شبستری به نوعی پیشگام نواندیشی دینی در ایران

به مناسبت 81 سالگی استاد «محمد مجتهد شبستری» روشنفکر دینی معاصر، برخی از محققان یادداشت‌های قابل تاملی نوشته‌اند که به نقل از کانال تلگرامی و سایت آقای شبستری در انصاف نیوز بازنشر می‌شود.

شبستری به نوعی پیشگام نواندیشی دینی در ایران

«حسن یوسفی اشکوری» که مقیم شهر بن در آلمان  است در این باره نوشت:

زادروز دوست دانشمند و استاد بزرگوار جناب آقای محمد مجتهد شبستری بر ایشان و دوستداران و شاگردان و علاقه مندانش مبارک باد.

جشن و نکوداشت تولد و زادروز در نزد اقوام کهن و از جمله ایرانیان باستان مورد توجه بوده و همواره به صورت یک سنت پاس داشته می‌شده است. نشانه‌ی بزرگ آن جشن زادروز خورشید در میترائیسم کهن ایرانی است که در درازنای زمان در شرق و غرب عالم نیز مورد توجه قرار گرفت و چنان تأثیری گذاشت که (البته به روایتی) در قرون نخستین مسیحیان زادروز مسیح را در همان روز تولد خورشید دانستند (۲۵ دسامبر). سنتی بس نیکو و پر معنی و الهام بخش. اما روشن نیست چرا و چگونه در قرون اخیر در ایران روز و سال مرگ بیشتر اهمیت یافته است. و خوشبختانه جشن تولد در سالیان اخیر باز مورد توجه می‌گیرد. مقدمش خوش باد.

در حال حاضر مجتهد شبستری به دو دلیل پیشگام و به نوعی پدر معنوی و فکری جریان نواندیشی و اصلاح دینی در ایران است. دلیل نخست، کهولت سن است (بیش از هشتاد سال) که البته به خودی خود چندان اهمیت ندارد ولی دلیل دوم پیشتازی در اندیشمندی و نوآوری در نحله‌ی نواندیشی اسلامی معاصر است که بسیار مهم است.

من شخصاً از دهه‌ی چهل خورشیدی در قم جناب شبستری را شناختم و از همان زمان، که طلبه‌ی جوانی بودم، به اندیشه و قلم تازه و جوان ایشان علاقه‌مند شدم و از خوانندگان آثار قلمی ایشان بودم. هرچند سالیانی، به دلیل اقامت در آلمان این رابطه کم شد، ولی پس از بازگشت ایشان در آستانه‌ی انقلاب، از طریق حضور در مجامع و سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها و انتشار مقالات و اندکی بعدتر با انتشار مجله‌ی «اندیشه اسلامی»، استفاده فکری جدی‌تر شد. بعدتر در مجلس شورا اسلامی (دوره اول) و بعدتر در همکاری با مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی و در دیدارهای شخصی، ارتباط از نزدیک و تبادلات فکری جدی‌تر و عمیق‌تر شد. این روابط و تعاملات فکری مستقیم و از نزدیک از آن زمان تا حدود ده سال پیش در ایران پیوسته ادامه داشته است. در این دوران دراز، یکی از آبشخورهای فکری و یکی از بسترهای تحول فکر دینی – اجتماعی من، بی مبالغه، شخصیت و آثار و افکار جناب شبستری بوده است. در ده سال اخیر، که به حکم اجبار دور از وطنم، نیز همواره با اشتیاق آثار استاد شبستری را که می‌یابم می‌خوانم و می‌آموزم.

در این مجال نمی‌توان به آموزه‌های شبستری و ممیزات فکری و اثرگذاری‌های اندیشدگی و اجتماعی ایشان در تحولات فکری و اجتماعی جامعه‌ی جوان ایران و جوانان مشتاق نوآوری در سنت فکری دینی ایران حتی اشارتی هم کرد و فقط یادآوری می‌کنم در این چهل سال اخیر شماری از مفاهیم فلسفی و الهیاتی در قلمرو دین و جامعه و سیاست یا به دست شبستری وارد حوزه دین شناسی شده است (از جمله نگاه هرمنوتیکی به متون دینی) و یا با همت ایشان تقویت و تا حدودی تثبیت شده است (مانند نقد پیاپی فقه و فقه محوری).

به رغم ناسازگاری شرایط و وجود موانع خردکننده، خوشبختانه شبستری در این زمان نه چندان کوتاه در عرصه‌ی نظر و تا حدودی عمل، در حد ممتازی اثرگذار بوده و حتی صدای او در جهان خارج از ایران و از جمله اروپا پژواک یافته است.

برای حضرت ایشان عمری دراز همراه با شادکامی و سلامتی و نشاط فکر و قلم و گفتار آرزو می‌کنم.

انتهای پیام