گزارش اشرف بروجردی از عملکرد چهارساله کتابخانه ملی

اشرف بروجردی، رییس پیشین سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره عملکرد چهار سال و هشت ماه این سازمان در دوران مدیریت خود گفت: به عنوان کسی که چهار سال و هشت ماه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران فعالیت داشته‌ام بر خود واجب می‌دانم گزارشی را از آن‌چه در این دوران به انجام رسیده ارائه دهم. البته آن‌چه گفته می‌شود، گویای وسعت اقدامات انجام‌شده در زمینه‌های متفاوت و بیان‌کننده تلاش و زحمات مدیران و کارشناسان و دلسوزان در حوزه‌های مختلف نیست. در بدو ورود به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران چشم‌اندازی از فعالیت‌هایی که باید به انجام می‌رسید با همراهی معاونان و مشاوران ترسیم شد. این چشم‌انداز عبارت بود از «حافظه ملی در خانه هر ایرانی» که بالطبع نیاز به راهبردهایی داشت تا بتوانیم برنامه‌های خود را بر اساس آن راهبردها، تدوین و تنظیم کنیم. بنابراین گام اول تعریف چشم‌انداز و گام بعدی تعیین راهبردها بود.

به گزارش ایسنا، بروجردی تاکید کرد: در مسیر اجرایی شدن برنامه‌ها، باید از دانش امروز، نوآوری و فناوری‌های نوین استفاده می‌شد، عنوان یکی از راهبردها را «آینده در دست نوآوران» گذاشتیم و برنامه‌هایی برای آن تعریف شد. این برنامه‌ها مربوط به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و فضای دیجیتال بود.

او با اشاره به راه‌اندازی سامانه‌های متعدد، گفت: به منظور به کارگیری دانش انباشته، اطلاع‌رسانی مناسب به کاربران سامانه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سامانه‌های شبکه کتابخانه‌های کشور، سامانه مراکز اسناد کشور، فهرستگاه نسخ خطی، بانک نشریات کشور، سامانه مقالات علمی کشور (ایران ژورنال) و سامانه نشریات کشور (سنا) شکل گرفت.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در تشریح این سامانه‌ها گفت: سامانه «شبکه مراکز اسناد کشور» یکی از سامانه‌های ایجادشده بود؛ این سامانه اسناد سازمان‌های دیگر دستگاه‌ها را به یکدیگر متصل کرد و دسترسی به آن‌ها را ارتقا داد، اگر فردی به سازمان مراجعه کند و تقاضا داشته باشد تا از اسناد به شکل حضوری بهره‌مند شود، این امکان اکنون در کمترین زمان ممکن موجود است. پیش از این دسترسی به این اسناد، از زمان درخواست پژوهشگران تا حصول نتیجه دوماه زمان می‌برد. اما امروز به واسطه پیشبرد اقدامات موثر در این زمینه، دسترسی به اسناد به سه ساعت کاهش یافت و این امر گام بزرگی در راستای تسهیل‌گری امور پژوهشگران و محققان بود.

او ادامه داد: ایجاد «شبکه کتابخانه‌های کشور» اقدام نوین دیگری بود. راه‌اندازی این شبکه به واسطه همکاری دستگاه‌های مختلف میسر شد. به این معنا که کتابخانه‌های بسیاری در کشور وجود دارد که اغلب یا شخصی، یا وابسته به شهرداری‌ها و یا سایر نهادها هستند؛ راه‌اندازی «شبکه کتابخانه‌های کشور» موجب شد منابع این کتابخانه‌ها به یکدیگر لینک شوند. اکنون ۳۵۰۰ کتابخانه به یکدیگر متصل هستند. البته ناگفته نماند که برای حفظ حق مولف تنها می‌توان فهرستی از کتاب‌ها را در این شبکه بارگذاری کرد، اما افراد به راحتی با یک جست‌وجوی ساده می‌توانند کتاب و اثر مورد نظر خود را بیابند. سامانه دیگری که برای نخستین بار راه‌اندازی شد و رضایت‌مندی چشمگیری برای مخاطبان و کاربران را به همراه داشت، «سامانه سنا» است. در این سامانه همه نشریاتی که در کشور به چاپ رسیده، بارگذاری شده است. بازخوردهای بهره‌مندی از این سامانه در میان اصحاب علم و دانش بسیار مطلوب بوده است.

