ترانه جایی برای آنها نیست؛ نه تنها برای آنها، بلکه برای انبوه سینماگرانی که در این سه سالی که ترانه می گوید «مگر چه فیلمی ساخته شده که در آن جای من خالی باشد؟!» و انگار تمام آنها متهمانی هستند که زیر یک پرچم واحد نرفته و اسیر و ذلیل قدرت شده اند!

در حالی که می دانیم اینگونه نیست: چه بسیار زنان مسلمان محجبه ای که تحصیلکرده و در متن جامعه اند و الزاما با همه سیاست های موجود موافق نیستند و چه بسیار بازیگران و هنرمندان محترمی که با همین مجوز وزارت ارشاد کار کرده اند، اما در خوانش «انقلابی» از وضع موجود حکومتی یا مرعوب تلقی می شوند. یا چه بسیار فیلم هایی که به زعم صاحبان این تفکر جزو «سینمای حکومتی» (در مقابل «سینمای مستقل») هستند، اما هم با کیفیت اند و هم وجوه مهم جامعه ایران را روایت کرده اند. این مثال را به کنش گران مدنی و سیاسی هم می توان تعمیم داد.

من به عنوان کسی که اصلاح طلبی را -فارغ از یک جبهه سیاسی خاص یا عملکرد یک جریان مشخص از ۷۶ تا ۱۴۰۴-به عنوان تنها مشی و منش درست سیاسی قبول دارد، این نگرش یکسره ببین(و تا حدی خود حق پندار) را برای جامعه پر شکاف ایران خطرناک و صرفا بازتولید سیاست های بی نتیجه می دانم.

امیدوارم در نظام سیاسی ما توان اتخاذ تصمیمات بزرگ وجود داشته باشد تا بخش های محذوف جامعه امکان و فرصت حضور در عرصه عمومی را داشته باشند. همانگونه که شخصی چون ترانه علیدوستی را نمی توان از هنر حرف کرد، در کلیت جامعه نیز نمی توان سلایق گوناگون را ندیده گرفت. البته همان سلایق محذوف نیز باید بیاموزند که چرخه های غلط گذشته را تکرار نکنند. ضمن اینکه، اگر خوانش ما از تحولات اجتماعی، تک ساحتی و بدون اتکا به آمار و پیمایش های اجتماعی باشد، بسیار ره به خطا می برد و رنگ پوپولیستی به خود می گیرد.

ما امروز به روایت‌های «همه» یا «هیچ» نیاز نداریم. اصلا به روایت نیاز نداریم، بلکه به فکر و سیاستی نیاز داریم که واقعیت سیال و متنوع این جامعه را ببیند و توان آزاد کردن انرژی تمام طیف‌های آن را ذیل یک فهم ملی، دارا باشد.

انتهای پیام