خیز ایران برای ورود به مسیر غول‌های تحقیقات پزشکی جهان

تحقیقات پزشکی، مهمترین و پرکارترین حوزه تولید علم جمهوری اسلامی ایران با سهم ۴۰ درصدی است. این سهم ۴۰ درصدی، گویای بسیاری از واقعیتهای غیرقابل انکار است که نادیده‌گرفتن آنها، ما را با وجود بهره‌مندی از سرمایه عظیم نیروی انسانی نخبه، در توسعه و رقابت با کشورهای پیشرو علمی، عقب‌ نگه داشته است.

به گزارش دیده‌بان علم ایران، علوم پزشکی ایران، علی‌رغم این سهم بالا و برخورداری از ۶۳ دانشگاه و ۵۷۰ مرکز تحقیقاتی، تنها ۱۲۲ درصد بودجه پژوهشی کشور را به خود اختصاص داده است. اختصاص سهم اندک بودجه پژوهش به علوم پزشکی کشور، برخلاف کشورهای پیشرفته علمی، درحالیست که از سویی کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان و از سویی دیگر، افزایش سهم بازار پرسود سلامت در اقتصاد کشورها، به طور ویژه‌ای به تحقیقات علوم پزشکی وابسته است.

آمارها حاکی است در مقایسه با کل درآمد نفتی دنیا با ۳۳۰۰ میلیارد دلار ، گردش مالی نظام سلامت، ۶۵۰۰ میلیارد دلار بوده که این رقم، سهم بالای اقتصاد سلامت را نشان می‌دهد؛ بر این اساس است که هم اکنون کشورهای پیشرفته برای افزایش قدرت اقتصادی، رهایی از هزینه‌ درمان بیماری‌ها و سهم‌ بیشتر در بازار سلامت با رقابتی شدید، خود را به مطالعات وسیع جهانی در حوزه پزشکی متکی ساخته‌اند.

اهمیت علمی و اقتصادی دستاوردهای تحقیقات پزشکی بویژه در ابعاد جهانی و بهره‌‌مندی از همکاری‌های بین‌المللی، به اندازه‌ای است که اکنون بزرگترین مؤسسه تحقیقات بهداشتی دنیا  (NIH (National Institutes of Health در آمریکا به عنوان غول موسسات تحقیقات بهداشتی با بیش از ۵٠٠ ساختمان، نخستین منبع تامین بودجه تحقیقات پزشکی و علوم زیستی در سراسر جهان به شمار می‌رود؛ به طوری که ۸۵ جایزه نوبل به دانشمندانی اعطا شده که با حمایت مالی NIH به اکتشافات کلیدی دست یافته‌اند.

هسته اصلی NIH که دکتر جوزف کینیون در سال ۱۸۸۷ آن را تاسیس کرد، یک آزمایشگاه کوچک در بیمارستان نیروی دریایی نیویورک بود که امروز به بزرگترین موسسه‌ تحقیقات پزشکی جهان با بیش از ۲۰ هزار کارمند و دانش‌پژوه و بیش از ۳٠ میلیارد دلار بودجه تبدیل شده است.

 

NIH متشکل از ۲۷ موسسه ملی جداگانه است که تقریباً تمامی دفاتر این مؤسسه در جنوب ایالت مریلند واقع شده‌اند.

نکته جالب آن که پژوهشگرانی که به طور مستقیم در استخدام NIH قرار دارند، مصرف کننده تنها کمتر از پنج درصد بودجه کل این مجموعه بزرگ تحقیقات پزشکی هستند و ۹۵ درصد منابع مالی صرف تامین بودجه تحقیقاتی سایر پژوهشگران و مراکز علمی دیگر کشورهای جهان می‌شود.

 

 

نگاهی به نقشه غولهای تحقیقات پزشکی جهان همچون(NIH( National Institutes of Health در ایالات متحده آمریکا ،  National Institute for Health Research)NIHR) و (MRC (Medical Research Council در انگلستان و (MRC(the Medical Research Council of Canada در کانادا و (INSERM (Institut national de la santé et de la recherche médicale فرانسه،  موسسه ماکس پلانک (Max Planck institutes) آلمان، فرهنگستان علوم پزشکی روسیه (RUSSMED) و (MRC (NHMRC استرالیا و ….، به روشنی مسیر دشوار ورود به این جمع معدود را نشان می‌دهد اما باید گفت جمهوری اسلامی ایران را به دلیل اهداف گفته شده و نیز نیاز به اقتدار علمی و اقتصادی، گریزی از یک جهش بلند در جنبش علمی خود به مدد تولیدات علم پزشکی به عنوان بزرگترین ظرفیت تحقیقاتی‌ کشور نیست و نیز امیدوارانه می‌توان اذعان کرد که آغاز ورود به مسیر حرکت موسسات بزرگ بهداشتی جهان به دلیل برخورداری از نیروی انسانی بسیار با انگیزه، توانمند و بی‌ادعا که موتور محرکه رشد علمی ایران بوده‌اند و به شرط سرمایه‌گذاری بایسته تحقیقاتی، به هیچ وجه دور از دسترس نیست و آینده این مهم را ثابت خواهد کرد.