بروجردی سپس گفت: سومین سامانه مربوط به منابع خطی است، این منابع جزئی از ذخایر و نفایس این کشور به شمار می‌روند، که حدود ۳۶ هزار عنوان کتاب می‌شود و مجموع آن‌ها دیجیتال‌سازی شده و در سایت بارگذاری شده و افراد به راحتی می‌توانند به نسخ خطی دسترسی پیدا کنند. راه‌اندازی «پنجره واحد نشر» یکی دیگر از اقدامات انجام‌شده بود. به این ترتیب که پیش از این مراحل دریافت مجوز چاپ کشور برای ناشران طولانی بود و در همکاری مستمر و ویژه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شخص آقای صالحی وزیر وقت، مراحل دریافت مجوز چاپ در یک سامانه تجمیع شد.

او با اشاره به اقدامات انجام‌شده در حوزه فناوری، گفت: در حوزه فناوری‌های نوین نیز اقدامات و فعالیت‌هایی به ثمر رسید. بهره‌مندی از«هوش مصنوعی» برای نخستین بار عملیاتی شد. در این اقدام منابع این سازمان با استفاده از هوش مصنوعی بازخوانی و با عناوینی چون «لبیتک ۱» و «لیبتک ۲» معرفی شد که این فرآیند ادامه دارد.

این مدیر فرهنگی با اشاره به برپایی برنامه‌های فرهنگی بیان کرد: برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی از دیگر اقدامات انجام‌شده در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بود که از آن جمله می‌توان به برگزاری همایش «چله عشق» اشاره کرد، در این همایش همه افراد اعم از هنرمندان، نویسندگان و فرهیختگان که در حوزه عاشورا آفرینشی داشته‌اند، مورد تقدیر قرار گرفتند، تقدیرشدگان هنرمندانی بودند که در زمینه‌های مختلف چون فیلم، موسیقی، کتاب، پژوهش، و غیره آثاری تولید کرده بودند. اقدام دیگری که در این سازمان رخ داد مربوط به یکشنبه‌های ملی بود؛ در هر ماه تاریخ تولد دانشمندان و اندیشمندان جامعه‌ شناسایی و مراسم بزرگداشت این افراد در این سازمان برگزار می‌شد.

او ادامه داد: تقویت تالار مطالعه زنان به منظور شناساندن و معرفی زنان ایرانی و افتخارآفرین ایران از دیگر اقدامات انجام‌شده بود. راه‌اندازی سامانه دانشنامه مطالعات زنان از سامانه‌های تالار مطالعات زنان است که از طریق سایت کتابخانه ملی (رسا) قابلیت دسترسی دارد. همچنین آرشیو ملی هنر در شیراز راه‌اندازی شد. به عبارت دیگر یک نسخه از قدیمی‌ترین آثار موسیقی، نمایشنامه – تئاتر، فیلم، مجسمه و … به‌صورت دیجیتال در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. این سامانه در حال حاضر به صورت حضوری امکان دسترسی دارد لیکن در آینده قابلیت دسترسی عموم را خواهد داشت. رونمایی از سردیس شهاب‌الدین سهروردی در نشست هم‌اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت‌ها و میراث جهانی، با حضور محمدجواد ظریف وزیر پیشین امور خارجه کشور برگزار شد.

بروجردی افزود: در حوزه فضای کالبدی چندین اقدام مهم و اساسی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران صورت گرفت، یکی از این اقدامات احداث ساختمان بایگانی راکد بود. طرح احداث ساختمان بایگانی راکد از سال ۱۳۴۹ تا کنون مسکوت مانده بود اما در این دوره عملیاتی شد. بر همین اساس راه اندازی بایگانی راکد در زمینی به مساحت ۹ هزار متر مربع با واگذاری زمین توسط استانداری تهران به انجام رسید و طرح و نقشه ساخت این ساختمان تهیه و ردیف بودجه‌ای آن نیز تعریف شد. به اعتقاد من راه‌اندازی بایگانی راکد اقدام ارزشمندی برای حفظ میراث این سرزمین است.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به مراکز استانی این سازمان، گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دارای ۱۲ مرکز استانی است که در مدت مدیریت بنده برای هشت مرکز، با کمک استانداران و اداره کل برنامه‌ریزی استان جهت معاوضه یا دریافت ساختمان جدید صورت گرفت که عملیاتی شد. این مهم کمک کرد تا اسناد تاریخی موجود در استان‌ها حفظ و صیانت شوند. همچنین استانداردسازی این ساختمان‌ها صورت گرفت و همگی به قفسه‌های ریلی تجهیز شدند.

