دارو، در انتظار نوش‌دارو
بعضی‌ها خوابشان برده است، بعضی‌ها هنوز توی صف ایستاده‌اند، بعضی‌ها نشسته‌اند روی صندلی‌ها و دارند سعی می‌کنند دارویی که می خواهند را در اطلاعات دارویی ردگیری کنند. این فقط بخشی از چیزهایی است که در داروخانه‌های بزرگ سطح شهر می‌توان دید.
توی داروخانه همه جور آدمی هست، تا این جا که چیزی با قبلا فرقی ندارد، صف‌های طولانی هم به شهادت آن‌ها که مشتری دائمی هستند مال امروز و دیروز نیست؛ هر چند که ظاهرا این روزها طولانی تر شده. شاید یکی از فرق‌هایی که این روزها با روزهای قبل از بحران دارو دارد این است که حالا خیلی‌ها دست خالی از داروخانه‌ها بیرون می‌آیند.
به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) «بحران دارو» وقتی به عنوان یک وضعیت پذیرفته شد که حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت مجلس هنگام قرائت گزارش کمیسیون در مورد کمبود دارو در کشور از آن نام برد. قبل از آن هم خیلی‌ها گفته بودند که محدودیت‌های بانکی برای جابجایی پول امکان واردات راحت دارو از کشورهای مبدا عموما اروپایی را از شرکت‌های وارد کننده دارو گرفته است، هر چند که اقلام دارویی در فهرست کالاهای تحریم شده نیستند.
بعضی‌ها فکر می‌کنند مشکل واقعا جدی است، نمونه‌شان آدم‌هایی که توی صف‌های تحویل نسخه از این داروخانه به آن داروخانه سرگردان هستند.
احمد آریایی‌نژاد، یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس با یادآوری این که سیستم تامین دارو در کشور پیچیده است می‌گوید متاسفانه وضعیت به گونه‌ای است که ما اصلا نمی‌دانیم باید در مورد کمبود دارو به چه کسی مراجعه کنیم.
انجمن‌های حمایت از بیماران مختلف هم همین وضعیت را دارند، هاشمی، کارشناس و مددکار اجتماعی انجمن حمایت از مبتلایان به ام اس، می‌گوید قیمت داروهای بیماران به صورت حیرت آوری بالا رفته است، داروها هم نایاب شده‌اند.
مسوولان انجمن حمایت از بیماران هموفیلی می‌گویند با این که داروهای این بیماری به صورت رایگان در اختیار مبتلاها قرار می‌گیرد اما کمبود دارو وجود دارد.
کمبود داروهای شیمی درمانی، تست قند خون، بیماران خاص، آنتی‌بیوتیک‌های کودکان و حتی مکمل‌های غذایی هم هست که صدای مردم گله‌مند در صف‌های داروخانه‌ها را درآورده است.
اما داستان فقط مربوط به داروهای خارجی نیست، مسوول فنی یکی از داروخانه‌های تهران می‌گوید این روزها خیلی‌ها راضی هستند که مشابه ایرانی داروهای مورد نیازشان را بخرند، اما حتی همان‌ها هم کمیاب و گران شده است.
یک قدم جلوتر در زنجیره‌ی توزیع دارو که داروخانه‌ها آخرین حلقه‌اش هستند، شرکت‌های پخش دارو هستند که بعضی با خارجی‌ها، بعضی با داخلی‌ها و بعضی با هر دو تای آن‌ها کار می‌کنند.
سیامک مره‌صدق، عضو دیگر کمیسیون بهداشت مجلس هم معتقد است که شرکت‌هایی که دست‌اندرکار فراهم کردن دارو هستند با نوسان‌های اخیر ارز احساس خطر و سعی می‌کنند با بحرانی جلوه دادن اوضاع از آب گل آلود ماهی بگیرند.
آیا این اظهارات به معنی دخالت شرکت‌های پخش دارو در بحران دارویی اخیر است؟ گفتنش راحت نیست؛ به خصوص این که سید ابراهیم هاشمی، مدیر عامل شرکت پخش داروی هجرت، به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ پخش دارو در کشور تاکید می‌کند که تمام موجودی داروهای شرکت‌های پخش روی وب‌سایت آن ها وجود دارد و وزارت بهداشت به صورت روزانه آن‌ها را رصد می‌کند، بنابراین برای هیچ کدام از شرکت‌های پخش این امکان وجود ندارد که موجودی دارویی خود را احتکار یا از فروش دارو خودداری کنند.
حلقه بعدی زنجیره دارو واردکننده‌ها و تولید کننده‌های داخلی هستند، کارشان مستقیما به قیمت ارز بستگی دارد، ارز گران باعث می‌شود دارو و مواد اولیه تولید آن هر دو گران‌تر تمام شود، یا این که شامل تحریم‌ها بشود و اصلا راهی به کشور پیدا نکند، و در نتیجه تولید دارو متوقف شود.
مره‌صدق اما در مورد بحران دارو نظرات متفاوتی دارد، وی با اشاره به عادت‌های مصرف دارو در ایران می‌گوید متاسفانه ترجیح خیلی‌ها داروی‌های خارجی و جدید است که به سختی پیدا می‌شود. برخی تصور می‌کنند هر چه دارویی کمیاب‌تر باشد بهتر است، اما واقعیت این طور نیست.
این عضو کمیسیون بهداشت همچنین یادآوری می کند که مصرف سرانه دارو در ایران که تنها حدود 10 تا 15 درصد جمعیت اروپا را دارد به اندازه کل اتحادیه اروپا است و این نشان می‌دهد که مصرف دارو در ایران بسیار بالا است.
