گزارشی از راههای ارتباطی بانکی ایران با جهان
روزنامه‌ی سازندگی نوشت: بعدازاینکه آمریکا از برجام خارج شد و تحریمهای مختلفی علیه ایران وضع کرد، راههای بینالمللی بانکی هم بسته شد. در واقع یک روز بعد از شروع تحریمهای آمریکا علیه ایران، سوئیفت دسترسی بانکهای ایرانی را قطع کرد. ولی جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی (سوئیفت) در بیان علت این قطع دسترسی، اشارهای به تحریمهای آمریکا نکرد و در بیانیه کوتاه خود، علت این تعلیق برای موسسات مالی ایرانی را «ثبات و تمامیت» این سیستم ارتباطی میان‌بانکی خوانده بود. نداشتن دسترسی به سوئیفت عملاً امکان نقلوانتقال بانکی را متوقف کرد. اما بااینحال وجود ۴ عضو اروپایی برجام، این امید را ایجاد میکرد که ایران میتواند به نحوی به بانکهای بینالمللی برای نقلوانتقال پول دسترسی پیدا کند.
همان زمان بود که مسئولان صحبت از سوئیفت اروپایی کردند و SPVمتولد شد. SPV قرار بود کانال مالی اروپایی باشد و ایران بتواند از طریق آن فعالیتهای بانکی خارج از کشور را انجام دهد. اما کمی بعد مشخص شد که چنین کانالی هیچ وقت عملی نخواهد شد. کمی بعدازآن، سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کردند که کانال ویژه تجارت اروپا و ایران ثبتشده است. البته دیگر نامش SPV نیست و به اینستکس‌ساس (INSTEX SAS) تغییر کرد. متن کامل بیانیه ثبت کانال تجاری اروپا با ایران این طور تنظیم شده بود: «فرانسه، آلمان و بریتانیا بر اساس تعهد قاطعانه و تلاشهای پیگیر خود برای حفظ برجام که شورای امنیت سازمان ملل متحد آن را در قطعنامه ۲۲۳۱ خود تأیید کرده است، تشکیل «سازوکار حمایت از معاملات تجاری» یا اینستکس‌ساس (INSTEX SAS) را اعلام میکنند که یک ابزار انتقالی ویژه با هدف تسهیل تجارت مشروع بین عاملان اقتصادی اروپا و ایران است. سه کشور اروپایی بار دیگر تأکید میکنند که تلاشهایشان برای حفظ مفاد اقتصادی برجام منوط به اجرای کامل تعهدات ایران در زمینه هستهای و ازجمله همکاری کامل و بهموقع این کشور با آژانس بینالمللی انرژی اتمی است.» از این ماجرا چند ماه گذشته و خبری نشد. حتی اوایل تیرماه هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از عملیاتی شدن اینستکس خبر داد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «سازوکار مالی موسوم به اینستکس برای تسهیل مبادلات تجاری بین اروپا و ایران عملیاتی شده، باز هم خبر بیشتری درباره این سازوکار منتشر نشد.» معاون موگرینی همان زمان گفته بود «اعضای دیگری از اتحادیه اروپا به اینستکس خواهند پیوست و اینستکس اکنون عملیاتی است و اولین تراکنشها از طریق آن در حال پردازش است.» در همان دوره عبدالناصر همتی، رئیسکل بانک مرکزی هم در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «درحالیکه زیرساخت عملیاتی سازوکار متناظر اینستکس در ایران، توسط بانک مرکزی کاملاً تکمیل شده است، اخبار دریافتی حاکی از سرعت گرفتن تلاش اروپا برای عملیاتی شدن اینستکس است.» اینستکس اوایل سال ۲۰۱۹ به وجود آمد و تا الان هم اقدام جدی درباره آن انجام نشده است. حالا که «میشائیل ارهارد بوک» رئیس آن به ایران سفر کرده، به نظر میرسد گفتوگوهایی برای راهاندازی جدیتر این سازوکار مطرح شده است. آنچه در اینستکس مهم است، تزریق پول نفت به آن است.
راههای اعتباری همه به صف
به نظر میرسد راهاندازی اینستکس اگر واقعاً اجرایی باشد، زمانبر خواهد بود. برای حل راههای اعتباری، چندی پیش امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه، پیشنهاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری را مطرح کرد. اما این طرح هم خالی از مشکل و مسئله نبود. در جریان انتشار این خبر، دیلیبیست در گزارشی نوشت: «در برابر پول (اعتبار ۱۵ میلیارد دلاری)، ایران باید به پایبندی به توافق هستهای با قدرتهای جهانی که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد (برجام) بازگردد. تهران همچنین باید با عدم تهدید امنیت خلیجفارس و عدم ممانعت از دریانوردی در این منطقه موافقت کند. درنهایت، تهران باید متعهد به گفتوگوهای منطقهای خاورمیانهای در آینده شود.» در میان تمام راهکارهای اعتباری و سازوکارهای ارتباط بانکی که مطرح میشود، به نظر این خط اعتباری، ناممکن‌تر از بقیه خواهد بود؛ چرا که بالافاصله خبر رسید فرانسه برای این خط اعتباری باید نظر آمریکا را جلب کند. «استیون منوچین» وزیر خزانهداری آمریکا مدعی شد که فرانسه بدون موافقت آمریکا نمیتواند به ایران خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری واگذار کند. در همین رابطه رویترز به نقل از یک مقام ارشد ایرانی نوشت: «فرانسه پیشنهاد این خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری را داده است اما هنوز داریم درباره آن صحبت میکنیم. باید تضمین شود که ما به این رقم آزادانه دسترسی داریم؛ ضمن آنکه ایران باید قادر باشد نفت بفروشد و به پول خودش هم دسترسی داشته باشد.»
حالا که دیگر خبری از خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری در کار نیست، همتی خبر داد ارتباط بانکی ایران و روسیه بدون سوئیفت برقرار شد. همتی با اشاره به عضویت اخیر ایران در اتحادیه اوراسیا گفت: «امکان استفاده از این سیستم برای مبادلات تجاری بین کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا میتواند به توسعه مبادلات تجاری بین کشورهای عضو اتحادیه کمک شایانی کند.» البته جزئیاتی از این ارتباط بانکی ایران و روسیه هم منتشر نشده است.
پیدا کردن خط اعتباری و مبادله پول تنها به روسیه و فرانسه و اینستکس و اروپا ختم نشده است. همتی به دنبال پیگیری افزایش مبادلات تجاری ایران و ترکیه با پول ملی است. همتی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «مذاکرات دوجانبه رؤسای جمهور دو کشور ایران و ترکیه عمدتاً متمرکز بود بر نحوه گسترش روابط اقتصادی و تجاری و خصوصاً بانکی دو کشور. تأکید بر بالا بردن حجم تجارت دو کشور و حلوفصل مسائل بانکی بهویژه ارتباط بیشتر بین بانکهای مرکزی برای پیگیری افزایش مبادلات بر اساس پول ملی دو کشور که درحالحاضر بر اساس اعلام در حد ۳۴ درصد است، بود.»
به نظر میرسد دولت و البته کشورهای مختلف در پی برقراری راه ارتباطی مالی و بانکی با ایران هستند، اما هنوز هیچ کدام به نتیجه نرسیدهاند.
انتهای پیام