بر همین اساس است که علاوه بر لزوم ایجاد تحول در بودجه تحقیقات پزشکی کشور و کمک به انجام مطالعات بزرگ کوهورت توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران که هم اکنون ۳۰ مطالعه در دست انجام است و آثار پرفایده‌ای برای آینده کشور خواهد داشت ،  دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت و رییس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی که خود مطالعه بزرگ کوهورت گلستان را با نمونه‌ای ۵۰۰ هزار نفری و طی سالها، به سرانجام رسانده و نتایج ارزشمند و ثبت جهانی شده‌ای از آن استخراج شده است، در گفت‌و‌گویی با دیده‌بان علم ایران بسیار تاکید دارد که هر گونه تلاش برای انجام تحقیقات کلان پزشکی موثر و پربازده، علاوه بر ارتقای تولید علم ایران در جهان، شاداب‌سازی محیط‌های علمی و پژوهشی، جلوگیری از خروج نخبگان و اشتغال دانش‌آموختگان پزشکی علاقه‌مند به تحقیقات، قابل حمایت و همراهی ویژه است؛ اما دانشگاه‌های علوم پزشکی به تنهایی از عهده تمام طرح‌های کلان پزشکی بر نمی‌آیند و بسیاری از تحقیقات که ابعاد ملی دارند، طبعا نمی‌توانند در دانشگاه‌ها به خاطر محدودیت منابع مالی ارائه و اجرا شوند؛ بنابراین به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت، «موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران» که با عنوان اولیه «مرکز ملی تحقیقات بهداشت و درمان» با الگوبرداری از National Institutes of Health آمریکا، بزرگترین مؤسسه تحقیقات بهداشتی دنیا پایه‌گذاری شده، اهداف: رهبري، مديريت، حمایت و توسعه تحقيقات علوم پزشكي را دنبال می‌کند و این یک فرصت بزرگ و عالی برای جنبش جدید محققان علوم پزشکی ایران جهت ارائه طرح‌های تحقیقاتی کلان پزشکی است و قطعا آثار ماندگاری برای کشور به همراه خواهد داشت.

سابقه ضرورت مدیریت پروژه‌­های استراتژیک، ملی، بین‌المللی و جامع در حوزه‌­های بهداشت و درمان ایران که در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات دانشگاهی قابل انجام نبودند، به ۲۴ سال پیش بازمی‌گردد؛ سال ۷۱ که تاسیس «مرکز ملی تحقیقات بهداشت و درمان» توسط دکتر زالی،‌ معاون پژوهشی وقت وزارت بهداشت پیشنهاد شد و مورد موافقت شورای گسترش دانشگاه­های علوم پزشکی کشور  قرار گرفت و با تایید دکتر رضا ملک‌زاده، وزیر وقت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۷۲ به تصویب رسید.

فرایند تاسیس نهایی این مرکز ملی در سالهای ۷۵ و ۷۶ دنبال شد و نهایتا با پیگیری مرحوم دکتر اشرف‌­السادات صانعی، معاون پژوهشی وقت وزارت بهداشت به نتیجه رسید و در سال ۷۷ اساسنامه مرکز در یکصد و نوزدهمین نشست شورای گسترش دانشگاه­های علوم پزشکی کشور تصویب شد؛ دکتر فرهادی وزیر وقت بهداشت نیز آن را با نام « مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور» تایید و ابلاغ کرد و این مرکز سرانجام در بهمن ماه ۷۷ با سرپرستی دکتر احمدعلی نوربالا فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۷۸ با بودجه‌ای مستقل و به ریاست دکتر کاظم محمد به طور جدی کار خود را ادامه داد. یک سال پس از آن، در سال ۷۹ با استعفای وی، دکتر محمدرضا محمدی با حکم وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ریاست این مرکز منصوب شد.

علی‌رغم اصرار جامعه علمی جهان برای انجام مطالعات وسیع ملی و بین‌المللی پزشکی با هدف رهایی از هزینه‌های سرسام‌آور بهداشت و درمان و نیز سایر اهداف مهم گفته شده و با وجود ۹ سال تلاش صورت گرفته برای تاسیس مرکز ملی تحقیقات بهداشت و درمان، دولت نهم در سال ۸۴ تصمیم به تعطیلی آن گرفت و رای به تعطیلی آن داد؛ اما یک سال پس از روی کار آمدن دولت یازدهم،‌ در سال ۹۳، احیای این مرکز در شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی تصویب و توسط دکتر قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شد و این بار با نام موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد / NIMAD )فعالیت خود را در مهر ماه سال ۹۳ آغاز کرد.