بروجردی اظهار کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران یک ساختمان قدیمی و متروکه در حوالی میدان ولی‌عصر (عج) داشت که با همکاری و کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بازسازی شد و به مکانی برای استقرار فعالان هوش مصنوعی تبدیل شد و مرکز نوآوری و توسعه کسب و کارهای داده‌محور نام گرفت. همچنین ساختمانی در خیابان ۳۰ تیر وجود دارد که طبقه دوم این ساختمان در دولت نهم به وزارت علوم واگذار شد و موزه علم و فناوری راه‌اندازی شد. طبقه پایین این ساختمان نیز به مجلس شورای اسلامی برای راه‌اندازی موزه چاپ و نشر واگذار شده بود، در این مدت تلاش کردیم این ساختمان به عرصه فعالیت‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بازگردانده شود. لازم است علما و اصحاب علم و دانش مامنی برای انجام نشست‌های علمی داشته باشند تا کل بشریت و جامعه از نتایج آن بهره‌مند شوند. در همین راستا مذاکرات بسیاری صورت گرفت و مجلس شورای اسلامی پذیرفت تا فعالیت بخش چاپ و نشر خود را به محلی دیگر انتقال دهد. البته در این میان وزارت علوم برای ترک ساختمان موافقت نکرد که با پیگیری‌های گسترده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دستور تخلیه صادر شد.

بروجردی در ادامه بیان کرد: راه‌اندازی سیستم اعلام و اطفای حریق اقدام ارزشمند و اساسی دیگری بود که در سال‌های اخیر عملیاتی شد، علی‌رغم کمبودها و نارسایی‌های موجود و عدم توجه جدی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، با صرف هزینه هنگفت انجام شد. این مهم از سال ۹۶ آغاز شد و اواخر سال ۹۸ به انجام رسید. همچنین طرح راه‌اندازی ساختمان یادمادن ریاست جمهوری به رییس جمهور ارائه شد و امید است این تحولات همچنان ادامه یابد. ظهور و بروز بحران کرونا علی‌رغم این‌که موجب کند شدن برخی از امور در سازمان‌ها و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران شد اما در حوزه IT و دیجیتال‌سازی نویددهنده فرصت خوبی برای عملیاتی کردن طرح بود.

بروجردی به راه‌اندازی «بنیاد حامیان اسناد و کتابخانه ملی ایران» اشاره کرد و گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به لحاظ مالی سازمانی وابسته به دولت است، برهمین اساس بنیادی با عنوان «بنیاد حامیان اسناد و کتابخانه ملی ایران» راه‌اندازی شد و چهره‌های شاخصی اعضای هیات امنای آن و هیات مدیره آن هستند، این بنیاد مستقل است و تلاش برای جلب کمک خیرین برای خرید منابع میراث مستند و تشویق به اهدای منابع است.

او ادامه داد: حدود ۶۴ درصد از کتاب‌هایی که چاپ می‌شوند یک نسخه از آن‌ها به سازمان واسپاری می‌شود، این در حالی است که طبق قانون واسپاری باید دو جلد از هر کتابی که در کشور چاپ می‌شود به این سازمان منتقل شود. این امر آن‌طور که باید جدی گرفته نمی‌شد که خوشبختانه با اقداماتی که صورت گرفت و پیرو مجوزی که از شورای انقلاب فرهنگی اخذ شد، در دولت مصوب شد همه دستگاه‌ها موظف شدند دو نسخه از منابع چاپی خود را به این سازمان ارائه دهند و امروزه نسخه‌ای از ۹۸ درصد از منابعی که در کشور چاپ می‌شود، به این سازمان منتقل می‌شود.

رئیس سابق سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره آثار ثبت‌شده در کمیته حافظه جهانی، گفت: از مباحث ثبت اثر در کمیته حافظه جهانی است که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پیرو جلساتی که برگزار کرد، موفق شد چندین اثر را ثبت جهانی کند و اخیراً نیز پرونده دو اثر را به سازمان یونسکو برای ثبت جهانی معرفی کردیم که می‌توان به بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و مثنوی مولانا اشاره کرد. مثنوی مولانا مدعی زیادی دارد، لذا بر اساس توصیه یونسکو مقرر شد این اثر به صورت مشترک بین کشورهای ایران، ترکیه و افغانستان به ثبت برسد. اواخر سال گذشته مکاتبات شاهان ایران با حکومت‌های دنیا اثر دیگری است که در وزارت امور خارجه ایران موجود است و این پرونده تکمیل و برای ثبت به یونسکو ارسال شد.اقداماتی که صورت گرفته در این جهت بوده که ما نگاهبان، حافظ و حراست‌کننده منابعی ملی کشور هستیم و باید اقداماتی را در راستای صیانت از این منابع انجام می‌دادیم و امروز می‌توانیم ادعا کنیم، تحول گامی بلند برای سازمان است.

