شورای میانه‌روها | رشید داودی: باید از آبروی خود هزینه کنند

محمد توکلی، انصاف نیوز: حجت‌الاسلام رشید داودی، طلبه‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی قم و دانش‌آموخته‌ی دکترای علوم سیاسی، درباره‌ی ایده‌ی تشکیل شورای میانه‌روها گفت: در بزنگاه‌های تاریخی است که افراد باید از سرمایه بزرگ آبروی خودشان به نفع مردم، کشور و نظام و برای آیندگان هزینه کنند. این مسئولیتی است که شانه خالی کردن از آن می‌تواند انسان را در قضاوت تاریخ شرمسار کند.

آقای داودی در گفت‌وگو با انصاف نیوز با بیان اینکه «دیگر بحث اصولگرایی و اصلاح‌طلبی جوابگو نیست»، می‌گوید: آنقدر کشور دچار چنددستگی و چندپارگی شده است که ضرورت حرکت به سمت ائتلاف‌های وحدت‌آفرین و اصلاحگر واقعا احساس می‌شود. شرایط امروز کشور این ضرورت را واقعا ایجاب می‌کند که به سمت تشکیل چنین شوراها و ائتلاف‌هایی برویم.

متن کامل گفت‌وگوی انصاف نیوز با رشید داودی را می‌توانید در ادامه بخوانید.

• 

انصاف نیوز – درباره‌ی ایده‌ی تشکیل شورای میانه‌روها با حضور آقایان خاتمی، روحانی، لاریجانی، ناطق نوری و حسن خمینی چه نظری دارید؟ تشکیل چنین شورایی می‌تواند کمکی به ترمیم شکاف میان جامعه و حاکمیت کند؟

ورود به این بحث از دو زاویه می‌تواند باشد؛ اول اینکه ببینیم مطلبی که درباره‌ی شورای میانه‌روها گفته شده خبر دادن از یک رویدادی است که اتفاق افتاده یا اینکه بحث امکان‌سنجی تحقق چنین ایده‌ای است. از هر دو منظر می‌توان بحث را پیش برد.

نخست باید بر این نکته توجه داد که افرادی که به عنوان شورای میانه‌روها از آنها اسم برده شده است به جز آقای لاریجانی، سابق بر این و از زمان حیات مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تقریبا چنین جلسات و نشست‌هایی داشته‌اند که با توجه به این‌که این افراد عمدتاً جزو سران نظام بودند، طبیعتا نمی‌توانست نشست‌های آنان صرفا گعده‌هایی دوستانه باشد بلکه نشست‌های هم‌اندیشی، هم‌افزایی و تصمیم‌گیری در امور مختلف قلمداد می‌شود.

بنابراین وجود چنین ائتلافی کم و بیش دارای سابقه است؛ اگرچه بعضی از افراد نامرده‌ی کنونی در آن زمان نبودند که می‌توانند به فراخور زمان و اقتضای شرایط اضافه یا کم شوند. در این بحث، این‌که آن افراد چه کسانی بوده‌اند یا بهتر است باشند، اگرچه مهم است اما فعلا مورد نظر نیست و غرض این است که بدانیم چنین اجتماعی دارای سابقه است.

نکته بعدی این است که بگوییم آنچه در سابق وجود داشته هم ماهیتاً و هم از نظر شکلی با این بحثی که مطرح شده متفاوت باشد لذا بحث امکان سنجی تحقق یا تداوم چنین شورایی با کارویژه‌های مشخص و با توجه به شرایط موجود کشور مد نظر است که در این زمینه‌ هم آنچه دارای اهمیت است این است که چنین امکان سنجی‌ای وابستگی روشن و قطعی با شرایط موجود کشور دارد؛ لذا حتما باید شرایط کشور بررسی شود تا متناسب با آن تصمیم‌گیری شود.