حفظ نخبگان جوان پزشکی در کشور

دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت و رییس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران، به ظرفیت عظیم نیروی انسانی نخبه و توانمند در حوزه پزشکی اشاره کرد و گفت: بدون شک، علوم پزشکی ایران را می‌توان مهمترین حوزه تولید علم کشور محسوب کرد که می‌تواند در تحقیقات بنیادی و نیز کاربردی اثرگذار برای کشور و نیز خودکفایی در تولیدات پزشکی و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نقشی بسیار مهم ایفا کند.

وی افزود: معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت معتقد است که در شرایط سخت بودجه تحقیقات و سهم ناچیز پژوهش از تولید ناخالص ملی، اولین و مهمترین گام، حفظ نیروهای انسانی نخبه برای آینده کشور است؛ بنابراین با وجود کمبود منابع مالی، این مهم را در اولویت برنامه‌ها قرار دادیم و در یکی از این گام‌ها،‌ موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی را احیا کردیم.

رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی همچنین با اشاره به نقش مهم موسسات بزرگ تحقیقات بهداشتی جهان در هدایت و راهبری مطالعات علوم پزشکی و پاسخ سریع به نیازهای جامعه جهانی در حوزه پیشگیری و درمان بیماری‌ها و نیز گستردگی ابعاد همکاری‌های بین‌المللی در تحقیقات علوم پزشکی، معتقد است شروع حرکت به سوی این اهداف در ایران، و برداشتن اولین گام که الگوبرداری از موسسات بزرگ تحقیقات بهداشتی جهان است، یک ضرورت غیرقابل انکار بوده و با اطمینان می‌توان گفت به مدد نیروهای نخبه پزشکی، ایران قادر است گام‌های بلندتری تا رسیدن به جایگاه این موسسات بزرگ تحقیقات پزشکی در آینده بردارد و این به هیچ وجه ،‌ دور از دسترس نیست.

وی گفت: از سویی دیگر، نباید شاهد باشیم که در آینده، پزشکان علاقه‌مند به تحقیقات که در کشور می‌مانند، به دلیل نبود شرایط لازم و زیرساخت‌ها قادر به پیشرفت در سطح همکاران مهاجرت کرده خود نیستند و نهایتا به یک پزشک متخصص تبدیل می‌شوند. بلکه باید همه امکانات خود را برای این افراد به کار گیریم که موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی قطعا به این هدف کمک خواهد کرد.

ورود طرح‌های کلان ملی و بین المللی پزشکی از معبر کمیته‌های هفت‌گانه

دکتر ملک‌زاده، در ادامه به نیاز کشور به انجام طرح‌های کلان ملی و بین‌المللی پزشکی اشاره کرد و با بیان این که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، تحقیقات ملی و بین‌المللی پزشکی در خارج از دانشگاه‌ها که منابع مالی محدودی دارند، و تحت حمایت مالی دولتها و با بودجه‌های مستقل انجام می‌شوند، احیای موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی را نیز از این منظر یک ضرورت خواند و برایجاد زمینه‌ای برای بررسی سریع و دقیق طرح‌های کلان پزشکی در محیطی فارغ از هر گونه رانت پژوهشی و بروکراسی اداری تاکید کرد و نسبت به حفظ فضای سالم رقابتی طرح‌های کلان پزشکی کشور اطمینان داد و گفت: بر اساس مصوبه هیات امنای موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی، هیچ یک از افراد موسسه شامل رییس و دبیر موسسه، دبیران کمیته‌های علمی و … حق ارائه طرح‌های کلان پزشکی و برخورداری از بودجه آنها را ندارند و تلاش شده این اعتبارات صرفا به طرح‌های  مصوب سایر پژوهشگران علاقه‌مند حوزه پزشکی اختصاص یابد.

وی درباره چگونگی بررسی دقیق طرح‌های ارائه شده از سوی محققان علوم پزشکی به موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران گفت: این موسسه برای بررسی بسیار دقیق طرح‌ها در سطح ملی و بین‌المللی، ایجاد کمیته‌های علمی تخصصی را لازم دید و بر همین اساس هم اکنون دارای ۷ کمیته علمی- تخصصی شامل: بیماری‌های غیرواگیر، بیماری‌های واگیر و اختلالات ایمنی، آسیب‌شناسی، ژنتیک و سلول‌های بنیادی، خون‌شناسی و سرطان، علوم اعصاب و بهداشت روان، کشف و ارزیابی داروها و نیز فناوری و نوآوری‌های علوم پزشکی است و ۱۰۰ محقق برجسته علوم پزشکی در این کمیته‌ها عضویت دارند.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت گفت: تلاش شده است همه موضوعات پزشکی در ذیل این هفت کمیته گنجانده شده و فرصت تحقیق و پژوهش در سطح ملی و بین‌المللی برای همه حوزه‌های پزشکی فراهم شود.

