ریاکاری و آسیب به اعتماد اجتماعی

امیر شایگان در یادداشت ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «ریاکاری؛ سمی آرام که اعتماد اجتماعی را می‌کُشد» نوشت:

این روزها خبرهایی از مسئولانی می‌شنویم که پرایدِ ضدگلوله سوار می‌شوند تا «خود را شبیه مردم عادی» نشان دهند؛ اما پشت ظاهرِ ساده‌نمایی، واقعیتی کاملاً متفاوت پنهان است.

واقعیتی تلخ به نام ریاکاری سازمان‌یافته. پراید در بهترین حالت، نماد یک زندگی معمولی است؛ نمادی از طبقه‌ای که سال‌هاست زیر بار تورم، بیکاری و فشار اقتصادی خم شده است. حال اگر مسئولی همان خودرو را با هزینه‌های نجومی ضدگلوله کند و با لبخند در برابر دوربین‌ها بگوید «من هم میان مردم زندگی می‌کنم»، این دیگر نمایش نیست؛ اهانت به شعور جمعی است.

ریا زمانی خطرناک می‌شود که ابزار قدرت باشد؛ ریاکاریِ فردی شاید تنها به روابط شخصی آسیب بزند، اما وقتی ریا از جایگاه قدرت منتشر می‌شود، اثر ویرانگرش چندین برابر می‌شود. زیرا اعتماد عمومی را نابود می‌کند.

جامعه زمانی دوام دارد که مردم حداقل اندکی به صداقت تصمیم‌گیرندگان باور داشته باشند. هنگامی که مردم می‌بینند ظاهرِ ساده و ادعاهای «مردمی بودن»، تنها پوششی برای امتیازات پنهان است، اعتماد فرو می‌ریزد؛ و اعتماد که فرو بریزد، هیچ ساز وکاری سالم نمی‌ماند. نابرابری را پنهان و عادی‌سازی می‌کند.

ضدگلوله کردن پراید، نه تنها درد مردم را کم نمی‌کند، بلکه نابرابری را نیز پنهان می‌کند. مسئولی که پشت شیشه‌های چندلایه پنهان شده اما جلوی دوربین ژست سادگی می‌گیرد، نابرابری را به سطحی‌تر شدن می‌کشاند؛ انگار واقعیتِ دشوار مردم را با یک صحنه‌سازی می‌توان انکار کرد. مردم را نسبت به ارزش‌های اخلاقی بدبین می‌کند.

وقتی ریا تثبیت می‌شود، صداقت تبدیل به یک شوخی تلخ می‌شود. مردم یاد می‌گیرند که «ظاهر» مهم‌تر از «حقیقت» است؛ و این خطرناک‌ترین میراث برای نسل بعدی است. بزرگ‌ترین مشکل ریا این است که چهره‌اش را با لبخند پنهان می‌کند. مسئولِ ریاکار، به مردم نمی‌گوید «من فاصله‌ام با شما زیاد است»؛ بلکه می‌گوید «من یکی از شما هستم» در حالی که هزینه‌ای که برای ضدگلوله‌کردن خودرو داده شده، شاید معادل درآمد چند سال یک خانواده معمولی باشد.

این تضاد، فقط یک ناهماهنگی نیست؛ یک شکست اخلاقی است. شکستی که نه با بخشنامه حل می‌شود، نه با توجیهات رسانه‌ای. سخن آخر پراید ضدگلوله نه یک خودروست، نه یک نماد امنیت؛ یک نماد تلخی است از فاصله‌ای که میان مسئولان و مردم ایجاد شده، اما با ریاکاری تلاش می‌شود پنهان بماند.

تا زمانی که مسئولان بیش از آنکه به واقعیت زندگی مردم وفادار باشند، به صحنه‌سازی علاقه‌مندند، ریا همچنان ریشه خواهد دواند؛ و جامعه همچنان هزینه‌های سنگین آن را خواهد پرداخت.

انتهای پیام