او ادامه داد: مجموعه نت‌نوشته‌های پیانو استاد مرتضی خان محجوبی، جامع التواریخ، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، سریال تلویزیونی هزار دستان، مجموعه رادیویی مرزهای دانش، مستند تلویزیونی خلیج فارس، مستند تلویزیونی معماری ایرانی، مجموعه اسنادی از روابط بین الملل ایران در طول سال‌های ۱۳۰۴ – ۱۱۸۶ (دوره قاجار)، قانون ابن‌سینا، کلیات آثار منظوم خاقانی شروانی (دیوان خاقانی، تحفه العراقین،‌ سیر الملوک، مجموعه اسناد مسجد گوهرشاد، مجموعه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، مجموعه نقشه فرش‌های رسام عرب‌زاده، مجموعه نسخه‌های خطی نقشه‌های جغرافیایی ترسیمی عباس سحاب، مجموعه آثار داستانی هوشنگ مرادی کرمانی و مجموعه جزوات قرآن قرآختایی (۱۸ پاره ترکان خاتون) از دیگر آثار ثبت شده در فهرست ملی، منطقه‌ای و جهانی در کمیته حافظه جهانی است که در این دوران مدیریت به انجام رسید.

اشرف بروجردی خاطرنشان کرد: به منظور برقراری دیپلماسی فرهنگی بین کشورها تعاملات خوبی آغاز شد. برای نمونه روابط تاجیکستان با ایران بسیار ضعیف و مخدوش بود و از آن‌جایی که دبیرخانه کشورهای عضو اکو در کتابخانه ملی ایران است، پیرو رایزنی‌های صورت گرفته یکی از نشست کشورهای عضو اکو را در تاجیکستان برگزار کردیم که رویکرد این کشور با ایران بسیار مطلوب شد. همچنین تلاش شد تعاملات ایران را در حوزه کتاب و کتابخوانی با کشورهای مختلف گسترش دهیم. با گفت‌وگوهایی با سفرا میز (کرنر) مخصوصی را برای کشورها در کتابخانه ملی ایران راه‌اندازی کردیم و در مقابل از آن‌ها خواستیم میزی مخصوص به ایران در کتابخانه ملی خود اختصاص دهند و راه‌اندازی کنند. هم‌اکنون برای ۱۰ کشور از جمله چین، ترکیه، کره، تاجیکستان و قزاقستان یک میز (کرنر) مخصوص راه‌اندازی شده است. پیشبرد این مهم مستلزم امضای تفاهم‌نامه با کتابخانه‌های ملی این کشورها بود که بر همین اساس تعداد قابل ملاحظه‌ای تفاهم نامه با سایر کشورها منعقد کردیم و در پیوست تفاهم‌نامه تیم اجرایی برای پیگیری لحاظ کردیم.

او در پایان گفت: به طور خلاصه می‌توانم عملکرد چهارساله را این‌طور بگویم؛ از یک‌سو ارائه خدمات آرشیوی با امکان رویت اصل سند به کمتر از سه ساعت کاهش یافت که پیش‌تر شاید تا چند هفته طول می‌کشید اسناد دیجیتال‌شده روی سامانه کتابخانه دیجیتال سازمان به صورت آنلاین ارائه شود. فهرست‌نویسی اسناد آرشیوملی از ۱۶ درصد به بیش از ۹۰ درصد ارتقا یافت. شبکه مراکز اسناد کشور جهت اتصال فراداده‌های اسناد مراکز آرشیوی به یکدیگر و ایجاد یک پنجره واحد جست‌وجو فراهم شد، مسأله‌ای که در سال ۱۳۸۱ به عهده سازمان گذاشته شده بود و معطل مانده بود. سامانه سنا برای اولین بار یک سامانه تخصصی نسخه دیجیتال نشریات فارسی را با امکانات جست‌وجوی کامل فراهم کرده است. در سامانه ایران ژورنال کلیه مقالات علمی منتشرشده در کشور گردآوری شده است. این سامانه کمک کرده نمایه شدن مقالات فارسی در گوگل و گوگل اسکالر ارتقا پیدا کند. پنجره واحد نشر شاخص پوشش واسپاری سالیانه از ۶۲ درصد به ۹۷ درصد رسیده است. فهرستگان نسخ خطی در ۲ فاز فهرستگان نسخ خطی موجود در ایران و فاز ۲ فهرست نسخ خطی فارسی اقصی نقاط جهان آورده شده است که در مجموع ۷۰۰هزار فهرست در این سامانه از ۱۸۶۸ مرکز در جهان آورده شده است. فاز ۳ آن که فهرست نسخ خطی جهان اسلام است آغاز شد که نسخ خطی کشور عراق تکمیل شده است.

انتهای پیام