هشدار دیپلمات سابق ایران به باکو: پیگیری کریدور زنگه زور مناقشه برانگیز است

علیرضا بیکدلی سفیر پیشین ایران در ترکیه، جمهوری آذربایجان، قبرس و قزاقستان و دیپلمات اسبق ایران در روسیه ضمن تأکید بر اینکه پیگیری سیاست کریدور زنگه زور از سوی باکو منجر به مناقشه ای جدید در منطقه خواهد شد، گفته است که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه ایران در سیاست «عدم تغییر مرزها» درنگ و تردید نکرده است.

به گزارش انصاف نیوز، متن مصاحبه‌ی آقای بیکدلی با خبرگزاری تسنیم در پی می‌آید:

اظهارت مقامات باکو در باره ایجاد کریدور زنگه زور مبنی بر رسیدن به این کریدور در اینده نزدیک چقدر صحت دارد و آیا این کریدور منجر به قطع ارتباط ایران و ارمنستان می شود؟

در باره «کریدور» یا دالان حمل ونقل یک فهم عمومی رایج هست که «مسیر جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی  برای همکاری حمل و نقلی و ترانزیت به شمارمی رود. که در هر کشوری امتداد داشته باشد تحت حاکمیت آن کشور قرار می گیرد. کریدورها معمولا موجب تقویت روابط و توسعه اقتصادی می شوند و کشورها سعی می کنند به این دالان ها بپیوندند.»

اما بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان براساس بند سوم توافقتنامه آتش بس 10 نوامبر 2020 یک مفهوم خاص از کریدور با مصداق «کریدورلاچین» شکل گرفته که وضعیت حقوقی منحصر به فردی را تعریف کرده است. 5 کیلومتر عرض دارد و تامین امنیت آن نیز به نیروهای حافظ صلح روسیه (کشور ثالث) واگذار شده است.

بنابراین وقتی مقامات جمهوری آذربایجان عبارت «کریدور زنگه زور» را بکارمی برند باید بفهمیم کدام معنی از کریدور را در نظر دارند و آیا طرف مقابل آنها ارمنستان این افاده که به قلمرو، تمامیت ارضی و حاکمیت او مربوط می شود را می پذیرد یا خیر؟ براساس بند 9 موافقتنامه آتش بس 10 نوامبر 2020 بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان تکلیف این محور روشن به نظر می رسد. جمهوری ارمنستان ارتباط حمل و نقلی بین سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان شامل حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار را تضمین می کند. این گونه تسهیلات امری رایج در روابط دو جانبه کشورهاست و آنها معمولا در قالب توافقنامه های دو جانبه حمل و نقل و ترانزیت چنین تعهداتی را می پذیرند. رفع مانع از راهها موضوعی است که ما هم خواهان آن هستیم. جنگ قراباغ که از سال 1990 شروع شد دسترسی ریلی ما به شبکه راه آهن شوروی سابق را قطع کرد و به اقتصاد و مناسبات ما خسارت زیادی زد. ما باید تلاش کنیم این موانع هر چه زودتر برطرف شود و راه آهن ما بتواند از طریق پل آهنی جلفا و راه آهن نخجوان به کل قفقاز و فراتر از آن دسترسی ریلی داشته باشد.

