درباره دو شخصیت مهم شیعه: «شیخ صدوق و شیخ مفید»

حجت‌الاسلام احمد حیدری در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

در باره دوشخصیت مهم جهان تشیع یعنی شیخ مفید و شیخ صدوق و اختلاف آن دو؛ چند نکته مهم است:

1. در اسلام و تشیع نمی‌توان جز معصوم که تأیید و تضمین شده خدایی است، اساس را بر اشخاص گذاشت زیرا اشخاص هر چند بزرگ، ولی در امان از خبط و خطا در عمل یا در فهم نیستند و نمی‌توان کسی را قائمه دین و مذهب ساخت. بنا براین هر کدام از دو شخصیت بزرگ و ارزشمند مذکور برای ما به غایت محترمند در عین حال هیچ کدامشان مطلق نیستند و چه بسا در موضوعی با هم اختلاف داشته باشند و رأی یکی شایسته مذمت باشد.
2. در اعتقادات هم بین عالمان دین اختلاف فهم وجود دارد و در عین این که همه در مهمات اصول متحدند، در جزئیات با هم تفاوت دارند مثلا شیخ صدوق معتقد است پیامبر در امور شخصی مثل نماز ممکن است سهو داشته باشد و این را از امتنان خدا بر امت می‌شمارد که وقتی پیامبرش در امان از سهو نیست دیگر از بقیه انتظار در امان بودن از سهو نمی رود و انکار سهو النبی را از اعتقادات غلات می شمارد و آنان را نفرین می‌کند و در قبال او شیخ مفید اعتقاد به سهو النبی را خلاف مبانی اعتقادی و نشانه سطحی‌نگری دانسته و به این جهت، بر صدوق تاخته است.
3. شیخ صدوق گر چه در حدیث و نقل حدیث بسیار مورد اعتماد است و لقب «صدوق» همه نشان از این اعتماد دارد ولی در فقه و کلام ضعیف است و شیخ مفید از باب محدّث بودن، شاید به پایه صدوق نرسد ولی در فقه و بخصوص کلام بسیار جلوتر از اوست و عقلانیت در فقه و کلام او موج می‌زند به همین جهت به آراء کلامی شیخ صدوق که بیشتر جنبه نقلی دارد، به شدّت می‎تازد مثل حمله علامه طباطبایی فیلسوف عقلانی به علامه مجلسی محدث و اخباری.
4. این اختلافات و حمله ها طبیعی است و یک عالم را به جهت تنقیصی که عالم دیگر به او کرده، نباید کنار گذاشت زیرا عالمان با توجه به درجات بالای علمی که دارند از افق بسیار بالاتری نسبت به دیگران قضاوت می‌کنند که این قضاوت برای آن مرحله طبیعی و به جا است ولی برای ما که در سطح پایین هستیم، اصلا نباید معیار باشد مثلا یک شخصیت برای ما با توجه به علم و درک و آکاهی‌ای که داریم، به حق عالمی بلند مرتبه به حساب می‌آید ولی این عالم در نظر عالم دیگری که به مراتب بلند مرتبه تر از این عالم اول است، یک متعلم است و عالم به حساب نمی‌آید و اظهار نظرهای علمی‌اش در نزد او ارزش مراجعه و اعتنا ندارد اما ما نباید خود را هم سطح آن عالم بلند مرتبه دوم دانسته و همچون او بر عالم اول تاخته و برایش اعتباری قائل نباشیم.

بنا بر این شیخ صدوق و شیخ مفید هر دو از عالمان بزرگ و مورد احترام شیعه هستند و هر کدام در یک زمینه امتیاز و برتری دارد و در سایر زمینه ها نمی توان سخنش را معیار و مرجع و میزان دانست. امید که خداوند ما را قدردان عالمان دین ساخته و رهرو راه آنان سازد.

انتهای پیام