سروش محلاتی: در شبه عدالت، شرط عدالت پذیرش ولایت امویان است

آیت‌الله ‘محمد سروش محلاتی’، استاد حوزه علمیه قم گفت: در شبه عدالت، عدالت یک شرط دارد و آن پذیرش ولایت امویان است اما در عدالت علوی، شرط نداریم و همه از عدالت برخوردارند حتی معاویه بن ابی سفیان و خوارج که مقابل علی(ع) هستند از عدالت برخوردارند. در فرهنگ علوی، اطاعت، قید بردار است و تا وقتی اطاعت لازم است که احقاق حق صورت گیرد اما عدالت هیچ قید و شرطی ندارد.

به گزارش شفقنا، سروش محلاتی شب نوزدهم ماه مبارک رمضان در موسسه فرهنگی مذهبی دارالزهراء با اشاره به گذشت ۱۴۰۰ سال از شهادت امیرالمومنین(ع) ابراز داشت: این درد با وجود گذشت این همه سال هنوز التیام نیافته و هرگز التیام نخواهد یافت.

او افزود: درباره امیرالمومنین هرچه سخن گفته شود کم است چون ظرفیت ما در شناخت آن حضرت ، اندک است اما هرکسی اندکی با این شخصیت بزرگوار آشنا باشد، اولین ویژگی که می تواند بگوید عدالت است البته این به معنای اهمیت کمتر دیگر ابعاد شخصیتی ایشان نیست بلکه انسان هرچه در طول تاریخ به دنبال عدالت رفته است، کمتر به آن دست یافته است.

استاد حوزه علمیه قم امیرالمومنین را عینیت و تجسم عدالت به عنوان آرمان گمشده بشری دانست و ادامه داد: مدعیان عدالت در طول تاریخ، فراوان بوده اند. نه فقط در آن عصر و زمان بلکه در اعصار بعد هم ادعای عدالت زیاد بوده و هست.

او به بررسی عدالت امیرالمومنین(ع) و عدالت دیگران پرداخت و عنوان کرد: معمولا ما عدالت را در مقابل ظلم قرار می دهیم و یک دوگانگی را در تفسیرهای خود داریم به این معنا که یک سیستمی را عادلانه می دانیم یا ظالمانه.

سروش محلاتی به مساله شبه عدل به عنوان حدّ وسط عدل و ظلم پرداخت و گفت: در نظام های اجتماعی و سیاسی هم این تفکیک و جدایی می تواند با سختی صورت گیرد؛ نظامی که حقیقتا مبتنی بر عدالت است و نظامی که آنچه ارائه می کند عدالت نیست اما شبه عدل است.

او با بیان اینکه در نظام های جائرانه هم ادعای عدالت همیشه است، تصریح کرد: کسی به ظلم تصریح نمی کند اما تعریفی از عدالت ارائه می کنند که حقیقت آن ظلم است؛ حتی وقتی به سراغ تاریخ معاویه بن ابی سفیان می رویم می بینیم عدالت در کلمات معاویه به عنوان مبنایی برای حکومت کم تکرار نشده است اما باید دید جنس عدالت در نگاه معاویه چیست و چه تفاوتی با عدالت امیرالمومنین(ع) دارد.

استاد حوزه علمیه قم به قرائت بخش هایی از نامه معاویه به فرزندش یزید پرداخت و تصریح کرد: امیرالمومنین(ع) می فرماید: «عدالت ولاغیر» یعنی عدالتی که هیچ چیز دیگر در کنار آن نیست اما معاویه می گوید: «عدالت یا…» یعنی یکسری مواردی را به عدالت عطف می کند و می گوید: گاهی اوقات در جامعه عدالت جواب نمی دهد و باید از عدالت به غیرعدالت عدول کرد.