این تعاریف چه تاثیری بر ژئوپلتیک ایران می گذارند؟

همانطور که رییس جمهور و وزیر امورخارجه هم ‌تاکید کرده اند ژئوپلیتیک‌ منطقه غیرقبال تغییر است. ما فراموش نکنیم که آنچه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان می گذرد در بستری از تخاصم سی ساله بلکه صد ساله است. سال گذشته جمهوری آذربایجان در جنگ 44 روزه در محدوده قلمرو خود برای آزادسازی سرزمینهایش اقدام کرد. خوشبختانه باکو با دقت تمام اصل احترام به تمامیت ارضی ارمنستان را رعایت کرد. اگر چه جنگ تلخی درگرفت اما هیچگونه تعرضی به قلمرو ارمنستان انجام نداد. بنابراین ما از جمهوری آذربایجان سابقه تعرض به ارمنستان نداریم که بخواهیم نسبت به تجاوز این کشور به استان سیونیک سوء ظن داشته باشیم. مادامی که باکو خواهان دسترسی بدون مانع حمل ونقلی بین سرزمین اصلی خود و نخجوان باشد، ما از آن حمایت خواهیم کرد. کما اینکه در 30 سال گذشته ما اجازه ندادیم ارتباط نخجوان با سرزمین اصلی قطع شود و امکان دسترسی به اتباع، خودروها و هواپیماهای جمهوری آذربایجان از قلمرو خودمان را دادیم. اما چنانچه تعریف خاص از «کریدور زنگه زور» در نظر باشد و به تعبیری که امروز برخی در ایران می نویسند قرار باشد بخشی از استان  سیونیک را در قالب یک رژیم حقوقی خاص از کنترل حاکمیت ارمنستان جدا کنند، آنگاه وضعیت متفاوتی خواهد بود. اولین اثر چنین اقدامی شکل گیری مناقشه ای جدید در منطقه است که می تواند سی سال دیگر آتش جنگ و خونریزی را به همه ما تحمیل کند. یعنی همان بلایی که به دلیل بی تجربگی سی سال پیش در باره قراباغ اتفاق افتاد و دو طرف و منطقه را سی سال درگیر جنگ و خونریزی و آوارگی کرد و ما نیز به تبع آن منافع اقتصادی و اعتبار بسیاری را از دست دادیم و زمینه برای نفوذ سلطه جویان درمنطقه فراهم شد، دوبار تکرار شود. از طرف دیگر موضوع تغییر مرزهاست. البته من شخصاً هیچگاه چنین برآوردی نداشته ام. اما کسانی هستند که فکر می کنند توطئه ای در شرف انجام است تا مرزهای ایران با قفقاز را تغییر دهد. این سناریوها از نظرها پنهان نیست و معلوم است که به فرض پیگیری چنین طراحی هایی، ایران در این زمینه نظاره گر نخواهد بود.   

گفته می شود که پاشینیان مجبور به پذیرش این کریدرو در مقابل خواسته روسیه و جمهوری آذربایجان شده است و اگر هم بخواهد نمی تواند مانع این امر شود ایا چنین فرضیه ای درست است و روسیه توان تحمیل به ارمنستان رادارد؟ این سوال باید از مقامات ارمنستان پرسیده و پاسخ آنها دریافت شود. من فکر می کنم مواضع ایروان در این زمینه روشن است. بر اساس آنچه میگویند آنها طبق قواعد بین المللی و طبق بند 9 توافقنامه 10 نوامبر2020 با رفع مانع در کل مسیر جاده ای و هوایی و راه آهن قفقاز موافق هستند. با ارتباط دو طرفه جاده ای، ریلی و هوایی جمهوری آذربایجان و نخجوان نباید مخالفتی داشته باشند. نقش طرف های ثالث باید کمک به این روند باشد.

ایران در باره این تغییر و تحول منطقه ای چه اقداماتی انجام داده آیا منفعل بوده یا سیاستهایی را در پیش گرفته است؟ مواضع ایران در این زمینه اصولی و فراگیر است و در عالی ترین سطح اعلام و در عمل اجرا شده است. در اجلاس سران اکو در عشق آباد نیز بار دیگر رئیس جمهوری اسلامی ایران بر این موضع ایران تاکید کردند. احترام به تمامیت ارضی و مرزها و تغییرناپذیر بودن ژئوپلیتیک منطقه مهمترین رکن سیاست همسایگی ایران است. اصول و منطقی که موجب حمایت ایران از تمامیت ارضی و احترام به مرزهای جمهوری آذربایجان در سی سال گذشته شده در باره سایر همسایگان نیز صادق است. همه همسایگان ایران بدون استثناء می توانند در این اصل به ایران اعتماد و اتکاء کنند. ایران در برپایی این اصل همواره کنشگرانه و مسئولانه عمل کرده و هیچگاه درنگ و تردید نکرده است. ما در باره تلاش برای رفع مانع از محورهای حمل و نقلی قفقاز، در باره تعیین و علامتگذاری مرزهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان و سرانجام حرکت به سمت قرارداد صلح پایدار بین آنها حامی ثابت قدم هستیم.

انتهای پیام