اختصاص بودجه سالانه ۳۰۰ میلیارد ریالی به موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی

دکتر ملک‌زاده، بودجه سالانه موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی را ۳۰۰ میلیارد ریال و بودجه‌ای مستقل دانست که از محل اعتبارات عمومی کشور تامین می‌شود.

تصویب و حمایت از ۶۷ طرح کلان تحقیقات پزشکی تا کنون

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با ترسیم نمایی کلی از اقدامات انجام شده موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی تا کنون و پس از دو سال فعالیت گفت: این موسسه، موفق به طراحی و اجرای سامانه ثبت و ارزیابی طرح‌های تحقیقاتی، تعيين و بازبینی اولويت‌هاي تحقيقات علوم پزشكي در کمیته‌های علمی مؤسسه، اعلام ۳ فراخوان حمایت از طرح‌های تحقیقاتی و فناورانه فرادانشگاهی بر اساس اولویت‌ها، برگزاری ۱۱ کارگاه آموزشی کشوری و ۴ سخنرانی و یک همایش شده است.

ثبت نام بیش از ۲ هزار محقق پزشکی در سامانه  «نیماد»

به گفته وی تا کنون ۲۳۷۱ محقق در سامانه طرح‌های تحقیقاتی موسسه توسعه ملی تحقیقات پزشکی، ثبت نام کرده‌اند ، ۱۴۰۳ طرح تحقیقات پزشکی به موسسه ارائه شده، داوری علمی ۹۷۵ طرح توسط ۶۳۲ نفر انجام شده و داوری ۴۲۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال انجام است.

رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران افزود: داوری طرح‌ها با همکاری ۵۷۶ داور که حدود یک پنجم آنها داوران خارج از کشور (ایرانی غیرمقیم یا داور خارجی) هستند، به انجام رسیده است.

دکتر ملک‌زاده همچنین اعلام کرد: از میان ۹۷۵ طرح داوری شده، ۶۷ طرح مصوب شده‌اند که از آنها تا سقف ۲۰ میلیارد ریال حمایت مالی شده است.

به گفته وی بیشترین طرح‌ها مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران و پس از آن دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است. همچنین ۴۹ طرح مصوب از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه های علوم پزشکی بوده، مابقی نیز از دانشگاه‌های وزارت علوم یا هر دو وزارتخانه بوده اند.

مهمترین طرح‌های کلان پزشکی مصوب موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی

رییس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی در ادامه از جمله مهمترین طرح‌های کلان پزشکی ارائه شده به موسسه را شامل: «ارتباط بين مصرف اپيوم و خطر بروز سرطان هاي سر و گردن، كولوركتال، ريه، و مثانه» ، «بررسي كشوري وضعيت ايمني به هپاتيت آ»، «بررسي وضعيت سلامت جسمي- رواني و پيشگيري و كنترل بيماري هاي منتقله از طريق خون و ايجاد پايگاه براي انتقال خون سالم در استان خوزستان»، «اجراي برنامه غربالگري كولونوسكوپيك در بستگان درجه يك بيماران مبتلا به سرطان روده در استان گلستان: قابليت اجرا و ميزان تاثير اپيدميولوژي اختلالات روانپزشكي كودكان و نوجوانان در كل كشور و ارتباط آن با سرمايه اجتماعي  در ایران  (CETA» بومي سازی و استادنداردسازی روش مداخله اي رويكرد درماني موارد رايج بيماريهاي رواني»، «توسعه و توليد نيمه صنعتي سه پروتئين نوتركيب بيوژنريك به عنوان دارو» ،« شناسايي و استخراج تركيبات جاذب اشعه ماوري بنفش از سيانوباكتريهاي چشمه هاي آب گرم»، «توليد نيمه صنعتي فراورده تزريقي پگ –آسپارژيناز»، «ونوميكس و آنتي ونوميكس مارهاي بااهميت پزشكي ايران؛ ابزارهاي مدرن براي كشف مواد دارويي و درمان مارگزيدگي» برشمرد و در ادامه گفت: اطمینان داریم در صورت ادامه حمایت «نیماد» از طرح های کلان ملی پزشکی ایران در آینده شاهد طرح های بهتر و مهمتری نیز خواهیم بود.