انصاف نیوز – از شرایط امروز کشور چه ارزیابی دارید و شورای میانه‌روها چه تاثیری بر آن می‌تواند داشته باشد؟

درباره‌ی شرایط امروز کشور می‌شود از جهات مختلفی بحث کرد. خوشمان بیاید یا نیاید، کشور ما امروز شرایط خوبی ندارد و حکمرانی مطلوبی را شاهد نیستیم. در مورد اینکه علل و عواملش چیست می ‌توان به تفصیل سخن گفت. از یک‌سو، در انتخابات‌های مختلف سال‌های گذشته اکثریت مردم خواسته‌ها و انتظاراتی داشتند که برای رسیدن به آنها مشارکت سیاسی کردند اما در عمل غالباً آن هدف و انتظاری که از مشارکت‌شان داشتند تحقق نیافت، بلکه خواست و اراده یک گروه اقلیت که چه در آن زمانی که در راس قوه مجریه یا مقننه بودند و چه در زمان دوری از قدرت اجرایی و حاکمیت دیگران، به هر دلیل و علتی توانستند نظر خود را قالب کرده و سیاستگذاری و عمل کشور را به ویژه در عرصه‌ی بین‌المللی به سمت و سویی که خود می‌پسندیدند سوق دهند.

از سوی دیگر، می‌توان به عملکرد غیرقابل دفاع برخی نهادهای مهم و اثرگذار حکومتی همچون شورای نگهبان اشاره کرد که در پیدایش وضع نامطلوب موجود، بیشترین سهم را دارد. این تعبیر «غیر قابل دفاع» که من به کار می‌برم در واقع تکرار همان تعبیری است که آقای آملی لاریجانی درمورد عملکرد این شورا (که خود عضو آن بودند!) در انتخابات ریاست جمهوری گذشته به کار بردند و گفتند هیچگاه عملکرد شورای نگهبان به این اندازه غیرقابل دفاع نبوده و واقعا هم درست گفتند. این عملکرد غیرقابل دفاع موجب شد که کثیری از مردم شرکت در انتخابات را بیهوده و بی‌ثمر قلمداد کرده و در انتخابات مشارکت نکنند و نتیجه آن رقم خوردن کمترین میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ جمهوری اسلامی بود.

این قبیل اتفاقات و امثال آنها، باعث کاهش یا سلب اعتماد عمومی و تضعیف سرمایه‌ی اجتماعی حکومت شد و در نتیجه اثرگذاری خواست عمومی در حکمرانی به کمترین میزان خود در دوران جمهوری اسلامی رسید.

انصاف نیوز – تشکیل حکومت یکدست تا چه حد در پیدایش شرایط موجود و ایجاد مشکلات کنونی اثرگذار بوده است؟

مع الأسف اراده‌ی مشخص و روشن عده‌ای محدود با قدرت تا حدودی نامحدود، به این تعلق گرفت که همه‌ی ظرفیت نظام را برای یکدست‌سازی حکومت مصروف کنند و سرانجام حکومتی یکدست با بدترین و ضعیف‌ترین حالت ترکیبی شکل گرفت. در حالی‌که اگر بخواهد حکومت یکدستی شکل یابد حداقل باید با ترکیبی قوی و کارآمد باشدتا کشور دچار این بحران‌های عدیده نمی‌شد اما مع‌الاسف یک حکومت یک‌دست ضعیفی تشکیل شد که تقریباً در هیچ یک از اتفاقات مهم و حیاتی کشور که باید رقم بخورد، شجاعت، جسارت و توانمندی کافی برای تصمیم‌گیری و عمل و اجرا وجود ندارد.

چنانکه در زمینه مذاکرات هسته‌ای همه‌ی مردم هم شاهد هستند که بارها در دو سال گذشته چه در اواخر دولت گذشته و چه در دولت فعلی، مذاکرات تقریبا به مرحله‌ی نهایی رسید اما همان گروه اقلیت افراطی مصلحت‌نسنج، باز هم توانستند نظر خود را قالب کنند.

این مورد هم باعث مضاعف شدن آن یاس و ناامیدی اجتماعی شد وهمین یاس و ناامیدی خودش می‌تواند بزرگترین بحران کشور شود چنان‌که موجب توسعه‌ی فقر و مشکلات عدیده‌ی اقتصادی بعضاً تحمل‌ناپذیر برای مردم شده است.

