متن مصاحبه حبیب لاجوردی با اردشیر زاهدی در پروژه تاریخ شفاهی هارودارد

تهرانتو نوشت: متن مصاحبه حبیب لاجوردی با اردشیر زاهدی در پروژه تاریخ شفاهی هاروارد که به تاریخ ۱۴ ژانویه ۱۹۹۲ در مونترو، سوئیس انجام شده بود، اخیراً منتشر شد. این مصاحبه که شامل ۲۷ نوار و ۵۵۰ صفحه است طبق قرارداد دانشگاه هاروارد با اردشیر زاهدی پس از مرگ او منتشر شده است. در حال حاضر فایل صوتی مصاحبه هنوز در سایت پروژه شفاهی هاروارد قرار داده نشده است و متن مصاحبه را می توان از کانال تلگرامی پروژه تاریخ شفاهی ایران دریافت کرد.

اردشیر زاهدی در ۲۴ مهر ۱۳۰۷ در تهران به دنیا آمد. پدرش، سپهبد فضل‌الله زاهدی از نظامیان بلندپایه در دوران سلطنت پهلوی بود.

در نخستین سفر شاه ایران، محمدرضا پهلوی پس از کودتای ۲۸ مرداد به آمریکا، اردشیر زاهدی به عنوان آجودان کشوری همراه شاه به این سفر رفت و بدین ترتیب خیلی زود به حلقه نزدیکان شاه پیوست. اردشیر زاهدی سپس در سال ۱۳۳۶ با شهناز پهلوی، دختر بزرگ محمدرضا شاه، ازدواج کرد و دختری به نام «مهناز» به دنیا آوردند. اما هفت سال بعد، به خواست شهناز پهلوی از هم جدا شدند.

زاهدی در ۲۲ دی ۱۳۴۵ به‌جای غلام عباس آرام در کابینه امیرعباس هویدا به سمت وزیر خارجه ایران رسید و پنج سال در این سمت باقی ماند.

اردشیر زاهدی از ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۰ و در دوره ای دیگر از ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ سفیر ایران در آمریکا و از ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۵ نیز سفیر ایران در انگلستان بود.

اردشیر زاهدی در ۲۷ آبان ۱۴۰۰ در سن ۹۳سالگی پس از طی یک دوره بیماری در شهر مونترو سوئیس درگذشت.

نوار اول با شرح معرفی مادر و پدر اردشیر زاهدی آغاز می شود و به نقش پدرش اردشیر در جنگ با تجزیه طلبان و پیمودن پله های صعود مقام فضل‌اللّٰه زاهدی در ارتش  و شروع آشنایی خانواده ایشان با رضاشاه که در آن زمان هنوز به سلطنت نرسیده بود می پردازد. از ابتدای نوار سوم به معرفی خودش می پردازد و توضیح می دهد چگونه مدارج تحصیلی و ترقی شغلی را طی کرده است.

یکی از مواردی که در محتوای این مصاحبه به چشم می خورد حس وطن پرستی و به اصطلاح خود آقای زاهدی حس ناسیونالیستی ایشان است و اینکه در مواجه با افراد نیز میهن پرستی یکی از ویژگی هایی بوده که مورد توجه ایشان قرار می گرفته است.

آنچه که در متن ممکن است توجه خوانندگان را جلب کنند انبوه اصطلاحات انگلیسی و برخی موارد پس و پیش شدن فعل و فاعل است که نشان می‌دهد که اردشیر زاهدی فی البداهه در حال به یادآوری خاطرات است و لحن ایشان صمیمانه و غیرساختگی است. محتوای مصاحبه به استثناء مواردی که مصاحبه کننده جویای نظر شخصی ایشان است بیشتر روایت گونه و کمتر قضاوت گرانه است.

در اوایل نوار شماره ۹ به مقدمات ازدواج شاه پس از جدایی از ثریا اشاره می شود و اینکه یکی از کاندیدهایی که برای ازدواج شاه پس از ثریا در نظر گرفته شده بود دختر پادشاه سابق ایتالیا ماریا گابریلا بوده است. به گفته اردشیر زاهدی دیدار شاه با شاهزاده گابریلا در ژنو در سوئیس و در یکی از منازل متعلق به پدرش انجام می شود و اگرچه دیدار به خوبی پیش می رود اما به زودی مسائل و مشکلاتی در مورد ازدواج آنها مطرح می شود از جمله اینکه پادشاه سابق ایتالیا که یک کاتولیک مذهبی بوده خواهان ازدواج دخترش با مردی کاتولیک بوده و این برای شاه مسلمان شیعه غیرممکن بود. این ازدواج مورد مخالفت آیت الله بروجردی و بهبهانی و همینطور پاپ وقت قرار گرفت و شاه ایران از این ازدواج منصرف شد.

در نوار ۲۷ که نوار پایانی است اردشیر زاهدی نظر خود را در مورد دلایل وقوع انقلاب مطرح می کند و نظرات رایجی که در مورد نقش آمریکا و انگلیس به عنوان عامل موثر در وقوع انقلاب مطرح بود را رد می کند و می گوید حتی اگر این کشورها چنین خواسته ای داشته اند یا برای آن تلاش کرده‌اند، نمی‌توان آن را عامل موثر دانست

در ادامه مصاحبه کننده می پرسد پس شما با این عقیده که در میان بسیاری از ایرانیان رایج است که می گویند آمریکایی ها موجب تغییر حکومت در ایران شدند مخالفید؟

و اردشیر زاهدی در پاسخ می گوید من یک سؤال ساده می پرسم، اگر این دست من زخم نباشد و اینجا میکروبی نباشد عفونتی در خون من ایجاد نمی شود. و حتی اگر زخم و میکروبی هم باشد، آن هم دوا و درمان دارد. بنابراین اگر همه کشورهای غربی برنامه براندازی حکومت شاه را داشته اند چگونه ما که ادعا می کنیم گهواره تمدن جهان هستیم به یک‌باره روحیه خود را باختیم و همه چیز را تسلیم کردیم.