اثر اعتراضات 1401 بر سیاست خارجی نظام

دیاکو حسینی، پژوهشگر مسائل استراتژیک درباره‌ی اثر اعتراضات ۱۴۰۱ بر پرونده‌های سیاست خارجی نظام از جمله مذاکرات هسته‌ای گفت: این اتفاقاتی که این روزها رخ داده تاثیر مستقیم بر مذاکرات ندارد برای اینکه اصلا علاقه‌ای نبود که در این مقطع زمانی توافقی با ایران شکل بگیرد. از طرف دیگر نقشی که لابی‌های طرفدار فشار بر ایران (از لابی اسرائیل تا گروه‌های اپوزیسیون ایرانی در آمریکا) دارند ایفا می‌کنند ممکن است هزینه‌های دولت بایدن را حتی بعد از انتخابات هم برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها افزایش دهد.

این تحلیلگر سیاست خارجی با اشاره به مواضع اخیر مسئولان اروپایی و آمریکایی و همینطور صدور قطعنامه‌های حقوق بشری می‌گوید: این موضوع خواسته یا ناخواسته می‌تواند فضای مذاکرات را در آینده منفی کند. بنابراین باید این توجه به طرف‌های اروپایی و آمریکایی داده شود که تحت تاثیر طرف‌های ثالث قرار نگیرند و واقعیت‌های ایران را آنطور که هست ببینند و این را لحاظ کنند که در بلند مدت تنها راه‌حلی که برای رفع چالش‌های مشترک وجود دارد از راه مذاکره است و سنگ بنای مذاکره هم باور به حداقلی از حسن نیت است که ممکن است به‌خاطر تصمیمات اشتباه امروزشان آن را از بین ببرند.

متن کامل گفت‌وگوی انصاف نیوز با آقای دیاکو حسینی را می‌توانید در ادامه بخوانید.

تا پیش از رویدادهای اخیر هم اشتیاقی در آمریکا برای توافق نبود

انصاف نیوز: اعتراضات و ناآرامی‌های اخیر در ایران چه آثاری بر پرونده‌های مهم سیاست خارجی و به طور خاص موضوع مذاکرات هسته‌ای داشته و خواهد داشت؟

دیاکو حسینی: قبل از اینکه این وضعیت در ایران آغاز شود هم تقریبا روشن بود که ایالت متحده قصدی برای اینکه در این مقطع وارد توافق با ایران شود ندارد. علت اصلی که این بی میلی در آمریکا وجود دارد هم مسئله‌ی انتخابات این کشور است. این وضعیت تا شش یا هفت ماه قبل می‌توانست متفاوت باشد اما تا پیش از این رویدادها هم اشتیاقی در آمریکا برای توافق نبود. این اتفاقاتی که این روزها رخ داده تاثیر مستقیم بر مذاکرات ندارد برای اینکه اصلا علاقه‌ای نبود که در این مقطع زمانی توافقی با ایران شکل بگیرد.

از طرف دیگر نقشی که لابی‌های طرفدار فشار بر ایران (از لابی اسرائیل تا گروه‌های اپوزیسیون ایرانی در آمریکا) دارند ایفا می‌کنند ممکن است هزینه‌های دولت بایدن را حتی بعد از انتخابات هم برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها افزایش دهد. از الان خیلی زود است که به این نتیجه برسیم که اتفاقات اخیر بر مذاکرات تاثیر جدی خواهد داشت ولی نشانه‌هایی دارد دیده می‌شود که ممکن است هزینه‌های بازگشت به برجام را برای دولت بایدن حتی بعد از انتخابات تا اندازه‌ای افزایش دهد. البته به این معنا نیست که دولت بایدن توان انجام این کار را ندارد یا توجیه موجهی برای پرهیز از بازگشت به برجام خواهد داشت.

