«تیر»، ماه جشن‌های باستانی برای آب
«نسترن فرخه»، خبرنگار انصاف نیوز: مردمان ایران باستان در ماه تیر برای طلب آب جشن‌هایی برگزار می‌کردند، اولین روز تیر «آب پاشونک» نامیده می‌شده است که به دلیل گرمای زیاد در این فصل و خشکسالی برای طلب وگرامیداشت آب جشن می‌گرفتند.
سیزدهم تیر ماه هم با نام «تیرگان» در تقویم ثبت شده که اصلی‌ترین جشن در تیرماه است. دکتر «پروین پورمجیدیان» متخصص خط و زبان‌های باستانی، در مورد جشن‌های تیرماه به خبرنگار انصاف نیوز گفت: جشن‌های ایران باستان بیشتر به آب و زمین و کشاورزی مربوط می‌شود، تیرماه چون فصل گرمی است بیشتر جشن‌ها برای آب است.
در ششم همین ماه هم جشنی بانام «نیلوفر» در کتاب ابوریحان آمده اما با توصیفاتی که در کتاب وجود دارد همان جشن تیرگان است که در آن شعرخوانی و سرودخوانی دارد، مردم این روز را کنار آب جشن می‌گیرند.
جشن «گاهنبار» جشن دیگر در تیرماه است، به مناسبت آفرینش پدیده‌ها؛ زرتشتیان براین عقیده بودند که آفرینش شش مرحله دارد؛ آسمان، آب، زمین، گیاه، حیوان، انسان؛ دومین مرحله آب است که برای آن به مدت پنچ روز جشن می‌گیرند. جشن «تیرگان» از همه‌ی جشن‌ها مهم‌تر است، جشن‌هایی که آخرشان (گان) دارد در آن اسم روز با ماه یکی می‌شود که نام آنها با نام پدیده‌ها یکی بوده است. تقویم خود زرتشتیان را تطبیق دادند و یک روز از ماه سی و یک روزه را کم کردند و به همین خاطر جشن تیرگان آنها دهم تیر است به دلیل سه روزی که از سه ماه کم کرده‌اند.
پورمجیدیان از برگزاری این جشن‌ها در روستاهایی از مناطق مازندران، خراسان، کرمان، یزد و افغانستان خبر داد که به دلیل مرکزی بودن برخی از این مناطق و احتیاج به آب اهمیت به این جشن‌ها زیاد است.
دکتر پورمجیدیان از چرایی اهمیت این جشن‌ها گفت: در ایران باستان، آب یکی از عناصر مقدس بود و به دلیل خشکسالی این جشن ارتباط مستقیم با آب داشته، به همین دلیل جشن روستایی و ملی بوده و مردم از روز قبل تمام کارهای مربوط به برگزاری جشن را انجام می دادند. حتی تا چند سال قبل در شمال کشور مردم از صبح تا شب کنار آب مشغول آب بازی بودند.
وی در ادامه بیان کرد: بعدها دو اسطوره به این مراسم‌ها اضافه شد، عده‌ای براین باورند که به نبرد بین ایزد باران و ایزد خوشکسالی مربوط است. این نبرد سه مرحله‌ی ده روزه است که در دو مرحله‌ی اول ایزد باران موفق نمی‌شود.
پورمجیدیان درادامه با اشاره به اینکه اسطوره‌ها حقایقی هستند که باید درست تفسیر شوند، افزود: در تیرماه همیشه رگبار داریم و در شهریورماه بارش باران و حال این سه مرحله به این سه ماه مربوط است، جدا از این به زندگی اجتماعی افراد هم مربوط است زیرا مردم باستان هدر دادن وآلوده کردن آب را گناه می‌دانستند. اسطوره‌ی دیگر تیرگان کوچک وبزرگ است، تیرگان کوچک زمانی است که آرش تیر را رها می‌کند وتیرگان بزرگ در چهاردهم تیر به درختی در مرز توران می‌رسد.
این متخصص خط وزبان‌های باستانی درباره‌ی جشن دیگری با نام«تیروباد» گفت: در این مراسم با هفت نخ ابریشم دستبندی درست می‌کردند و به دست می‌بستند. ده روز بعد آن‌را در ارتفاع رها می‌کردند؛ دلیل این کار برآورده شدن آرزو بوده و در این ده روز به تمام راه کارهای رسیدن به آرزوهایشان فکر می‌کردند و در روز آخر هم به امید رسیدن به خواسته‌هایشان دستبند را در ارتفاعات به دست باد می‌سپردند.
پورمجیدیان درباره‌ی جشن دیگری برای برآوردن آرزو در این ماه گفت: «فال کوزه» جشنی است که در آن اغلب کسانی که دعا و خواسته‌ای داشتند شرکت می‌کردند. آب چشمه را در کوزه می‌ریختند و انگشتر، گوشواره و چیزهایی دیگر درون آب می‌انداختند؛ بعد افراد باتجربه وسن‌دار دوبیتیهای شاد میخواندند ودختر زیبا و دم بختی در کوزه دست می‌کرد تا یکی از آنها را در بیاورد و هر دوبیتی که آن زمان خوانده می‌شد برای آن شخص به حساب می‌آمد.
پروین پورمجیدیان در پاسخ به اینکه آیا ممکن است روزی مراسم‌هایی مثل جشن نوروز یا شب چله از بین برود، بیان کرد: جشن‌های باستانی ملی و یا دینی هستند. جشن‌های دینی که باقی مانده کمابیش رنگ خودشان را تغییر داده و چهره‌ای ملی و روستایی گرفته‌اند. جشن‌های حال حاضر هم ریشه در مردم دارند و نه دین و سیاست بنابراین احتمال از بین رفتنشان صفراست.
متخصص خط وزبان های باستانی درباره‌ی مخالفت‌های دولت با جشن آب پاشونک گفت: در چند سال اخیر با این جشن مخالفت می‌شود در حالی که این مراسم پر از معانی زیبا است و به نشان بیدار شدن از خواب غفلت است، مخالفت‌ها تنها به دلیل ندانستن مفاهیم آن است و چیزی که ریشه در دل مردم دارد هرگز از بین نمی‌رود، بلکه باعث نشاط واتحاد افراد کشور هم می‌شود. در تمامی جشن‌ها همه دست هم را می‌گیرند همین دست گرفتن یکی از نشانه‌های اتحاد است که به وجود آورنده‌ی یک اجتماع مثبت و پویا می‌باشد.
انتهای پیام