اعطای ۱۳۳ گرنت ۲۰۰ میلیون ریالی به محققان برتر

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت گفت: همچنین پس از انتشار اولین فراخوان اعطای گرنت به پژوهشگران برتر، از اسفند ماه سال گذشته تا ۱۵ خرداد ماه امسال،  ۱۳۳ گرنت به محققان برتری که برای دریافت آن اقدام به ارسال طرح‌های تحقیقاتی کرده بودند، اعطا شده است.

وی میزان گرنت اعطایی به محققان دارای طرح‌های تحقیقاتی برتر را ۲۰ میلیون تومان اعلام کرد و گفت: مرحله دوم فراخوان ارائه طرح‌های تحقیقاتی برتر برای دریافت گرنت نیز از ابتدای دی ماه آغاز شده است.

دکتر ملک‌زاده، حمايت از طرح‌های تحقیقاتی و فناورانه فرادانشگاهی و ملی برگزیده (اعلام فراخوان دو بار در سال و داوری علمی طرح‌ها)، ارايه مشاوره علمي- پژوهشي به برنامه‌هاي اجرايي و طرح‌هاي ملي در علوم پزشکی، حمایت از تربيت نيروي انساني محقق و فناور در زمينه علوم پزشكي كشور،‌ حمایت از همكاري‌های علمي هدفمند و پربازده مراكز تحقيقاتي داخل و خارج كشور، حمایت از سرمایه‌گذاری مشترک میان صنعت و دانشگاه‌ها، ایجاد و حمایت از شکل‌گیری شبکه‌های تحقیقاتی و بانک‌های اطلاعاتی ملی جهت تسهیل تحقیقات پزشکی را از دیگر برنامه‌ها و اقدامات موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی برشمرد.

اولویت‌های مطالعاتی کمیته‌های هفت‌گانه تحقیقات پزشکی

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در ادامه به اولویتهای مطالعاتی کمیته‌های هفت گانه موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی اشاره کرد که بر اساس آنها محققان علوم پزشکی کشور می‌توانند طرح‌های استانی، ملی و بین‌المللی خود را ارائه کنند.

کمیته آسیب‌شناسی، ژنتیک و سلول‌های بنیادی

رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی گفت: سلول درمانی (انواع سلول‌ها) و مهندسی ژنتیک در بیماری‌ها به خصوص بیماری‌های شایع،‌ سلول‌های بنیادی در سرطان‌ها و بیماری‌های شایع،‌ پزشکی باز ساختی و مهندسی سلول، بافت و ارگان،‌ اپی‌ژنتیک و نقش noncoding RNA در پاتوژنز و تشخیص و درمان بیماری‌ها،‌ بیوانفورماتیک کاربردی در بیولوژی سیستمیک (System Biology) و طراحی تکنولوژی‌های جدید در تشخیص‌های مولکولی، بکارگیری تکنولوژی‌های جدید اومیک (ژنومیک، ترانسکریپتومیک و پروتئومیک) وکمک به درک بهتر فرایندهای پیچیده از قبیل رشد سلول، ترانسفورماسیون و تکامل و در تشخیص و پاتوژنز بیماری‌ها،‌ مطالعات genome-wide موتاسیون‌های سوماتیک در سرطان‌ها،‌ استفاده سلول‌های بنیادی در تولید و ارزیابی داروها،‌ پزشکی شخصی شده(Personalized Medicine)،‌ توسعه بانک‌های اطلاعاتی ژنتیکی با ساختارهای ملی درثبت بیماری‌های مادرزادی و ژنتیکی هنگام تولد و سرطان‌های فامیلی،‌ مطالعات فارماکوژنتیک به منظور شناسایی واریانت‌هایی که منجر به کاهش عوارض جانبی داروها شده و مطالعاتی که امکان انتخاب داروهای مناسب با دوز مناسب برای هر بیمار (به طور اختصاصی) را فراهم می‌آورد، از جمله اولویتهای مطالعاتی کمیته آسیب‌شناسی ، ژنتیک و سلول‌های بنیادی موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی است که این اولویتها در حوزه‌های مطالعاتی علوم پایه (Basic Science)‌، تولید فناوری (Technology development)،‌ مطالعات بالینی (Clinical) و  مطالعات جمعیت محور (Population-based) در سطوح ملی، چند استانی (منطقه‌ای)، استانی و بین‌المللی و همراه با جهت‌گیری‌های ویژه خود، اجرا می‌شوند.

