افزایش تولید زباله و زبالهگردی؛ شاخص توسعه یا سند شکست؟ | پژمان نوروزی
پژمان نوروزی، ژورنالیست علم، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داد، نوشت: «آقای طاهری در گفتوگو با انصاف نیوز برای اثبات اینکه وضعیت ایران آنقدرها هم که میگویند بد نیست دلایل متنوعی میآورد و در آن میان دو گزاره هم دارد که مورد توجه قرار گرفته است.
گزارهی نخست این بود که پدیدهی زبالهگردی در معیارهای جهانی نشانهی پیشرفت کشور است و گزارهی دیگر اینکه کشورهای پیشرفته هستند که زباله دارند وگرنه فقرا که زباله ندارند.
بیایید تعارفات را کنار بگذاریم. این گزارهها اشتباهاند یا اگر منصفانه بخواهم بگویم ناراستاند و ملغمهای از درست و نادرست هستند که نشان میدهند گوینده اشرافی بر موضوع ندارد و داستان را مصادره به مطلوب کرده است.
اجازه دهید کمی دقیقتر به داستان نگاه کنم: اینکه زبالهگردی معیاری است نشانگر پیشرفته بودن کشور به وضوح اشتباه است. چرا؟ چون در هیچ گزارش و سند رسمی و جهانی ای چنین توصیفی از پدیدهی زبالهگردی نشده است که هیچ، حتی ظهور و بروز این پدیده را مرتبط با عدم یا کمبود عدالت و شمول اجتماعی در مدیریت پسماند است میدانند. (UNEP/UN-Habitat – Global Waste Management Outlook 2024 (GWMO 2024))
به عبارتی میتوان بروز پدیده زبالهگردی را نشانهای بر نبود توسعه بنیادی و همهجانبه یک جامعه یا کشور انگاشت و این درست برخلاف آن چیزی است که جناب طاهری فرمودند.
گزارهی دوم ایشان که توجیهگر حرف نخستشان بوده (و شاید برای برخی منطقی به نظر بیاید) این بود که کشورهای پیشرفته هستند که زباله دارند وگرنه فقرا که زبالهای تولید نمیکنند. این حرف از جهت آمارها درست است ولی متاسفانه اگر همین آمار را هم ملاک بگیریم باز ایران در فهرست کشورهای ثروتمند قرار نمیگیرد.
آمریکا بیش از ۳ برابر ما زباله میسازد، اروپا تقریبا ۲ برابر و حتی ترکیه هم ۱/۵ برابر ما زباله تولید میکند. پس حتی از منظر تولید زباله هم ثروتمند محسوب نمیشود.
اما نکتهی بسیار مهمی که جناب طاهری و طرفداران این ایده از آن غافلاند این است که تولید پسماند بیشتر با ظهور پدیدهی زبالهگرد همتراز و پیوسته نیست.
این دو پدیده اساسا به هم ارتباطی ندارند. گزارشهای رسمی جهانی میگویند در کشورهای ثروتمند و با آمار بالای تولید زباله، پدیدهی زبالهگردی یا صفر است یا بسیار نادر.
بر اساس گزارشهای بانک جهانی، این پدیده در کشورهای توسع یافتهی ثروتمند نادر است. شبکهی جهانی پژوهشی WIEGO (هم تایید میکند که شبکهی غیررسمی جمعآوری زبالهها (همان زبالهگردهای خودمان) در کشورهای توسعه نیافته (یا درحال توسعه) بین 50 تا 100 درصد وظیفهی جمعآوری زباله را بر عهده دارند.
این دقیقا نشان میدهد که بروز زبالهگردی به هیچ وجه نشان و فاکتوری بر ثروتمند بودن کشورها و جوامع نیست. نشانی است از یک بحران بزرگ در مدیریت. به نوعی زبالهگردی را میتوان فقر مدیریت شهری دانست.
زبالهگردها بدون پوشش هیچ بیمهای، بدون آموزش و بدون حمایتهای حرفهای که سلامتشان را تامین و تاکید کند وظیفهای را که سازمانهای مدیریت شهری باید انجام دهند و برایش بودجه و مجوزهای رسمی میگیرند، اجرا میکنند و سودش را نه خودشان بلکه واسطهها و بالادستیهایشان دریافت میکنند.
واقعیت این است که اتفاقا کشورهایی که زبالهگرد ندارند، همانهایی هستند که توانستهاند ارزش زباله را به شکل رسمی، انسانی و پایدار بازیافت کنند.
آنها کشورهایی ثروتمند هستند که کرامت انسانی را رعایت کرده و از زبالهها هم حداکثر سود را بردهاند و آن را به شکلی عادلانه، انسانی و شرافتمندانه به شهر و شهروندانش تقسیم میکند.
انتهای پیام