انصاف نیوز – با وجود این مشکلات همچنان مسئولان از مردم انتظار «مقاومت» دارند، چنین انتظاری از جامعه‌ای با وضعیت امروز تا چه حد معقول و منطقی است؟

حقیقتاً امروزه مردم به مرحله‌ای رسیده‌اند که شاید انتظار مقاومت بیش از این از آنها نابجا و غیرمنطقی باشد. به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی که بارها این مسئله را گفتند، وقتی می‌گوییم فردی فقیر است و یا کسی به فقر مبتلا شده یعنی ستون فقراتش شکسته است. و از کسی که ستون فقراتش شکسته انتظار مقاومت به معنای ایستادن و ایستادگی کردن طبیعتا یک انتظار بیهوده و نا معقول نیست.

البته وقتی صحبت از مردم می‌کنیم همیشه باید بگوییم «گروهی از مردم»، «اکثریت یا اقلیتی از مردم»؛ بالاخره یک عده هم هستند که شاید شرایط امروز را برای خودشان شرایط نرمالی بدانند و از آن دفاع کنند. و برخی نیز اساساً از این شرایط متنعم و منتفع هستند! در مجموع ما در اینجا درباره‌ی بخشی که اکثریت هستند صحبت می‌کنیم.

انصاف نیوز – دلیل چنین وضعیتی را در چه مواردی می‌دانید؟

فارغ از میزان تاثیر دشمنی‌های خارجی در پیدایش وضع موجود، این یأس فراگیر اجتماعی معلولِ خودخواهی یک اقلیت افراطی که متاسفانه حوزه‌ی نفوذ گسترده‌ای در جریان حاکمیت دارند، است. جریان افراطی با ریشه‌هایی از تحجر و دگم‌اندیشی که سیاست‌های تحمیلی آنها علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده‌ی اقتصادی در کشور، در چند ماه گذشته یک بحران شدید اجتماعی را نیز رقم زدند که واقعا مشروعیت نظام را نشانه گرفته است و آن را دچار یک بحران جدی کرده است.

علاوه بر این موارد باید مسئله‌ی گسست نسلی را هم اضافه کنیم که به ویژه در یک دهه‌ی اخیر اتفاق به شدت عمق یافته؛ گسستی که به ویژه بین نسل جوان امروز با مسئولین غالباً سالخورده‌ی کشور وجود دارد. مع الاسف حاکمیت فعلی  به هر دلیلی حاکمیت فرسوده‌ای شده است و نیروهای اثرگذار در مسندهای مهم کشور بعضاً حتی به حالت زمین‌گیری مبتلا شده‌اند. و تناسبی میان سن مسئولان سطوح عالی کشور با سن مردم کشور که عمده جمعیت آن را نیروهای جوان تشکیل می‌دهند نیست.

پس این سه مسئله یک. یأس از اثرگذاری اراده و خواست مردم در حاکمیت، دو. فشار سنگین اقتصادی و سه. گسست نسلی شرایط امروز کشور را تبدیل به یک شرایط بسیار سخت و دشواری کرده است‌.

انصاف نیوز – راه حل عبور از این وضعیت چیست؟

این شرایط اقتضای یک کار ویژه‌ای را دارد. ما در یک یا دو سال اخیر شاهدیم که دیگر بحث اصولگرایی و اصلاح‌طلبی که می‌توانست در شرایط نرمال و عادی، دو بال پرواز یک حکومت باشد در مقطع کنونی دیگر جوابگو نیست. آنقدر کشور دچار چنددستگی و چندپارگی شده است که ضرورت حرکت به سمت ائتلاف‌های وحدت‌آفرین واقعا احساس می‌شود. من کاری ندارم که بحث شورای میانه‌روها که مطرح شده همان مسئله ای است که سابقاً وجود داشته و امروز تداوم آن حرکت است یا اینکه امکان تحققش در شرایط فعلی و با کارویژه‌های مشخص، وجود دارد یا خیر اما شرایط امروز کشور این ضرورت را واقعا ایجاب می‌کند که باید به سمت تشکیل چنین شوراها و ائتلاف‌هایی برویم.

