تحلیل گاردین و واشنگتن‌پست از سخنرانی اردوغان درباره‌ی قتل خاشقچی
روزنامه انگلیسی گاردین درباره‌ی سخنرانی اردوغان درباره‌ی قتل جمال خاشقچی نوشت: «به نظر می‌رسد رهبری ترکیه در افشای حقایق بسیار محتاطانه عمل کرده باشد اما او علنا خواستار دریافت پاسخ بود و سوالاتی جدی برای پادشاهی آل سعود مطرح کرد که هدفشان تنها یک شخص بود: ولیعهد مستبد و آشفته.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه تاکید داشت که با سخنرانی در پارلمان کشورش به “حقیقتی عریان” درباره مرگ جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستان اشاره خواهد کرد. در عوض اما شرایط همچنان تا حدی سر بسته مانده است.
به گزارش ایسنا این روزنامه در ادامه نوشت: رئیس‌جمهوری ترکیه سه‌شنبه تنها مقداری جزئیات جدید درباره تحقیقات مرتبط با قتل این روزنامه‌نگار واشنگتن پست و منتقد رژیم سعودی ارائه داد و بخش‌های مربوط به یک فایلی صوتی که مدت‌ها حرف آن هست و به لحظه کشته شدن خاشقجی مربوط می‌شود، باز هم سری باقی ماند.
به نظر می‌رسد که ترکیه، مطلع از پروتکل دیپلماتیک و قلمروی حاکمیت و قلمروی مصونیت سفارت عربستان، از اشاره مستقیم به هرگونه شواهدی که با شنود غیرقانونی از کنسولگری سعودی در استانبول به دست آمده است، جایی که خاشقجی آخرین بار در دوم اکتبر گذشته دیده شد، نگران بود.
دیده نشده است که اردوغان در ملاءعام مایه ناراحتی عربستان سعودی شده باشد. ترک‌ها در حال انجام تحقیقات فوق‌العاده پیچیده‌ای هستند که دارای پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک است و می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد. تاکنون اردوغان، که به دنبال نشان دادن خود به عنوان رهبر جهان اسلام است، محتاطانه گام برداشته است.
اردوغان سه‌شنبه در جمع اعضای حزبش به صورت معنی‌داری گفت که تنها به مدارکی اشاره می‌کند که از آنها اطمینان دارد و لحن او همچون سخنرانی‌هایش در گردهمایی‌های حزبی آنطور صلابت نداشت. اما لیستی از سوالاتی که از اردوغان مطرح کرد، مثل محل جسد خاشقجی و هویت عامل محلی همدست در از بین بردن جسد، برای لفاظی طراحی نشده بود.
اینها سوالات دقیقی هستند که رئیس‌جمهوری ترکیه انتظار دارد تا ملک سلمان از پسرش، ولیعهد عربستان بپرسد. سوالات مشابهی هم در پایتخت‌های غربی پرسیده شد. اردوغان تاکید کرد درباره صداقت ملک سلمان و همکاری او با تحقیقات اطمینان دارد اما چنین اشاره‌ای به محمد بن سلمان، رهبر دوفاکتوی سعودی‌ها نداشت.
این سخنرانی که به دقت قرائت شد، در واقع برگه اتهامی است که برای گذاشته شدن در دامن بن سلمان تهیه شده است. به نظر می رسد هدف این است که پادشاه را متقاعد سازیم که تنها راه نجات اعتبار عربستان سعودی، کنار گذاشتن بن سلمان است و یا حداقل کاهش اختیارات او. در نگاه بسیاری، او ثابت کرده است که شخصی خودکامه و دمدمی‌مزاج و بی‌تمایل به حل مشکلات در یمن، قطر و لبنان است؛ درگیری‌هایی که او به پیچیده‌تر شدن آنها کمک کرد.
قابل توجه بود که جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس به سخنرانی اردوغان با تأکید بر سخن رییس‌جمهوری ترکیه مبنی بر این که این قتل با قصد قبلی انجام شده بود، پاسخ داد. هانت هم تأکید کرد که دولت‌های مستبد کمتر ثبات دارند و به نوعی به اصلاحات سیاسی‌ای اشاره کرد که انگلیس مایل است از این داستان حاصل شود.
هیچ چیز در سیاست داخلی، انگلیس را از دنبال کردن این مسیر منع نمی‌کند. نزدیکترین دوستان سعودی در نیمکت محافظه‌کاران، مانند سر نیکولاس سوآمز، با فاصله گرفتن از بن سلمان گفتند دستورالعمل برای اجرای این جرم وحشتناک باید از بالا آمده باشد، تاکیدی که مقام‌های بسیاری به آن اشاره کرده‌اند اما هنوز به اثبات نرسیده است. تام تاگندات رئیس کمیته منتخب روابط خارجی مجلس عوام گلایه کرد که عربستان سعودی از “پادشاهی مشورتی به یک حاکمیت خودکامه تک‌قطبی تحت سلطه ولیعهد” تبدیل شده است.