مطالعات کمیته بیماری‌های غیرواگیر

به گفته وی، اولویتهای مطالعاتی کمیته بیماری‌های غیرواگیر موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی نیز شامل بیماری‌های قلبی عروقی،‌ سوانح و حوادث،‌ اختلالات روانی،‌ سرطان‌ها،‌ بیماری دیابت،‌ بیماری‌های مزمن کلیوی،‌ بیماری‌های تنفسی،‌ بیماری‌های دستگاه گوارش و بیماری‌های عضلانی- استخوانی است که در حوزه‌های مطالعاتی  جمعیت محور (Population-based)،‌ بالینی (Clinical)، و علوم پایه (Basic Science) در دو بخش مطالعات مربوط به عوامل خطر اصلی رفتاری مربوط به بیماری‌های غیرواگیر شامل استعمال دخانیات، رژیم غذایی ناسالم، کم تحرکی و مصرف الکل، عوامل خطر متابولیک/ فیزیولوژیک این بیماری‌ها مشتمل بر افزایش فشار خون، افزایش قند خون، افزایش کلسترول، چاقی/ اضافه وزن و نیز مطالعات مربوط به بیماری‌های غیرواگیر است که در سطوح ملی ، چند استانی،‌ استانی و شهرستانی انجام می‌شوند.

مطالعات کمیته بیماری‌های واگیر و اختلالات ایمنی

برآورد بار بیماری‌های دستگاه تنفسی و ارایه راه‌های پیشگیری، تشخیصی و درمانی مناسب،‌ ایجاد سیستم فعال شبکه‌ای برای ارایه الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیک‌ها با فاصله‌های مشخص به جامعه پزشکی و ارایه راه‌های مقابله با آن،‌ بررسی اثربخشی(efficacy) و ایمنی (safety) واکسن‌ها و تولید واکسن،‌ برآورد شیوع بیماری‌های نقص ایمنی اولیه وHIV و رسم شجره‌نامه بیماری‌های نقص ایمنی اولیه در سطح کشور،‌ Active Surveillance برای برآورد بار بیماری‌های عفونی بازپدید و نوپدید در اولویت سیستم سلامت کشور،‌ برآورد شیوع عفونت‌های بیمارستانی و بررسی علل آن در ایران و ارایه راه‌حل‌های عملی و مناسب کاهش شیوع آنها،‌ بررسی خواص عوامل میکروبیوت در پیشگیری و درمان بیماری‌ها، طراحی و تولید پپتیدهای مناسب برای استفاده در درمان بیماری‌های عفونی، ارایه راه حل‌های پیشگیری از بیماری‌های بومی مثل لیشمانیوز احشایی،‌ بیماری‌های عفونی مرتبط با غذا و دارو ،‌ تدوین برنامهantibiotic stewardship در سطح ملی‌، برآورد بار بیماری‌های آمیزشی و ارایه راه‌های پیشگیری، تشخیصی و درمانی مناسب،‌ مطالعات مربوط به ایجاد میکروبیوم بومی ایران (Virome, Bacteriome, Fungome)،‌ پیشگیری از بروز و عوارض بیماری های نقص ایمنی اولیه و تشخیص به موقع آنها،‌ از اولویتهای مطالعاتی کمیته بیماری‌های واگیر و اختلالات ایمنی است که به گفته رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی، در سطوح ملی،‌ استانی،‌ شهر،‌ مناطقی از یک شهر و مراکز بهداشتی- درمانی قابل انجام است.

مطالعات کمیته خون‌شناسی و سرطان

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت،‌ همچنین اولویتهای کمیته خون‌شناسی و سرطان موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران را شامل سرطان‌های شایع مانند سرطان های گوارشی (معده، مری و کولون) و سرطان‌های خون شایع لوسمی و لنفوم، تدوین پروتکل‌های کشوری درمان سرطان‌های سولید و خونی (یکسان‌سازی پروتکل‌ها و بومی‌سازی آنها)،‌ تعیین بار بیماری‌های خون و سرطان و هزینه-اثربخشی (cost effectiveness) و فارماکواکونومی درمان بیماری‌ها،‌ کارآزمایی‌های بالینی در خصوص تأثیر داروهای جدید به خصوص (Target تراپی‌های جدید) و ارزیابی داروهای مشابه تولید کشور به عنوان جایگزین داروهای خارجی‌،‌ سلول درمانی بیماری‌های خونی و سرطان،‌ خون و فراورده‌های خونی،‌ به کارگیری داده‌های حاصل از Cancer Registry برای تعیین وضعیت موجود، اپیدمیولوژی عوامل خطر، وضعیت بیماری در زمان تشخیص، درمان‌های مناسب و وضعیت بقا هستند که می‌توانند در حوزه‌های مطالعات جمعیت محور (Population-based)،‌ مطالعات بالینی (Clinical) و مطالعات علوم پایه (Basic Science) برشمرد که در سطوح بین‌المللی،‌ ملی،‌ چند استانی (منطقه‌ای) با جهت‌گیری‌های ۱۰ گانه انجام شوند.