در حال حاضر اراده‌ای برای ارسال پرونده ایران به شورای امنیت نیست

انصاف نیوز: برخی معتقدند که ادامه‌ی مسیر یک سال اخیر در مذاکرات هسته‌ای پرونده‌ی هسته‌ای ایران را مجدداً راهی شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد کرد و شاهد بازگشت تحریم‌های سازمان ملل خواهیم بود. از این پیش‌بینی چه ارزیابی دارید؟

دیاکو حسینی: الان که داریم صحبت می‌کنیم و با توجه به وضعیت جهانی آمریکا هم در جایگاهی نیست که از بازگشت پرونده‌ی ایران به شورای امنیت و‌ افزایش تنش با ایران استقبال کند. این حتی با استراتژی که اخیرا به‌عنوان «استراتژی امنیت ملی آمریکا» منتشر شد هم تعارض دارد. مبنای این استراتژی به کاهش تنش‌ها در این منطقه توجه کند. بنابراین ارسال پرونده‌ی ایران به شورای امنیت در این مقطع و در حالی که آمریکا با روسیه درگیر است و همینطور روابط نه چندان گرمی هم با چین دارد صرفاً می‌تواند یک پرونده‌ی تنش تازه را در منطقه باز کند. در حالی که آمریکا نه آمادگی مقابله یا چنین پرونده‌ی تنشی دارد و نه ظاهراً میلی به انجام این کار دارد.

البته به معنای این نیست که ما کاملاً خوش‌بین باشیم ولی در حال حاضر گمان نمی‌کنم چنین اراده‌ای وجود داشته باشد. برای اینکه این تنش بین ایران و آمریکا فروکش کند همچنان توافق نزدیک‌ترین و بهترین راه‌حل است. هر چند ممکن است موانعی مثل انتخابات آمریکا و یا اتفاقات مقطعی که رخ می‌دهد مانند آنچه امروز در ایران هست، وجود داشته باشد ولی در نهایت در طرف آمریکایی هم این استنباط و برداشت غالب است که بهتر است از راه مذاکره و توافق تنش‌ها کاهش پیدا کند و راه‌حل‌های جایگزین همچنان بسیار پر هزینه‌تر و غیر مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.

با گذر از این دوره همچنان امید به توافق وجود دارد

انصاف نیوز: با توجه به بن‌بست ماه‌های اخیر در مذاکرات هسته‌ای چه چشم‌اندازی برای مذاکرات تصور می‌کنید؟

دیاکو حسینی: اراده‌ی کلان برای دست یافتن به توافق وجود دارد. هم ایران و هم آمریکا این میل و اراده را برای اینکه توافق به شکل قابل قبول برای طرفین حاصل شود دارند ولی همانطور که عرض کردم ممکن است موانعی وجود داشته باشد، آنطور که از اخبار رسانه‌ها می‌شود فهمید این موانع هم غیرقابل عبور نیست و می‌شود با ابتکارها و ظرافت‌هایی آنها را رفع کرد ولی اینکه چرا این اتفاق امروز رخ نمی‌دهد؟ شاید به‌خاطر این است که الان زمان خوبی از نگاه طرفین و به طور خاص ایالات متحده برای رسیدن به توافق محسوب نمی‌شود؛ به دلیل انتخابات آمریکا و اخیراً فشارهایی که در داخل این کشور به دولت بایدن وارد می‌شود. ولی با گذر از این دوره همچنان امید به توافق وجود دارد.

مطالبات مشروع مدنی مردم و دست خارجی

انصاف نیوز: درباره‌ی اعتراضات در ایران همواره نگاه رسمی بر نقش عوامل بیگانه در وقوع چنین رخدادهایی تاکید دارد، شما نیز در اظهارنظرهای خود درباره‌ی اعتراضات ۱۴۰۱ به این وجه موضوع تاکید دارید که با انتقاداتی نیز همراه شده است. چه پاسخی به انتقادات به چنین نگاهی به موضوع اعتراضات دارید؟

دیاکو حسینی: نکته‌ی اول این است که بنده صرفاً به‌عنوان یک کارشناس و ناظر سیاست خارجی موضوعات را نگاه می‌کنم و تا آنجایی درباره‌ی مسائل داخلی کشور یا سایر موضوعات اقتصادی و… اظهارنظر می‌کنم که احساس می‌کنم به سیاست خارجی ارتباط دارد. در این رابطه هم این ماجراهایی که در ایران اتفاق افتاد دو وجه دارد؛ یک وجه آن مطالبات مدنی است که مردم عادی دارند و ممکن است ریشه‌های مختلفی داشته باشد، من با این بخش کاری ندارم. با آن وجهی از موضوع کار دارم که در موازات اینکه مردم مطالبات مدنی دارند دست‌های خارجی هم به وضوح دارد دیده می‌شود که ممکن است مردم از آن حتی با خبر هم نباشند.