سیاستمداران و موثرین در جامعه یا به تعبیری سرمایه‌های نمادین کشور، که هر کدام پایگاه اجتماعی مشخص یا نماد یک تفکر و اندیشه و گروه هستند می‌بایست به این سمت حرکت کنند. نباید سیاستگذاران  و کسانی که در حوزه‌ی اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و دین و بقیه ساحت‌ها نقش‌آفرین هستند خودشان را نسبت به شرایط امروز کشور بی تفاوت نشان دهند.

انصاف نیوز – برخی معتقدند اختلاف نظرهای احتمالی میان اعضای شورای میانه‌روها امکان تشکیل و یا میزان اثرگذاری آن را کم خواهد کرد. در این باره چه دیدگاهی دارید؟

اگر این افراد اختلافی در گذشته داشتند باید در گذشته و تاریخ نمانند. نمی‌گویم گذشته یا تفاوت دیدگاه‌ها را فراموش کنند اما در این زمان و در این شرایط نباید در نزاع گذشته و اختلافات پیشین بمانند وآن اختلافات و نزاع‌ها نباید مانع تصمیم گیری و حرکت نو و رو به اصلاح در ادامه کار بشود.

انصاف نیوز – واکنش حاکمیت به تشکیل شورای میانه‌روها چه خواهد بود؟

همان اقلیت افراطی که در حاکمیت نفوذ بسیار جدی دارد و شرایط امروز کشور عمدتاً نتیجه‌ی سیاست‌گذاری و عملکرد همان‌هاست و بانیان حقیقیِ وضع موجود هستند طبیعتا اجازه نمی‌دهند این وضعی که شاید برای منافع خودشان مطلوب باشد به هم‌ بخورد. وضعیتی که البته به هیچ وجه برای ایران، جمهوری اسلامی و مردم نمی‌تواند وضعیت مطلوبی باشد.

طبیعتا آن گروه افراطی که متاسفانه افراد صاحب نفوذی هم بینشان وجود دارد و قلمرو نفوذ بالایی هم دارند، در برابر تشکیل شورای میانه‌روها حتماً سنگ‌اندازی و تقابل کرده و مانع ایجاد می‌کنند؛ اما مهم این است که بدانیم تقابل و ممانعت آنها نافیِ مسئولیت این افرادی که به عنوان شورای میانه‌روها مورد بحث هستند نیست. آنها برای عملکرد خودشان در شرایط فعلی یک وظیفه ملی و میهنی و حتی دینی دارند که  برای ایفای آن باید مقاومت کرده و برای رسیدن به وضعیت بهتر هزینه دهند و نظر خودشان را بگویند.

طبیعتا مخالفین تندرو شورای میانه‌روها بر اساس همان نفوذ توانمندی‌های حاکمیتی که دارند می‌توانند از تشکیل چنین شوراهایی ممانعت کنند یا اینکه از حوزه تاثیرگذاری آن بکاهند یا اجازه تاثیرگذاری را ندهند اما این موضوع نافی مسئولیت این افراد که نام‌شان به‌عنوان شورای میانه‌روها مطرح‌شده نیست.

انصاف نیوز – چه مواجهه‌ای با این بخش از جناح تندرو می‌توان داشت؟

این اقلیت متحجر افراطی که بعضاً به‌طور مستقیم یا با واسطه، از شرایط بحرانی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی انتفاع می‌برند و کاسبی می‌کنند را نمی‌توان به راحتی کنار زد؛ آنها با زبان خوش و بیان مصلحانه کنار نمی‌روند؛ چون امروزه توانسته‌اند گفتمان به اعتقاد ما دگم، بسته، خردستیز و مردم گریز، و به باور خودشان گفتمان اصیل و درست خود را در حاکمیت قالب کنند و طبیعتاً خواستار تداوم آن هستند. لذا باید با ایستادگی و مقاومت و صبر و هزینه کردن از آبرو و اعتبار و جایگاه خود با آنها مقابله کرد. کاری که مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مقابل آنها انجام می‌داد و در سال 92 متحمل هزینه‌ی گزاف رد صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری شد؛ به نظرم عملکرد ایشان به‌ویژه در سالهای پایانی عمر، آیینه تمام‌نمای حرکت درست یک کنشگر قهار سیاسی در شرایط سخت و بحرانی که با بی مهری‌های عجیب و غریبی نیز همراه شد، بود.

