اهمیت تعهد در هنر چیست؟

«سید عماد موسوی»، شاعر و سردبیر دوهفته نامه «صبحدم» در یادداشت ارسالی به انصاف نیوز درباره تعهد در هنر نوشت:

موضوع تعهد یا عدم تعهد در هنر از دیرباز مطرح بوده است و تاویل‌های متفاوتی از اصطلاح «تعهد» توسط جریان‌ها و افراد مختلف ارائه شده است؛ اما باید پرسید که آیا تعهد در هنر یک ضرورت است و اصولا هنرمند باید به چه چیزی متعهد باشد؟

احمد شاملو، در جایی گفته است: «تعهد در ذات هیچ هنری نیست؛ این هنرمند است که باید متعهد باشد یا نباشد.» به عقیده‌ی من، نگاه شاملو به مقوله‌ی تعهد تا حدود زیادی، نگاه صحیحی است اما همین نگاه در سال‌های اخیر، دستاویزی برای سواستفاده و دامن زدن به حاشیه‌های هنر شده است.

چه بسا هنرمندانی که در گود هنر حرفی برای گفتن نداشته‌اند، با گرفتن ژست‌های مختلف، موفق به جلب توجه رسانه‌ها و مخاطبان شده‌اند و نام و آوازه‌ای به هم زده‌اند؛ اما در پشت این ژست‌ها، هیچ تفکر عمیق یا موضع‌گیری خاصی وجود ندارد و صرفا روشی است برای ایجاد یک هویت غیرواقعی برای هنرمند؛ هویتی که در اصل باید هنرمند با آثارش آن را به دست آورد.
فارغ از جهت‌گیری‌های شخصی و سلیقه‌ای، معتقدم که هر هنرمندی حق دارد با هر نهاد و ارگانی همکاری کند یا نکند و موظف نیست بابت همکاری‌اش جواب پس بدهد و با رجوع به این قبیل مسائل نمی‌توان هنرمندی را در دسته‌ی متعهد یا غیرمتعهد جای داد.

نکته‌ی آزاردهنده در این میان، شکافی است که به دلیل شفاف نبودن مفاهیم و تعاریف، میان هنر و هنرمند به وجود آمده است. به زعم بنده، تعهد در هنر به معنای پایبندی به خود و کشف‌ِ جهان از منظر ویژه‌ی خود است. مسائل ایدئولوژیک و سیاسی می‌توانند در امتداد این جهان‌بینی و کشف، نمایان شوند، اما نمی‌توانند مبنا و ریشه‌ی این کشف باشند.
شاید بهتر باشد، به جای موضع‌گیری‌های نمایشی و محکوم کردن دیگران، نگاهی جدی‌تر به هنر و هنرمند داشته باشیم و همچنان‌که این دو را از هم متمایز می‌کنیم، قادر باشیم ارتباطی میانشان برقرار کنیم.

نه همکاری با نهادهای حاکمیتی و نه کناره گرفتن از سیستم قدرت، هیچکدام نمی‌تواند دال بر متعهد یا غیرمتعهد بودن یک هنرمند باشد، چراکه فرض‌ها و تعاریف اولیه برای گروه‌های مختلف، یکسان نیست و تنها معیاری که می‌توان برای تعهد در هنر در نظر گرفت، صداقت آثار یک هنرمند است؛ صداقتی که باید در رفتار و شخصیت اجتماعی هنرمند نیز امتداد یابد چراکه به اعتقاد من، تعهد مطلقی وجود ندارد و متعهد بودن برای هرکس متفاوت است.

انتهای پیام