عزیزکرده اروپایی‌ها در ایران زغال می‌شود
روزنامه ی شهروند در گزارشی نوشت: بلوط سرنوشت سیاهی در ایران دارد؛ سرنوشتی به سیاهی زغال. بلوط در ایران، خوشبخت که باشد تبدیل می‌شود به زغال. در کشورهای اروپایی دارای درخت بلوط اوضاع اما به‌گونه‌ای دیگر است. از حصاربندی و ثبت درخت گرفته تا برنامه‌ریزی برای اشتغالزایی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر از این درخت، تنها بخشی از اقدامات دولت‌ها و «ان‌جی‌او»ها برای نگهداری از این ثروت طبیعی است. در کشوری مانند پرتغال که بلوط‌هایی شبیه به گونه‌های موجود در ایران دارد، مناطق دارای پوشش بلوط محوریت اقتصاد خود را بر پایه این درخت بنا کرده‌اند.
در ایران اما داستان به‌گونه دیگری است و مجموعه عوامل انسانی و غیرانسانی سرنوشتی تلخ را برای بلوط‌های زاگرس‌نشین رقم زده است. عوامل غیرانسانی به وجود آورنده معضل، حمله حشرات آفات و بندپایان از جمله، پروانه جوانه‌خوار بلوط، پروانه برگ‌خوار سفید، پروانه برگ‌خوار گزنده بلوط، پروانه میوه‌خوار سرخرطومی، بذرخوار بلوط، ابریشم‌باف ناجور و زنبورهای گالزای بلوط و سوسک چوب‌خوار هستند. حضور دام در این جنگل‌ها به میزان ٢,٥ تا ٣ برابر ظرفیت در هر هکتار از عوامل دیگر پدیدآورنده خشکیدگی بلوط است، همچنین افزایش جمعیت انسانی در این مناطق موجب تشدید این حادثه شده است. وضع اسفبار بلوط‌ها در ایران و کم‌توجهی مسئولان و حتی مردم بارها و بارها گفته شده و کسی هم به این نعمت خدادادی توجهی نداشته است. در این بین اما کمپینی تحت عنوان لمس بلوط راه افتاده است تا شاید بتواند با به تصویر کشیدن نوع برخورد مردم و مسئولان دیگر کشورها با بلوط و مقایسه آن با ایران، حس طبیعت‌دوستی مردم را زنده کند و گامی در فرهنگ‌سازی و حفاظت از بلوط‌های زاگرس بردارد. صدرا شریعتمداری، طراح و مجری این کمپین در گفت‌وگو با «شهروند» از تجربه سفر خود به پرتغال و مشاهدات خود از نگهداری و صعنت ایجاد شده در کنار درختان بلوط گفت.
اهمیت بسیار بالای درخت بلوط در بین مردم کشور پرتغال یکی از مواردی بود که او بارها به آن اشاره کرد و در مورد انگیزه خود از سفر به این کشور توضیح داد: «هدف از سفر به پرتغال تهیه مستندی در رابطه با درخت بلوط و نوع نگاه حاکم در جوامع اروپایی به محیط زیست بود. بر همین اساس در سفری که به این کشور داشتم بیشتر در مناطق دارای پوشش بلوط بودم و با نوع کاربری این جنگل‌ها، دیدگاه‌های مردم روستایی و اندیشمندان این کشور آشنا شدم.»
شریعتمداری در ادامه با بیان این‌که امیدوارم انعکاس آنها در قالب مستند تلویزیونی و نمایشگاه عکس بتواند زمینه‌ساز گسترش فرهنگ نگهبانی از این درختان در سرزمینم باشد، افزود: درخت بلوط سابقه‌ای طولانی در طبیعت پرتغال دارد و از دوران کهن این درخت در اسطوره‌ها و نمایه‌های بشری حضور داشته است. ارتفاع زیاد گونه‌هایی خاص از این درخت باعث شده تا سقف جنگل‌های جهان را به خود اختصاص دهد. آثار کهن این درخت را می‌توان در اسطوره‌های یونانی و رومی به خوبی دید. شریعتمداری شناسنامه‌دار بودن و شماره‌گذاری شدن درخت‌ها در پرتغال را ازجمله اقدامات انجام شده برای حفاظت از درختان دانست و گفت: نگاه اقتصادی به این درخت در پرتغال موجب درآمدزایی و اشتغالزایی شده است، به‌طوریکه محصولات حاصل از پوست این درخت یکی از اقلام صادراتی این کشور است و اقتصاد مردم شهرهای دارای درخت بلوط براساس صنایع مرتبط با این درخت پی‌ریزی شده است.
او با اشاره به تاریخ ٥٠٠ ساله تشکیل جنگل‌های زاگرس، افزود: جنگل‌های بلوط در سال‌های اخیر به‌دلیل عدم نمایش اهمیت آنها برای معیشت زاگرس‌نشین‌ها مورد تهدید قرار گرفته و وظیفه ما است به‌عنوان ساکنان این سرزمین حرکت‌های ویژه‌ای انجام دهیم چراکه درحال حاضر به دلیل مشکلات بسیار زیاد اقتصادی و سیاسی جاری در کشور، مسئولان و متولیان امر فرصتی برای رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی ندارند. وقتی از روش‌های حفاظت از درختان بلوط در پرتغال از او پرسیدیم به نکات جالبی اشاره کرد و گفت که یکی از نکات قابل توجه در کشور پرتغال حصاربندی بسیار خوب مراتع و باغ‌هاست. برخلاف روش متداول دیوارچینی در ایران که موجب از بین رفتن مناظر بدیع می‌شود، در کشور پرتغال باغ‌ها تنها توسط سیم خاردارهای کوتاهی محافظت می‌شود. این موضوع باعث شده تا از نظر گردشگری مناطق دچار آسیب نشود و گله‌ها در مناطق غیرمجاز اجازه چرا نداشته باشند و همچنین حیوانات وحشی نتوانند به داخل بافت‌های شهری وارد شوند. تجربه‌های شریعتمداری از سفر به پرتغال و مشاهدات او از جنگل‌های بلوط یک موضوع بسیار مهم را به ما یادآوری می‌کند و آن هم این‌که محیط زیست جایی برای سیاسی‌کاری نیست و برای حفاظت از آن می‌توان از ابتدایی‌ترین کارها همچون حصارکشی شروع و با نگاه اقتصادی در حفاظت از محیط زیست و ایجاد اشتغال تلاش کرد؛ اتفاقی که متاسفانه تا امروز در کشور رخ نداده است.
انتهای پیام
