اردوغان آمریکا و روسیه را به چالش می‌کشد | تحلیل گاردین
به نوشته‌ی گاردین «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه خود را به عنوان قهرمان احیای پان-اسلامی معرفی کرده و خاری در چشم دوستان و دشمنان شده است.”
به گزارش ایسنا، روزنامه گاردین در مطلبی به موضع رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه در خصوص مسائل منطقه پرداخته و او را فردی توصیف کرده که باورهایش را صراحتا بیان می‌کند و چه در برابر دوستان و چه دشمنانش، به چیزی که می‌گوید پایبند است.
گاردین در این باره می‌نویسد: «واکنش کشورهای مهم عربی به “طرح صلح” نامتوازن خاورمیانه دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا که هفته گذشته از آن رونمایی شد، سکوت یا همراه با هراس از انتقاد صریح بود. به نظر می‌رسد که رهبران مصر، عربستان و امارات پیش از آن که متحد مضحک خود در کاخ سفید را ناراحت کنند، فلسطینیان را ترک خواهند کرد.
با این حال یک رهبر منطقه‌ای بر موضع خود پافشاری کرد. رجب طیب اردوغان از چیزی که آن را تصرف ارضی مورد تایید آمریکا به دست اسرائیل می‌داند، خشمگین است. او گفته است، “دادن قدس به اسرائیل کاملا غیرقابل پذیرش است. این اقدام از حقوق فلسطینیان چشم‌پوشی می‌کند و با هدف قانونی کردن اشغال اسرائیل صورت می‌گیرد”. او همچنین سکوت عرب‌ها را “رقت‌بار” دانسته است.
اردوغان مدت‌ها خود را به عنوان قهرمان جنبش فلسطینیان مطرح کرده است. این موضع رایج میان حامیان مسلمان سنیِ محافظه‌کار حزب “عدالت و توسعه” اوست. او این موضع را در خصوص حماس، گروهی اسلامی که بر غزه حکومت می‌کند و اسماعیل هنیه، رهبر این گروه نیز دارد.
اردوغان همچنین حامی اخوان‌المسلمین، جنبشی اسلامی و اصالتا مصری است که حماس نیز از شاخه‌های آن است. او پس از برکناری محمد مرسی، رییس جمهوری وقت مصر و وابسته به اخوان‌المسلمین در کودتای ارتش در سال ۲۰۱۳، موضعی مخالف این کشور اتخاذ کرد. دیدگاه‌های او که با قطر مشترک است، به دشمنی او با پادشاهی‌های مستبد حوزه خلیج فارس که نگران نفوذ اخوان‌المسلمین هستند، دامن زده است.
اردوغان که اکنون حدود ۲۰ سال از حضورش در قدرت می‌گذرد، در واقع خود را رهبری برای همه مسلمانان نشان می‌دهد. او سال گذشته میلادی در نظرسنجی مرکز مطالعات استراتژیک اسلامی اردن “بانفوذترین مسلمان” جهان لقب گرفت. این نقش با سیاست خارجی ملی‌گرایانه و به اصطلاح “نوعثمانی” او کاملا تطابق دارد.
اردوغان به شدت صریح‌الحن است و این صفت او گاهی با اهانت همراه است اما دست‌کم او به چیزی که باور دارد، پایبند است و چیزی را می‌گوید که در ذهن دارد.
این سیاست احیا و گسترش نفوذ منطقه‌ای تاریخی ترکیه است که اردوغان را وارد درگیری بزرگتری با غرب می‌کند. اعتراض او به ترامپ بر سر فلسطین از جنس اقدام ترکیه در سوریه و لیبی و همکاری‌اش با روسیه و ایران و درگیری‌های معمولش با اتحادیه اروپاست.
شاید اردوغان به دنبال نتایج نامطلوب انتخاباتی اخیر امیدوار است که با تقویت وجهه بین‌المللی ترکیه محبوبیت داخلی خود را بازیابد اما محتمل‌تر این است که در دورانی که مسلمانان از ادلب و طرابلس تا عدن و آسام و سین‌کیانگ در درگیری‌های جهانی متعددی گرفتار هستند، پیام احیاگری پان-اسلامی او خالصانه است.
اردوغان هر انگیزه‌ای که داشته باشد، در اروپا و آمریکا بیشتر به چشم یک دردسرساز به او نگاه می‌شود و این دردسر در حال نزدیک‌تر شدن به خانه آن‌هاست. اقدام ترکیه برای نفوذ در اکتشاف منابع انرژی در مدیترانه شرقی که توافقی جنجالی با دولت “وفاق ملی” لیبی آن را تقویت می‌کند، یونان، قبرس و متحدان آن‌ها در اتحادیه اروپا را خشمگین کرده است.