مطالعات کمیته علوم اعصاب و بهداشت روان

وی اختلالات روان‌پریشی، اختلالات خلقی و اضطرابی شامل افسردگی،PTSD، OCD،‌ اعتیاد و مسایل مربوطه،‌ اوتیسم و بیماری‌های عصب- تحولی در کودکان، بیماری‌های عروقی مغز شاملstroke،‌ صرع و اختلالات مربوطه،‌ بیماری‌های نورودژنراتیو سیستم عصبی مرکزی شامل آلزایمر، پارکینسون و آمیو تروفیک لترال اسکلروز، بیماری‌های التهابی سیستم عصبی مرکزی شامل ام اس و انسفالیت‌های اتو ایمیون، بیماری‌های متابولیک سیستم عصبی محیطی و مرکزی،‌ آسیب‌های (تروما) سیستم عصبی محیطی و مرکزی با تکیه بر ضایعات نخاعی،‌ تومورهای سیستم عصبی، توانبخشی بیماری‌های سیستم عصبی (توانبخشی جسمی و شناختی)،‌اختلالات روان‌تنی،‌اختلالات خواب، ترمیم مغز و نوروپلاستیسیتی وneuro inflammation و کاربری جدید داروهای مرسوم و شناخته شده در درمان بیماری‌های اعصاب و روان را نیز از جمله اولویتهای مطالعاتی کمیته علوم اعصاب و بهداشت روان دانست که می‌توانند در حوزه‌های مطالعاتی جمعیت محور (Population-based)،‌ بالینی (Clinical)، ترجمانی (Translational) و نوروژنومیک (مطالعات تلفیقی نوروساینس، ژنومیک و بیوانفورماتیک) و در سطوح بین‌المللی،‌ ملی، چند مرکزی و  تک مرکزی انجام شوند.

دکتر ملک‌زاده، خاطرنشان کرد: در این حوزه، مطالعاتی که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب به عنوان پروژه‌ای ملی برای سرمایه‌گذاری طولانی مدت در حیطه پژوهش‌های پزشکی ارایه می‌شوند، دارای اولویت بیشتری خواهند بود.

مطالعات کمیته فناوری و نوآوری‌های علوم پزشکی

رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی گفت: توسعه و تولید سیستمهای میکروفلوییدی، توسعه و تولید تجهیزات لیزرتراپی،‌ پژوهشهای کاربردی در تولید موشهای ترانسژنیک،‌ توسعه و تولید سامانه های تشخیصی و درمانی در حوزه سلامت،  تولید و توسعه سیمولاتورهای آموزشی،‌ تولید و توسعه تجهیزات پژشکی رباتیک،‌ توسعه و تولید پروتزهای عصبی و توان افزایی بافتی، توسعه و تولید فراورده های کنترل آلاینده های محیطی و تثبیت خاک،‌ توسعه تکنولوژیهای حفظ ذخائر ژنتیکی انسانی و سایر موجودات با ارزش بومی، توسعه و تولید محصول برای مراقبتهای بهداشتی شخصی (personalized healthcare)،‌ تولید مواد اولیه دارویی (API) و فراورده‌های نهایی (Finished Products) زیست فناوری و مهندسی ژنتیک شامل فراورده‌های پپتیدی، پروتئینی، داروها و واکسن‌های نوترکیب، آنتی‌بادی‌های منوکلونال، فراورده‌های خونی، کیت‌های تشخیصی، فراورده‌های تخمیری، فراورده‌های دارویی نوکلوئیک اسیدی نظیر آپتامرها، پروبیوتیک، آنزیم‌های دارویی و صنعتی، طراحی و تولید بیوسنسورها و نانوبیوسنسورها،‌ توسعه نانوپزشکی (Nanomedicine) در تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌های صعب العلاج و مزمن،‌ تحقیق، توسعه و تولید داروها و فراورده‌های مبتنی بر نانوفناوری، توسعه سامانه‌های نوین ژن، پروتئین و واکسن‌رسانی بر پایه نانوفناوری، پژوهش‌های کاربردی در زمینه تولید ابزارها و تجهیزات پزشکی و توانبخشی، مطالعه و مدل‌سازی ماکرومولکول‌ها و ساختارهای سلولی و مهندسی بافت در مدل‌سازی ساختار سلول و بازسازی و بهبود بافت‌های آسیب دیده از اولویت‌های مطالعاتی کمیته فناوری و نوآوری‌های علوم پزشکی موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی است.