در آن سال، عده‌ای کسی که در نه در سبقه‌ی انقلابی نه توان مدیریتی نه جایگاه اجتماعی و نه دانش و بینش سیاسی با او قابل مقایسه نبودند، را رد صلاحیت کردند اما ایشان پا پس نکشید، کنار نرفت، آبروی خود را گذاشت و سراغ گزینه‌ها و راه‌های دیگر رفت که بتواند با روی کار آمدن دولتی که مخالف جریان فکری آن اقلیت افراطی بود آن مسیری که به اعتقادش مسیر درستی می‌توانست باشد را تدوام دهد.

انصاف نیوز – مردم چه نگاهی به ایده‌ی شورای میانه‌روها دارند و در صورت تشکیل چنین شورایی چه واکنشی به آن نشان خواهند داد؟

امروزه مردم در انبوه مشکلاتی که در پیدایش اکثریت آن هیچ نقشی نداشتند و مظلوم واقع شدند گرفتار آمده‌اند؛‌ مردم در انتخابات‌های گذشته علی‌رغم نارضایتی و مشکلات زیادی که دیدند نجیبانه آمدند و نظر خودشان را بیان کردند اما اجازه داده نشد که آن نظر و اراده در عمل پیاده شود. چنان‌که پس از اتفاقات تلخ چند ماه گذشته وعلی رغم همه مشکلاتی که ذکر شد و علی‌رغم نارضایتی نسبت به حکمرانی نامطلوب فعلی، در راهپیمایی 22 بهمن امسال نیز واقعاً حماسه‌آفرینی کرده وحجت را بر مسئولان تمام نمودند و نشان دادند که نمی‌خواهند کشور دچار بحران‌های سنگین‌تری که تا حدودی قابل پیش‌بینی است، شود.

مردم اتفاقا خوب می‌فهمند و می‌بینند که براندازهای خارج از کشور دندان تیز کردند، تجزیه‌طلب‌هایی که جلسات پشت سر هم می‌گیرند، راهپیمایی‌های که در خارج کشور برگزار می شود و هر کدام با یک پرچم و نشان مستقل شرکت کرده و برای پاره پاره کردن ایران عزیزمان دل بسته و چشم طمع دوخته‌اند.

مردم وقتی این خطرات را پیش رو می‌بینند باز هم نجیبانه می‌آیند و در راهپیمایی 22 بهمن شرکت می‌کنند لذا طبیعتاً شکل‌گیری هر ائتلاف و شورای موجّهی که مردم ببینند می‌تواند اصلاح و تغییری در راستای بهبود شرایط فعلی کشور ایجاد کند از آن استقبال می‌کنند.

مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن نشان دادند که ما هستیم و اگر ضعف و اشکالی در این حکمرانی نامطلوب هست باید اصلاح شود.

انصاف نیوز – مقصودتان از حکمرانی نامطلوب چیست؟

کافیست عملکرد شش ماه گذشته را آنالیز کنید و ببینید که مثلاً عملکرد مجلس ما که باید خانه ملت و صدای مردم باشد، در این شش ماه بحرانی اخیر چگونه بوده؟! گویی یا مجلس تعطیل بوده یا هیچ اتفاقی رخ نداده که بخواهد یک موضع صریح و قاطعی بگیرد؟! آیا براستی این عملکرد تناسب حتی حداقلی با وضع تلخ و دردناک این ایام داشت؟! مردم دچار هیچ مشکلی نشدند؟! یا مثلاً این مشکلات اقتصادی بعضاً بی‌سابقه که روی هم انباشته می‌شود اقتضا نمی‌کرد که سران و رهبران نظام تذکرات جدی بدهند و مجلس ما نسبت به مسئولان اجرایی موضعی داشته باشند؟! آیا واکنشی که سران کشور نسبت به مشکلات اقتصادی در دولت‌های گذشته داشتند نسبت به دولت فعلی و حکومت یکدست کنونی هم دارند؟! واقعا اگر نحوه واکنش‌ها آنالیز شود می‌بینیم تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. این تفاوتهاست که ایجاد یأس می‌کند و اجازه نمی‌دهد مردم نور و روشنایی در آینده ببیند بلکه بجای آن غالباً دورنمای تاریک و سیاهی متصور می‌شوند.

