«مریم» افضل است یا «زهرا»؟

حجت‌الاسلام احمد حیدری در یادداشتی با عنوان ««مریم» افضل است یا «زهرا»؟» که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

قرآن در باره برگزيدگي حضرت مريم دارد: «وَ اِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ اِنَّ اللّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَاصْطَفاكِ عَلي نِساءِ الْعالَمينَ (آل‌عمران/42) و آنگاه كه ملائكه گفتند: اي مريم همانا خدا تو را برگزيده و پاكيزه ساخته و بر زنان جهان برگزيده است.». در آيه سخن از دو بار برگزيده شدن است:

بار اول او را به عنوان انسان كامل و ذريه صالح و شايسته انتساب به پيامبران، الگو و نمونه انسان، برگزيد و در زمره انبياء و اولياي بزرگ و برگزيده قرار داد. او تنها زني است كه در قرآن در زمره «مُصْطَفَوْن» و برگزيدگان نام برده شده است. در اين بار او مانند آدم، ابراهيم، موسي و عيسي  از برگزيدگان و نه فقط بر زنان، بلكه بر همه انسان‌ها برگزیده شمرده شد همچنان كه در آيه ديگر او و ديگر «قرين» او یعنی آسيه همسر فرعون، به عنوان الگوي انسان مؤمن براي همه زنان و مردان معرفي شدند(تحریم/12-119).

البته با عنايت به تعريف‌ها و تمجيد‌هاي فراوان و بي‌نظير قرآن از مريم، مي‌توان به قطع برداشت كرد كه او از آسيه و از همه زناني كه تا زمان نزول قرآن برگزيده شده بودند(كه خدا به همه آنها و تعدادشان آگاه است)، برتر بوده است زيرا اگر زني از او برتر يا در رتبه او بود(مانند آسيه كه قريب به او بود)، در قرآن ذكر مي‌شد و به عنوان الگو معرفي مي‌گشت.

اما برگزيده شدن دوم كه عام و بر همه زنان گذشته و آينده (از جمله حضرت زهرا) است، مربوط به فضايل ايماني و انساني نيست گر چه فضايل ايماني و انساني در آن دخالت تام دارد. برگزيدگي دوم بر خلاف برگزيدگي اول كه او و بقيه برگزيدگان از بين همه زنان و مردان و بر همه زنان ومردان برگزيده شده بودند، فقط از بين زنان و بر زنان است پس معلوم مي‌شود در امري بوده كه به زنان اختصاص داشته است. بار دوم او را از بين همه زنان عالم برگزيد تا آيت خودش قرار دهد و حامل نور عيسي گرداند و بدون وجود همسر، فرزندي به او بخشد كه از پيامبران بزرگ و صاحب معجزات و كرامات بي‏نظير باشد و چون مادري، شأن اختصاصي زنان است پس او در اين مورد برگزيده از بين همه زنان جهان تا ابد تاريخ است و اين فضيلت اختصاص به او دارد.

با توجه به آنچه گذشت معلوم شد كه بيان قرآن اثبات برگزيده بودن مريم و افضل بودن او از حيث ايمان و فضايل، بر همه زنان تا زمان نزول قرآن است و بيش از آن دلالت ندارد اما مخاطبان قرآن اين برگزيدگي را تا هميشه عمر بشر گمان مي‌كردند و وقتي رسول خدا دخترش را “سيده نساء العالمين” معرفي كرد، با تعجب پرسيدند: مگرمريم برگزيده زنان جهان (و افضل مطلق) نيست؟ ايشان جواب داد كه او برتر از زنان عالم خود يعني همه امت‌ها تا امت اسلام بود زيرا ايشان مادر عيسي عليه السلام و از امت مسيح بود كه آخرين امت قبل از اسلام مي‌باشد. پس در همه امت‌ها تا زمان اسلام، زني به فضيلت حضرت مريم نبوده است؛ اما اين كه آيا در امت آخرين هم زني هم پايه مريم و بلكه افضل از او خواهد بود يا نه؟ بايد به آيات قرآن و به بيان پيامبر رجوع كرد و آيات و روايات دلالت دارد كه حضرت زهرا  افضل از مريم است زیرا:

حضرت زهرا كسي است كه خداوند در شأن او، پدر، شوهر و فرزندانش آيه تطهير را نازل كرده و او را در آيه مباهله شريك در رسالت شمرده و تنها مصداق “نسائنا” معرفي كرده و پيامبر هم در تفسير اين آيات، او را از خود و پاره تن خود خوانده است. پس همان طور كه خود رسول خدا افضل برگزيدگان به طور مطلق است، پاره تنش نيز كه با او در تطهير و مباهله و … شريك است، افضل برگزيدگان مي‌باشد.

پس افضل بودن حضرت زهرا با استناد به خود آيات قرآن است و روایات در جهت تبیین آن است نه اين كه قرآن بر برتر بودن مطلق حضرت مريم دلالت داشته و ما با استناد به روايات، اين اطلاق را قيد می‌زنيم. روايات در مقام بيان و تفسير آيات است. استفاده افضليت حضرت مريم از آیات قرآن، برداشت درستي است اما نه از آيه “و اصطفاك علي نساء العالمين” بلكه آيات ديگر اين دلالت را دارد و آن هم بر زنان همه امت‌ها تا اسلام و نزول قرآن، اما از آن به بعد را نگفته است. پيامبر دخترش را كه در ايمان و تقوا هم پايه خودش و پاره تنش مي‌باشد، برتر از همه، حتي مريم عليهاالسلام معرفي مي‌كند، هچنان كه خودش برتر از همه حتي عيسي عليه السلام بود. روايات پيامبر بر افضليت حضرت زهرا هم فراوان است و در كتب معتبر شيعه و سني وارد شده و عالمان معتبر بدانها استناد كرده اند. از جمله اين روايات: «فاطمه بضعه مني؛ (كفايه الاثر /37-38 ؛ مسند احمد/4: 5  و …) فاطمه پاره تن من است». رسول خدا خطاب به ايشان فرمود: «يا فاطمة إما ترضين ان تكوني سيدة نساء العالمين؛(مسند ابي داود/197 و مستدرك الصحيحين 7: 141 و …)

انتهای پیام