برخی معتقدند که دولت می‌تواند ما به تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد را به مصرف کنندگان پرداخت کنند
هاشمی، مدیر عامل شرکت هجرت هم می‌گوید قیمت دارو در ایران خیلی کم است و حمایت‌های یارانه هم آن را ارزان‌تر می‌کند؛ این مساله باعث شده است که قاچاق دارو از ایران به باقی کشورهای منطقه بسیار رایج باشد؛ در صورتی که اگر قیمت دارو واقعی شود و به جای حمایت از دارو از مصرف کننده دارو حمایت شود بخشی از بحران دارو برطرف خواهد شد.
بالا بودن مصرف دارو، عادت‌های تجویز دارو در ایران و یا پایین بودن قیمت دارو در ایران نسبت به باقی کشورهای منطقه البته چیزهایی نیست که در این یکی دو ماه اخیر به وجود آمده باشد، هر چند می‌توان با بهبود این عادت‌ها و افزایش پوشش بیمه‌ها بار اقتصادی تامین دارو در کشور را کم کرد و هزینه‌های مردم را کاهش داد، اما به نظر نمی‌رسد که بحران این روزهای دارو ربط مستقیمی به این موضوع‌ها داشته باشد.
اما مسعود پزشکیان، وزیر پیشین بهداشت و عضو فعلی کمیسیون بهداشت مجلس می‌گوید مساله ربطی به این حرف‌ها ندارد، به نظر پزشکیان، بحران دارو به خاطر بلاتکلیفی واردکننده‌ها در مورد قیمت ارز است، مشکل اینجاست که قیمت داروهای وارداتی مشخص نیست. دولت ارز مرجع به دارو نمی‌دهد و داروهایی که با نرخ ارز آزاد وارد می‌شوند هم زیر پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند و سهم بیمه‌ها را هم مردم باید بپرداند.
این عضو کمیسیون بهداشت یادآوری کرده است که سال گذشته دولت ارزی را که باید در شش ماه اول به واردات دارو اختصاص می‌داد پرداخت نکرد و ارزی را که قرار بود در شش ماه دوم بپردازد، دیر داده است؛ در نتیجه همان پول هم صرف پرداخت بدهی‌های شش ماه اول سال گذشته به شرکت‌های اروپایی شد و پولی برای واردات جدید باقی نماند.
پزشکیان علت اصلی بحران کنونی دارو را بی‌برنامگی دستگاه اجرایی و وزارت بهداشت دانسته و می‌گوید اگر دولت به موقع مصوبه‌ها را اجرا و پول‌ها را پرداخت کند عملا مشکلی در مورد واردات دارو وجود ندارد.
حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و عضو کمیسیون تلفیق مجلس هم مثل پزشکیان معتقد است که بحران دارو از بی‌برنامگی و سوء مدیریت ناشی شده است.
شهریاری تاکید می‌کند که اگر وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به موقع در مورد وضعیت اختصاص ارز به واردات دارو و مواد اولیه اطلاع رسانی می‌کردند امکان پیش‌بینی‌های لازم برای جلوگیری از بحران دارو ایجاد می‌شد.
وی همچنین با یادآوری این که قرار است ارز در بودجه امسال به صورت شناور مدیریت شود و عملا ارز مرجع حذف خواهد شد می‌گوید: در این شرایط دولت قول داده است که مبلغی در حدود 1800 میلیارد تومان به یارانه دارو اختصاص دهد، اما این رقم بسیار کم است و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای دارویی در کشور باشد.
بحران دارو در ایران البته این روزها علاوه بر بیماران، مسوولان و شهروندان ایرانی، دنبال کنندگان دیگری هم دارد، نشریات و شبکه‌های خبری خارجی بحران دارو را به عنوان یکی از تبعات تحریمهای اقتصادی ایران مورد توجه قرار داده‌اند، اما اظهاراتشان آن قدرها هم دلسوزانه نیست.
گزارشی در بلومبرگ منتشر شده است که با اشاره به بحران دارو در ایران، تاکید بر این موضوع را ابزاری برای خارج کردن تحریم‌ها از فاز سیاسی و تبدیل کردن آن به یک فاجعه انسانی می‌داند و می‌گوید ایران با دلارهای نفتی که حالا به خاطر تحریم سیستم بانکی در حساب های خارجی مانده است می تواند دارو وارد کند، یا این که اقدام به مبادله پایاپای نفت و دارو کند.
این اظهارات البته دلسوزانه نیست، اما نشان می‌دهد که چه تصورات گوناگونی از بحران دارو در ایران می‌تواند وجود داشته باشد.
پزشکیان در مورد این اظهارات می‌گوید: احتمال مبادله پایاپای منتفی نیست، اما کشورهای مبدا بسیار مهم هستند. درست است که بخشی از پول نفت ایران در حساب های چینی، هندی و ژاپنی است، اما واقعیت این است که ایران همواره بازار مصرف داروهای اروپایی بوده است و نمی توان با پولی که در چین است از اروپا دارو وارد کرد.
مجلس امیدوار است که بتواند با دخل و تصرف‌هایی در بودجه سال جاری بحران دارو را به نحوی رفع و رجوع کند که کم‌ترین آسیب به بیماران برسد. رییس کمیسیون بهداشت مجلس ابراز امیدواری کرده است که مجلس بتواند با تصویب یارانه دارو قیمت دارو را به قیمت شش ماه اول سال گذشته بازگرداند. معلوم نیست که می‌تواند این کار را انجام بدهد یا نه. هفته آینده مجلس درگیر بودجه است و بعد از آن هم موضوع انتخابات شوراها و انتخابات ریاست جمهوری در پیش است و در این میان تعداد زیادی از بیماران در صف دارو خوابشان می‌برد و یا از این داروخانه به آن داروخانه می‌روند و دست و از پا درازتر برمی‌گردند.