گرچه برخی از کشورهای اتحادیه اروپا به دنبال منع فروش تسلیحات هستند، دولت انگلیس و آمریکا، دو صادرکننده بزرگ، به نظر می‌رسد مایل به مقاومت باشند و ترجیح می‌دهند تا روی اصلاحات سیاسی درون این پادشاهی و تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه اشخاص تاکید کنند. در نهایت این اردوغان و شواهد تحقیقات پلیس کشور اوست که می‌تواند سرنوشت بن سلمان را رقم بزند. امکان دارد سخنرانی سه‌شنبه تنها شلیک آغازین بوده باشد.»
روزنامه واشنگتن پست در سرمقاله امروز خود می‌نویسد: «رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه داستان عربستان را درباره “مرگ تصادفی” جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف سعودی رد کرده و گفت که او قربانی قتلی وحشیانه و از پیش برنامه ریزی شده است. اما تنها چیزی که اردوغان مطرح کرد، روایت ترکیه از رویدادهای بود که در دو هفته اخیر توسط رسانه‌ها منتشر شده و او جزئیاتی درباره شواهد حمایتی از این رویدادها را ارائه نکرد. او اشاره‌ای به صداهای ضبط شده صحنه قتل نکرد که بازرسان ترکیه می‌گویند در اختیار دارند و برای سیا پخش شده است.
اردوغان گفت که ترکیه با مقصر شمردن یکسری اعضای امنیتی و اطلاعاتی که عربستان تلاشش را در این زمینه دارد، راضی نمی‌شود و خواستار تعیین هویت عاملان از عالی‌رتبه‌ترین تا پایین‌ترین آنها و مجازاتشان است اما او انگشت اتهام خود را سوی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نگرفت که حاکم دوفاکتو و احتمالا بانی این عملیات باشد؛ به جایش راه را برای عربستان و متحدانش در دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا باز گذاشت تا به هدف اصلی‌شان که گشودن سپر دفاعی برای ولیعهد جوان است، برسند.»
روزنامه واشنگتن پست در ادامه می‌آورد: «دونالد ترامپ با وجود برخی اظهارات متناقض، هنوز به نظر به دنبال دستیابی به آن هدف است. او در مصاحبه روز دوشنبه خود با یو.اس.ای تودی بار دیگر قتل خاشقجی را نقشه‌ای دانست که به راه خطا رفته و داستان ساختگی نامعقول ریاض را تکرار کرد. تحریم‌های اعلام شده روز سه شنبه از سوی مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا علیه عربستان شامل اعمال محدودیت صدور ویزا برای 21 مظنون سعودی است که به نظر قربانیانی برای سپر دفاعی گرداگرد عربستان هستند.
اظهارات ضد و نقیض و ارزیابی‌های سیاسی در این باره بیش از پیش بر ضرورت یک تحقیق مستقل تاکید دارد. اردوغان به شخصه خواستار چنین تحقیقاتی شده و حالا باید از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل برای اجرای آن درخواست کند. این چنین تحقیقی به ترکیه اجازه ارائه شواهد در اختیار را می‌دهد که شامل صدا یا تصویر ضبط شده است؛ به روشی که می‌تواند محاسبات و ملاحظات سیاسی را کنار بگذارد که در حال حاضر بازدارنده افشای کامل قضیه است.
هنوز سوالات زیادی بی پاسخ مانده که شامل پرسش‌های مطرح شده از سوی اردوغان نیز می‌شود.
سوالاتی که در روزهای اخیر مطرح شده، به قرار زیر است:
خاشقجی چگونه کشته شد؟ سعودی‌ها مدعی‌اند که پس از مشاجره‌ای که به درگیری کشید، او را خفه کردند، درحالیکه روایت افشا شده از سوی ترکیه به شکلی دیگر است؛ انگشتانش را قطع کرده‌اند، پیش از آنکه به او مواد تزریق کنند و یک کارشناس کالبد شکافی که با یک اره مخصوص به استانبول سفر کرده بود، جسدش را مثله کند. افشای نوارها و صوت‌های ضبط شده به تمامی این سوالات پاسخ می‌دهد.
جسد خاشقجی مرحوم کجاست؟ رئیس جمهوری ترکیه به این مساله اشاره دارد که سعودی‌ها مدعی‌اند جسد این روزنامه نگار را به یک همدست محلی تحویل داده‌اند. اگر چنین باشد، آنها باید چنین شخصی را شناسایی کنند.
پرسش آخر این است؛ اینکه می‌گویند شخص دیگری شبیه به خاشقجی از کنسولگری خارج شده، چه می‌شود؟ فردی شبیه به ستون‌نویس فقید واشنگتن پست با ریش ساختگی و لباس‌های او دیده شده که از ساختمان کنسولگری خارج شده است. اگر قصد، تنها سوال پرسیدن از روزنامه‌نگار کشته شده بوده باشد، چرا چنین فردی شبیه به خاشقجی باید در آنجا باشد؟
و مهمترین سوال این است: چه کسی دستور انجام چنین عملیاتی را داد؟
همانطورکه پیش از اینها هم بخش سرمقاله روزنامه واشنگتن پست نوشته، بیشتر شواهد در دسترس انگشت اتهام را به سوی محمد بن سلمان نشانه می‌گیرد.
در این صورت، مسئولیت اثبات اینکه او مقصر نیست، بر گردن سعودی‌هاست و تا به آن زمان، باید با ولیعهد جوان همچون شخصیتی منفور رفتار کرد.»
انتهای پیام