منِ نوعی به‌عنوان کارشناس موظف هستم که این رگه‌های مداخلات خارجی را در بین آن بخش از اعتراضات مردمی شناسایی و استخراج کنم و به این موضوع توجه کافی بدهیم که چنین عناصری وجود دارد. در این بخش به این نتیجه رسیدم که یک عملیات روانی کاملا حساب‌شده علیه ایران در حال شکل‌گیری است که هم می‌تواند مطالبات مشروع مدنی را تحت‌الشعاع منفی خود قرار دهد و هم امنیت ملی را در مقیاس بزرگتر تهدید کند. در این بخش است که وارد بحث می‌شوم و منظورم به هیچ وجه صف‌بندی در داخل کشور یا قضاوت درباره‌ی شهروندانی که مطالبه‌گر هستند نیست.

عملیات روانی در اتفاقات اخیر ادامه‌ی «فشار حداکثری»

فکر می‌کنم که در این موضوعات اخیر مداخلات خارجی در جریان بوده و نوعی عملیات روانی برای فشار بر ایران است. و برداشتم این است که این عملیات روانی در ادامه‌ی همان «فشار حداکثری» است که سال‌هاست علیه ما پیگیری می‌شود و این بار هم شمایل تازه‌ای پیدا کرده است. ما می‌دانیم که بخشی از اعتراضات مردم ایران ریشه‌های اقتصادی هم دارد و این ریشه‌های اقتصادی کاملاً مرتبط با تحریم‌هایی است که تحت قالب فشار حداکثری به ایران تحمیل شده. بنابراین امروز ممکن است طرف آمریکایی و یا متحدان نزدیک به آمریکا به این نتیجه رسیده باشند که الان زمان میوه‌چینی از فشار حداکثری است که از زمان ترامپ آغاز شد.

به‌نظرم لازم است که ما کاملاً توجه داشته باشیم این عملیات روانی که در رسانه‌ها، توسط سیاستمداران، صدور بیانیه‌ها و قطعنامه‌های تحریمی جدید تعقیب می‌شود بخشی از همان فشاری است که به ایران دارد وارد می‌شود. من فکر می‌کنم که پویایی‌های طبیعی سیاسی و اجتماعی ایران زمانی سلامت کامل خواهد داشت که کاملاً مبرّا و جدا از هر سطحی از مداخله‌ی خارجی باشد. برای اینکه این مداخله‌ی خارجی را غربال کنیم مجبور هستیم روشنگری‌های کافی را درباره‌ی مولفه‌های این مداخله داشته باشیم.

قطعنامه‌های تحریمی اخیر می‌تواند فضای مذاکرات را منفی کند

انصاف نیوز: اظهارات مقام‌های اروپایی و آمریکایی در مورد اعتراضات اخیر و همینطور قطعنامه‌های تحریمی در حوزه‌ی نقض حقوق بشر تاثیری بر مذاکرات احیای برجام خواهد داشت؟

هر مذاکره‌ای در دیپلماسی به حداقلی از اعتقاد به حسن نیت طرفین نیاز دارد. این تحریم‌ها [حقوق بشری] حتما تاثیری بر روی ایران به معنای فیزیکی و عملی نخواهد داشت اما می‌تواند باور ایران را به اینکه ذره‌ای حسن نیت برای حل مناقشه و اختلافات در کار هست را تحت تاثیر منفی قرار دهد. در نتیجه خواسته یا ناخواسته می‌تواند فضای مذاکرات را در آینده منفی کند. از این طریق می‌تواند موثر باشد. بنابراین باید این توجه به طرف‌های اروپایی و آمریکایی داده شود که تحت تاثیر طرف‌های ثالث قرار نگیرند و واقعیت‌های ایران را آنطور که هست ببینند و این را لحاظ کنند که در بلند مدت تنها راه‌حلی که برای رفع چالش‌های مشترک وجود دارد از راه مذاکره است و سنگ بنای مذاکره هم باور به حداقلی از حسن نیت است که ممکن است به‌خاطر تصمیمات اشتباه امروزشان آن را از بین ببرند و در نتیجه راه دیپلماسی را در آینده دشوارتر کنند.

انتهای پیام