او ادامه داد: برای امیرالمومنین(ع) عدالت اصالت دارد اما برای معاویه بن ابی سفیان، عدالت ابزار است و هنگامی از آن استفاده می شود که کارآیی برای هدف داشته باشد اما اگر به جایی رسید که این ابزار او را به مقصد نمی رساند، مواردی را به آن ضمیمه می کند تا نظام اموی حفظ شود.

سروش محلاتی با اشاره به سخنی از شهید مطهری گفت: امیرالمومنین برای نفس عدالت، موضوعیت قائل است و لذا وقتی از حضرت می خواهند که گاهی از عدالت عدول کند تا اهداف دیگری تامین شود، حضرت نمی پذیرد و هدفی بالاتر از عدل برای ایشان نیست.

او تفاوت عدالت علی بن ابیطالب با سیاست شبه عدل را توضیح داد و گفت: معاویه نظرش این بود که عدالت تا جایی خوب است که بتوان اوضاع را به نفع خویش جمع و جور کرد در غیر اینصورت، سیاست را نه براساس عدالت بلکه براساس جایگزین عدالت پیش خواهیم برد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سیاست بذل مال و ثروت معاویه به عنوان جایگزین عدالت تصریح کرد: در هرجامعه ای که از سیاست عدالت عدول کرد و به بذل روی آورد، فساد فراگیر می شود چون عدالت قاعده مند است اما بذل، فراقاعده و قانون و نوعی امتیاز است لذا وقتی مسابقه امتیاز شروع شد، دیگر قابل کنترل نیست و هرکسی سعی می کند در استفاده از بذل و امتیاز حکومت از دیگران سبقت بگیرد و اینگونه فساد فراگیر می شود و راهی برای کنترل و علاج وجود ندارد، تنها راه این است که سیاست امیرالمومنین(ع) مبنای عمل قرار گیرد که در این صورت، باید عدالت، عمومی باشد.

او افزود: در همه نظام های ظالمانه می تواند این اتفاق بیفتد که فرد مظلومی راه به راس نظام پیدا کند و رفع ظلم هم پیدا کند اما تفاوت عدل و شبه عدل این است که در عدالت نیاز به تقاضا نیست و حاکم اجرای عدالت را وظیفه خود می داند اما در شبه عدالت، این نوع قضایا جنبه شخصی و اختصاصی دارد.

سروش محلاتی ادامه داد: در شبه عدالت، عدالت یک شرط دارد و آن پذیرش ولایت امویان است اما در عدالت علوی، شرط نداریم و همه از عدالت برخوردارند حتی معاویه بن ابی سفیان و خوارج که مقابل علی(ع) هستند از عدالت برخوردارند.

او در ادامه، عدالت را قید بردار ندانست و گفت: در فرهنگ علوی، اطاعت، قید بردار است و تا وقتی اطاعت لازم است که احقاق حق صورت گیرد اما عدالت هیچ قید و شرطی ندارد.

استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: عدالت برای امیرالمومنین(ع) اصالت دارد و از آن به نفع چیز دیگری صرفنظر نمی کند اما عدالت در نظام اموی، در راس امور نیست بلکه حفظ حاکمان در راس قرار دارد و عدالت ابزاری برای حضور و قدرت آنهاست.

او گفت: در نظام علوی عدل از روی اختیار است اما در نظام اموی عدل از روی اضطرار است و فرد باید برای کسب آنچه از روی عدل می خواهد، بسیار ناله کند و ضجّه بزند.

سروش محلاتی به تفاوت دیگر عدالت علوی و شبه عدل اموی پرداخت و خاطرنشان کرد: در شبه عدل اموی، عدالت جنبه موضعی و موردی دارد اما عدالت امیرالمومنین شبه عدل نیست، در عدالت امیرالمومنین هیچ چیز حتی مصلحت بر عدالت تقدم پیدا نمی کند.

او با بیان اینکه جا دارد بشریت در آه و حسرت عدالت امیرالمومنین(ع) باشد، یادآور شد: عدالت حقیقی مردی مانند امیرالمومنین(ع) می خواهد که برای بشریت به ارمغان بیاورد.

انتهای پیام