«جامعه هم مانند دولت تکالیفی به عهده دارد»

رییس دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان گفت: هر وقت ما تکالیف خود نسبت به دیگران را رعایت کنیم، انسانیت را رعایت کرده‌ایم. رفتار اخلاقی، رعایت حقوق دیگران است.

«سعید قماشی» شام‌گاه دوشنبه ۳۰ مهرماه ۹۷ در برنامه «تعزیت آفتاب» در مسجد میرنشانه کاشان، با بیان این‌‌که جامعه‌شناسی سیاسی، پرداختن به تأثیرات متقابل دولت و جامعه، به ویژه تأثیری که گروه‌های اجتماعی می‌توانند روی دولت بگذارند و با تبیین این‌ نکته که منظور از دولت، به معنای عام کلمه یعنی حاکمیت سیاسی، گفت: می‌دانیم که یکی از وظایف حاکمیت، برقراری نظم و امنیت و مهم‌تر از همه این‌که حاکمیت، «حقوق» ما را رعایت کند.

قماشی افزود: این درخواست‌ها، مطالبات اساسی هستند که مردم از حاکمیت دارند. امّا در فراهم‌کردن این اسباب و ابزار، اگرچه دولت وظایفی به عهده دارد، ولی دولت به عنوان کارگزار مردم، چکیده و عصاره جامعه و برگرفته از خود مردم است. یعنی جامعه نیز مانند دولت تکالیفی به عهده دارد.

وی با تاکید بر این‌که پای‌بندی حاکمیت به رعایت حقوق انسان‌ها، عمیقاً تحت‌تاثیر وضعیت فرهنگی و اخلاقی جامعه است، یاد آورشد: حاکمیت وقتی می‌تواند برای توسعه برنامه داشته باشد و حقوق مردم را به رسمیت بشناسد، که در متن جامعه، خود مردم در روابط با هم حقوق همدیگر را رعایت کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان خاطرنشان کرد: اگر مردم در روابطشان با یکدیگر، حقوق هم را رعایت می‌کنند، حاکمیت نمی‌تواند تحت تأثیر قرار نگیرد؛ زیرا اگر سستی کند، فرهنگ و اخلاق توسعه‌یافته در جامعه، آن‌را «مطالبه» خواهد کرد.

او با بیان این که آن چه در «حاکمیت» است، همان چیزی است که در «جامعه» می‌گذرد، و آن‌چه در جامعه است، همان چیزی است که در «خانواده» می‌گذرد، تاکید کرد: اگر می‌خواهیم حاکمیت اصلاح شود، باید از خودمان شروع کنیم. باید باور داشته باشیم که نمی‌شود حقوق را مطالبه کنیم ولی مسئولیت‌ها وتکالیف را انجام ندهیم. باید سهم خود در هر فساد اجتماعی را جست‌و‌جو کنیم.

قماشی با تبیین فضیلت شهروندی و با اشاره به این‌‌که شهروند آگاه، دل‌مشغول رفاه و آسایش دیگران است، اظهار داشت: ولی ما گاهی در جامعه دینی خودمان می‌بینیم که به نام امام حسین (ع)، ضدّ امام حسین (ع) عمل می‌شود و به بهانه برپایی جلسه امام حسین، بسیاری از حقوق شهروندی، زیر پا گذاشته می‌شود. وقتی وضعیت فرهنگی جامعه، این چنین باشد، نباید انتظار اصلاح داشته باشیم.

رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، با اشاره به آیه «ان الله لا یغیّر ما بقومِ حتی یغیّروا ما بانفسهم» تاکید کرد: در مورد وضع فعلی، سنگ بنا باید «آگاهی» باشد. آگاهی نسبت به این که بدانم طرف مقابلم «انسان» است و حرمت دارد. اگر ارتقاء فرهنگ را در سه موضوع اصلی یعنی «رشد» (تکثیر وضع موجود) و «پیشرفت» (ارتقا وضع موجود) و «توسعه» (سالم‌شدن روابط انسانی) بدانیم، می‌توانیم بگوییم که ما رشد و پیشرفت داشته‌ایم ولی توسعه‌یافته نشده‌ایم. زیرا هنوز روابط انسانی بین ما درست نشده‌است.