مطالعات کمیته کشف و ارزیابی داروها

به گفته وی، همچنین، بومی‌سازی تولید داروهای جدید و استراتژیک با ارزش افزوده بالا شامل بایوسیمیلارها، تینیب‌ها، فراورده‌های خونی، مونوکلونال آنتی‌بادی‌ها، داروهای نوترکیب و انواع شیمیایی با توجه به بیماری‌های در حال گسترش در کشور و جهان،‌ ارزیابی داروهای جدید در مراحل پیش‌بالینی و فازهای ۴ گانه بالینی،‌ توسعه تکنولوژی ساخت دستگاه‌های صنعت داروسازی و فناوری‌های نوین دارویی با استفاده از ظرفیت‌های داخل و خارج کشور، شناسایی و تدوین استانداردهای پیشگیری، کنترل و درمان دارویی همانند مکمل‌ها و آنتی اکسیدان‌ها برای عوارض ناشی از سموم تجمعی در چرخه غذا و محیط و زندگی شامل سوء استفاده دارویی و سمیت‌های حاد و مزمن،‌ افزایش اثربخشی و کیفیت داروهای تولید داخل، مطالعات علمی اقتصادی و نرم‌افزاری با رویکرد ارتقای جایگاه صنایع داروسازی ایران در دنیا، کاهش هزینه‌های دارویی، مصرف منطقی داروها، استانداردهای ورود به فهرست دارویی کشور و نظام بودجه‌ریزی و ساختار تأمین داروی کشور، بهینه‌سازی ساختار علمی و مقررات تضمین کیفیت، استخراج، تولید و ارزیابی فراورده‌های دارویی بخصوص از ترکیبات غیرصناعی همانند گیاهان دارویی،‌ داروهای دامپزشکی و عوارض ناشی از ورود به چرخه غذایی انسان، مسائل زیست محیطی صنایع داروسازی و تولید مواد جانبی مورد نیاز صنایع دارویی غذایی و آرایشی- بهداشتی مانند رنگ‌ها، اسانس‌های با درجه دارویی، جزو اولویتهای مطالعاتی کمیته کشف و ارزیابی داروهای موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی است که سطح مطالعات این حوزه، در اکثر موارد به صورت ملی است.

برگزاری ۲۳ جلسه از سوی کمیته‌های علمی موسسه تاکنون

دکتر ملک‌زاده با اشاره به برگزاری ۲۳ جلسه کمیته‌های علمی مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی که اولین آنها ۱۹ خردادماه سال گذشته برگزار شده گفت: از آن زمان تا کنون ۲۳ جلسه توسط کمیته‌های علمی موسسه برگزار شده است.

به گفته رییس موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی، مهم‌ترین وظایف کمیته‌های علمی مؤسسه، تعیین نیازهای تحقیقاتی در حوزه‌های مختلف علوم پزشکی و فراخوان آن جهت دریافت طرح‌های تحقیقاتی و حمایت از طرح‌هاست.

انتظارات آینده از موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی

آنچه با احیای موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران انتظار می‌رود، ، شکل‌گیری جنبشی جدید در تحقیقات کلان ملی و بین‌المللی پزشکی با هدف حفظ سرمایه انسانی نخبه در این حوزه استراتژیک علمی و ورود به جمع برترین‌های تحقیقات پزشکی دنیا با استفاده از ظرفیت موجود است. 

دکتر ملک‌زاده آینده موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی را بسیار روشن، توصیف و تاکید کرد: با ادامه فعالیت موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی، ایجاد یک نهاد granting Body با استانداردهای بین‌المللی به منظور حمایت از طرح‌های تحقیقاتی و فناورانه ملی، کلان و فرادانشگاهی در حیطه‌های مختلف علوم پزشکی، توسعه و ارتقای کیفی پژوهش‌ و نوآوری‌های علوم پزشکی کشور، ارتقای همکاری‌های ملی (دولتی/ غیردولتی) و نیز بین‌المللی در پژوهش‌ و نوآوری‌های علوم پزشکی کشور انتطار می‌رود.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت افزود: در حال حاضر ۵۰ در صد مقالات علوم پزشکی کشور ، بسیار ضعیف، ۳۰ در صد متوسط و تنها ۱۰ درصد آنها برای سلامت و ارتقاء بسیار موثر هستند که یکی از اهداف موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی، کمک به ارتقای سطح تولیدات علمی پزشکی با تشویق محققان برتر است.

مشارکت محققان ایرانی غیرمقیم در طرح‌های تحقیقاتی

وی با اشاره به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در تولید علم و تاثیر آن در ارتقای رتبه علمی کشور، افزایش تعاملات ملی و بین‌المللی در تحقیقات پزشکی را نیز از اهداف مورد انتظار احیای موسسه ملی توسعه تحقیقات پزشکی دانست و گفت: مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی، به عنوان یک مؤسسه دولتی حمایت کننده از طرح‌های پژوهشی فرادانشگاهی و ملی همچنین در نظر دارد نسبت به جلب مشارکت محققان ایرانی غیرمقیم در طرح‌های تحقیقاتی داخل کشور اقدام کند که در این راستا صفحه‌ای در وبگاه مؤسسه طراحی خواهد شد تا مشخصات افراد برای شناسایی توسط محققان داخل کشور اطلاع‌رسانی شود.

انتهای پیام