این موارد را اضافه کنید به نسل جوانی که امروز معترض است. اعتراضی همراه با نگاه به آینده‌ی مخدوش و بسیار مبهمی که پیش رویش می‌بیند؛ این ابهام و سردرگرمی یا این تاریکی می‌تواند آن یأس را عمیق‌تر کند، حوزه تاثیر آن ناامیدی را وسیع‌تر کند و آنجاست که دیگر کار می‌تواند از دست هر جریان و هر فرد اثرگذاری خارج شود. آن زمانی هست که دیگر این افرادی که امروزه فرضیه تشکیل چنین ائتلاف‌ها و شوراهایی درباره‌شان وجود دارد هم دیگر نمی‌توانند اثرگذار باشند.

در پاسخ به اینکه بعضی آسیب‌شناسی می‌کنند که چرا سلبریتی‌های ورزشی و سینمایی باید برای جامعه نسخه بپیچند باید گفت مگر ما گذاشتیم سرمایه‌های نمادین کشور بمانند؟! مگر همین اقلیت افراطی متحجری که نبض رسانه‌ای حاکمیت را متاسفانه در دست گرفتند مسئولین چهل و چند سال گذشته جمهوری اسلامی را آماج تهمت و تخریب و لجن‌پراکنی نکردند و مگر آبرو و اعتباری قائل شدیم که امروز معترض می‌شویم که چرا مردم سراغ افرادی که به اعتقاد جمع کثیری از مردم حقیقتاً صلاحیت الگو شدن و راهبری مردم را ندارند می‌روند؟! آنهایی که صلاحیت داشتند با انگ و برچسب و تخریب و توهین و تهمت به انزوا برده شدند و از عرصه سیاسی و اثرگذاری بر جامعه حذف شدند‌‌.

و طبیعی است نسل جوانی که همواره به الگو و راهبر و مرشد و مربی و معلم نیاز دارد، وقتی افراد صالح و مصلح کنار زده شده‌اند، سراغ افراد ناصالح یادارای صلاحیت حداقلی بروند.

انصاف نیوز – با وجود همه‌ی این موارد، شورای میانه‌روها تشکیل خواهد شد؟

در مجموع  به حکم ضرورت، در شرایط فعلی حتما باید سمت چنین ائتلاف‌ها و نشست‌های وحدت‌آفرینی که توان بازآفرینی امید و اصلاح امور را دارند برویم و این ضرورت قابل کتمان و لاپوشانی نیست. نمی‌شود فردی شرایط امروز کشور را ببیند و از مسئولیت ملی و مذهبی خود شانه خالی کند. جمله‌ای از ذکاءالملک، نقل شده است که آن سیاستمداری که در موقع مرگ سرمایه‌ی آبروی خودش را به گور می‌برد خیانت کرده است.

اعتبار و آبرو، سرمایه ای است که در این دنیا به درد می‌خورد و نقد می‌شود؛ آبرو باید برای مردم و کشور و برای مسیری که انسان آن مسیر را مسیر درستی می‌داند، هزینه شود. اینکه سیاستمداران و بزرگان کشور ما و کسانی که می‌توانند در شرایط بحرانی کشور از مردم و از ایران دست‌گیری کنند به‌خاطر اینکه می‌ترسند افراطیونِ هتاک آبرویشان با آبرویشان بازی کنند یا می‌ترسند کسانی بیایند پنجه به صورت و اعتبارشان بکشند لذا کنج عزلت را انتخاب کنند، نمی‌توانند در فردای تاریخ سربلند باشند و بگویند به‌خاطر حفظ آبرو و اعتبار خودم سکوت پیشه کردم.

در بزنگاه‌های تاریخی است که افراد باید از سرمایه بزرگ آبروی خودشان به نفع مردم و به نفع کشور و به نفع نظام و آینده فرزندانشان استفاده کنند. این مسئولیتی است که شانه خالی کردن از آن می‌تواند انسان را در قضاوت تاریخ شرمسار کند.

انتهای پیام