فرانسه در روزهای گذشته اظهار کرد، کشتی‌های جنگی از جمله یک ناو هواپیمابر را به دنبال درخواست آتن به این منطقه اعزام کرده است. وزیر دفاع یونان نیز با اشاره به تنش‌های فزاینده در این منطقه در خصوص “درگیری نظامی” احتمالی هشدار داده است.
امانوئل ماکرون، رییس جمهوری فرانسه اما خشم خود را بر مداخله ترکیه در جنگ داخلی لیبی متمرکز کرده است. اردوغان در هماهنگی با رقابت قدرت منطقه‌ای، نیروهای شبه‌نظامی را برای کمک به دولت وفاق ملی برای دفع نیروهای مستقر در شرق لیبی که از سوی رقبای عرب از جمله عربستان و مصر حمایت می‌شوند، اعزام کرده است. این اقدام ظاهرا در قبال توافق در زمینه انرژی صورت گرفته است.
ماکرون با اشاره به کنفرانس صلح لیبی که ماه گذشته میلادی در آلمان برگزار شد، اظهار کرد: می‌خواهم نگرانی خود را درباره رفتار ترکیه ابراز کنم. طی روزهای اخیر شاهد ورود کشتی‌های جنگی ترکیه به همراه نیروهای سوری اجیر شده در خاک لیبی بوده‌ایم. این نقض جدی و آشکار مسائلی است که در برلین بر سر آن توافق شد.
همچنین گزارش می‌شود که روسیه هم نیروهای اجیر شده‌ای را به لیبی فرستاده تا نیروهای شرق این کشور را تقویت کند. با تشدید این جنگ نیابتی چندطرفه، یکی از نگرانی‌های اصلی ماکرون و مسکو (و آمریکا) حمایت گروه‌های اسلامگرای رادیکال از رهبران طرابلس است. حال جدا از منافع در زمینه انرژی، چشم‌انداز در دست گرفتن قدرت در لیبی از سوی حکومتی به سبک اخوان‌المسلمین می‌تواند از جاذبه‌های نفوذ در امور لیبی برای اردوغان باشد.
مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه نیز بخشی دیگر از پروژه توسعه‌طلبانه اردوغان است؛ در دست گرفتن کنترل مرز سوریه و ترکیه از ادلب و عفرین تا عراق. هدف دوگانه او تنبیه مناطق کردنشین -که غرب به عنوان متحد آن‌ها را به شدت ارزشمند می‌داند- و جلوگیری از خروج مهاجران بود. هدف او مبارزه با داعش یا شبه‌نظامیان هم‌فکر این گروه نبود.
اردوغان که پنتاگون و متحدان اروپایی آن را خشمگین کرده اما حالا با روسیه که پیشتر در عرصه سوریه با آن همکاری می‌کرد، بر سر حمله به ادلب وارد نزاع شده است. اردوغان می‌گوید ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه توافق آتش‌بسی را که ترکیه در این منطقه اعمال کرده، نقض کرده است.
این نزاع نشان می‌دهد که اردوغانی که آمریکا را بر سر خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه خشمگین کرد، اگر به نفع پیش‌برد دستورکارش باشد، آماده به چالش کشیدن مسکو نیز است.
اردوغان که از سال ۲۰۱۱ حامی شبه‌نظامیان سوری است، طی روزهای گذشته اظهار کرد: روسیه به ما می‌گوید با تروریسم مبارزه می‌کند. ترریست‌ها چه کسانی هستند؟ مرمی که از سرزمین خود دفاع می‌کنند؟
او حالا تهدید به حمله‌ای تازه می‌کند. آیا مهاجران تنها نگرانی او هستند؟ ادلب آخرین پناهگاه هزاران شبه‌نظامی افراطگرا وابسته به داعش و القاعده در سوریه است. آیا اردوغان برای نجات آنان نیز تلاش می‌کند؟
بعید است که انتقاد اردوغان از طرح صلح ترامپ آخرین حرفش در این خصوص باشد. در سال ۲۰۱۸ او نیروهای امنیتی “بی‌رحم” اسرائیل را به استفاده از “روش‌هایی مانند روش‌های نازی‌ها” علیه “برادرانش در غزه” متهم کرد.
اردوغان به شدت صریح‌الحن است و این صفت او گاهی با اهانت همراه است اما دست‌کم او به چیزی که باور دارد، پایبند است و چیزی را می‌گوید که در ذهن دارد.»
انتهای پیام
