واکنش «عماد افروغ» به فیلمهای اجتماعی فجر
«عماد افروغ» که به عنوان یکی از اعضای هیات انتخاب در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور داشته است، درباره فیلمهای اجتماعی که هنگام انتخاب آثار دیده، سخن گفت و فیلم «مادری» ساخته رقیه توکلی را تحسین کرد.
این جامعه شناس در ابتدای صحبت‌های خود به مجموع فیلم‌هایی که هنگام انتخاب آثار دیده است، اشاره کرد و به ایسنا گفت: با دیدن فیلمهای اجتماعی در این رویداد سینمایی، نسبت به برخی از آسیب‌های اجتماعی که از نقطه نظرمن پنهان بوده و یا به آنها اشراف نداشتم آگاه شدم و طبعا به دلیل رشته تحصیلی و علاقه‌ای که در حوزه مسائل و آسیب‌های اجتماعی دارم، فیلم‌هایی که در این فضا ساخته شده است را بیش از هر مضمونی مورد دقت قرار دادم. بنابراین ضمن آنکه از همه فیلمهای جشنواره علی الخصوص فیلمهای منتخب دفاع می‌کنم، به خود این اجازه را می‌دهم که به دلیل نگاه خاص اجتماعی‌ام گرایش خاص خود نسبت به فیلم‌هایی با مضامین اجتماعی، به ویژه با رویکرد بازتاب دهندگی مسائل اجتماعی را آشکار کنم. طبعاً این گرایش و این حمایت به معنای نفی آثار دیگر نیست.
وی ادامه داد: در مصاحبه‌های پیشین خود اشاره کردم که سینما از نظر من آیینه تمام نمایی از مسائل و مشکلات اجتماعی است که ممکن است این مسائل از دید جامعه شناسان و منتقدان مسائل اجتماعی دور بماند ولی سینما میتواند با طرح موضوع در حوزه‌های اجتماعی، مسائل را جهت بررسی به جامعه شناسان و سایر رشته‌های ذی ربط علوم انسانی گوشزد کند.
اولین جرقه عشق ورزی نامتعارف در یک فیلم
افروغ با اشاره به نکاتی که در فیلمهای اجتماعی این دوره از جشنواره فیلم فجر دیده است، گفت: سوءظن بین زن و شوهر نسبت به یکدیگر، طلاق عاطفی و بی توجهی به مقوله ازدواج و همچنین تغییر جهت در عشق ورزی از سوی پسر به دختر به دختر به پسر از جمله مواردی بود که در فیلمهای اجتماعی دیدم و باید بگویم که اولین جرقه این عشق ورزی نامتعارف را خانم رقیه توکلی در فیلم «مادری» زد که می‌توان به آن به مثابه یک هشدار و تلنگر نگریست.
او با بیان اینکه فیلم سینمایی «مادری» در هیات انتخاب رای کامل را آورد، گفت: فیلم سینمایی «مادری» به عنوان یک فیلم اول، اثر خوش ساختی است و از جمله آثاری بود که 7 رای هیات انتخاب را از آن خود کرد و با هیچ تبصره و شرایط ویژه‌ای انتخاب نشد.
افزوغ خاطرنشان کرد:یکی دیگر از نکاتی که علاوه بر آسیب‌های اجتماعی مطرح شده در فیلم «مادری» دیدم، این بود که به فرهنگ بومی و هویت ایرانی حداقل در بخش معماری و مساکن سنتی اهمیت داده شده است و این اهمیت دادن مایه مسرت است. هر اثر هنری که رنگ و بوی فرهنگ ایرانی را داشته باشد ارزشمند است. «مادری» نشان می‌دهد که می‌توانیم مظاهر زندگی اجتماعی را در فرهنگ بومی و ملی خودمان دنبال کنیم.
عضو هیات انتخاب سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر گفت: نکته مهم در ارائه تصویر بومی در فیلم «مادری» این است که کارگردان یزدی ما ترجیح می‌دهد، این فیلم در زادگاه اصلیش ساخته شود و بدین وسیله وجهی دیگر از تعلق هویتی خود را به نمایش می‌گذارد. این تعلق با تولید فیلم اول خود در زادگاه اصلی، جلوه‌ای مضاعف می‌یابد.
مادری مقابله با فمینیسم افراطی و رادیکال است
افروغ در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به مضمون فیلم «مادری» بیان کرد: واقعیت این است که بنده حضور خود را در هیأت انتخاب بیشتر به دلایل مضمونی و محتوایی و اندیشه‌ای موجه می‌دانستم. لذا معتقدم این فیلم از جهت محتوا به نوعی مقابله با فمینیسم افراطی و رادیکال است که همسری و مادری را گونه‌ای بردگی می‌داند. برایم موجب مباهات است که خانم توکلی در جایی می‌گوید: «بزرگترین خصوصیت و نعمت برای یک زن مادری کردن است و به این دلیل اسم فیلم را مادری گذاشتیم.» «مادری» نشان می‌دهد که خصلت مادری بیش از آنکه یک امر ژنتیک و حقوقی باشد یک امر عاطفی است که در ذات و سرشت زن نهفته است. گلنار (مادر این فیلم) صفت و عاطفه مادری را در خواهر خود می‌بیند و احتمالاً برای اینکه دخترش گرفتار یک سرنوشت مبهم و یک نامادری متصور نشود، یک ناسازگاری تصنعی و ساختگی با شوهرش را رقم می‌زند که با خیالی آسوده از سرنوشت دخترش، به دار باقی بشتابد.
او ادامه داد: شاید ابتدای فیلم با یک پارادوکس روبرو شویم. اینکه از یک طرف خواهر دنبال عشق خود می‌رود و معشوق از دست او میگریزد و درواقع دوستش معشوق او را میقاپد و از طرف دیگر معشوق، یعنی مادر از عاشق خود، یعنی شوهرش میگریزد. چگونه است، یکی به وصال می‌اندیشد و دیگری از وصال محَقَق خود میگریزد. اما داستان چیز دیگری است، آنکه از وصال خود میگریزد مادری مبتلا به سرطان و در شرف مردن است و به قصد می‌کوشد تا شوهرش از او دلزده شود و مهرش از دل او بیرون رود تا او با خیالی آسوده و با واگذاری فرزند به خواهرش که همواره در حق او مادری کرده است، از دنیا برود. البته این فیلم میتواند پایان ناتمامی داشته باشد که بیننده میتواند، آن را بخواند، ببیند، بنویسد و حتی بسازد. این پایان ناتمام، کم لطفی مستتر دراین فیلم به جایگاه پدر و پدری را تاحدودی جبران میکند. بهتر است این گونه تعبیر کنیم که توجه به مادری در این فیلم به معنای نادیده انگاشتن پدری نیست.
عماد افروغ در پایان صحبت‌های خود گفت: به اعتقاد من فیلم «مادری» محوری زنانه دارد و با ارتباطی که سه زن در این فیلم با یکدیگر برقرار می‌کنند، بر این نکته که «مادری» صرفا امری ژنتیک نیست، تاکید می‌شود.
انتهای پیام