استاد حقوق دانشگاه تصریح کرد: در عالم اگر دو موجود مقدس وجود داشته باشد، یکی «انسان» است. خوبی و بدی، راست‌گویی و دروغ‌گویی، وفای به عهد و خیانت و… تمام رذائل و فضائل اخلاقی، صدقه‌ی سر انسان است! تصور کنید در این جهان هستی، انسان وجود نداشت، آن‌گاه مفاهیمی مثل عدالت، راست‌گویی و… معنا و مفهومی داشت؟ پس انسان است که منشأ و سرچشمه اخلاق است.

قماشی با بیان این‌که «تقوا» به‌معنای پاییدن و مراقب‌‌بودن است، دعوت مکرر خداوند به انسان برای «تقوا» را به دلیل ارزش‌مندی انسان دانست و اضافه‌کرد: انسان چون ارزش‌مند است، باید نسبت به خودش و دیگران، تقوا داشته باشد. و ارزش‌مندی انسان اقتضا می‌کند که یک دسته تکالیف نسبت به خود و یک دسته تکالیف را نسبت به دیگران انجام دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان گفت: «کانت» می‌گوید: «آدمی باید تا جایی زنده باشد که شرافت و کرامت او برپا باشد». همان جمله معروف امام حسین (ع) که فرمود: «مرگ، بهتر از زندگی با ننگ و عار است». هر وقت ما تکالیف خود نسبت به دیگران را رعایت کنیم، انسانیت را رعایت کرده‌ایم. رفتار اخلاقی، رعایت حقوق دیگران است، چنان‌که امام علی (ع) می‌فرماید: ای انسان، خودت را «میزان» روابط بین خود و دیگری قرار بده؛ آن چه برای خود دوست داری، برای دیگری هم دوست داشته‌باش. این یعنی «توجه» به دیگری. دقت کنیم وقتی امام می‌گوید خودت را میزان قرار بده، یعنی انسان سرچشمه اخلاق است؛ و جالب است که امام، پایه اش را «محبت» و «عشق» عنوان می‌کند.

قماشی با طرح این پرسش که اما برای آینده باید چه کنیم؟ تصریح کرد: برای این‌که بدانیم وضعیت توسعه‌ی یک جامعه در چه حالی است، باید ببینیم وضع کودکان آن جامعه چگونه است. جامعه فعلی، محصول تربیت دیروز است. بنابراین برای توسعه باید باید مفاهیم اساسی و انسانی را به کودکان یاد داد. «داگلاس نورث» برنده نوبل اقتصادی و متخصص توسعه می‌گوید: «اگر می‌خواهید بدانید کشوری توسعه می‌یابد یا خیر، ابداً سراغ کارخانه ها و فناوری های آن کشور نروید، زیرا به راحتی می‌توان آن را خرید یا کپی کرد یا دزدید؛ بلکه برای توسعه باید سراغ دبستان‌ها بروید و بچه‌ها را آموزش بدهید.»

وی  در ادامه صبوری، نظم‌پذیری، خلاقیت، ریسک‌پذیری، ایجاد روحیه گفت‌وگو و پرسش‌گری؛ و یاد دادن مدارا، را به عنوان مهم‌ترین اولویت‌های آموزش برشمرد و افزود: برحی جامعه‌شناسان بر اساس همین ایده‌ها، نظریه «توسعه و کودک» را مطرح کرده‌اند.

قماشی خاطرنشان کرد: یکی از علت‌هایی که جامعه ما به بن‌بست می‌رسد و دچار آسیب می‌شود، این است که از علم و دستاوردهای آن، استفاده نمی‌کند. تا وقتی که جامعه، علمی نشود، حاکمیت هم علمی نخواهد شد.

رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان در پایان اظهارداشت: اگر بخواهم بحث را جمع‌بندی کنم، می‌توانم بگویم حاکمیت از جامعه تأثیر می‌پذیرد، جامعه از فرهنگ، فرهنگ از خانواده و سنگ بنای خانواده، کودک است. بنابراین باید کودکان را دریابیم.

پیش از سخنرانی دکتر قماشی، دکتر «رضا شجری» رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه کاشان، اشعاری در مدح و منقبت ائمه (ع) برای حاضران قرائت کرد.

انتهای پیام