الزامات و فرصت‌های سفر عمران خان به تهران
ایرنا نوشت: سفر دو روزه عمران خان نخست وزیر پاکستان به ایران که عصر روز یکشنبه با ورود وی هیات همراهش به مشهد مقدس آغاز شد و قرار است با انجام دیدار و گفت و گوی او در تهران با مقامات ارشد ایران ادامه یابد، به شکلی الزامات و فرصت ها برای همکاری دو کشور را نشان می دهد.
پیش از این، روزنامه پرتیراژ انگلیسی زبان «اکسپرس تریبیون» پاکستان با انتشار گزارشی در این خصوص نوشت که از زمان آغاز زمامداری عمران خان در آگوست سال میلادی گذشته (مرداد ماه 1397)، انتظار انجام چنین سفری می‌رفت ولی برخی کارشناسان بر این باورند که سفر وی در راستای برقراری توازن در رابطه با ایران و عربستان انجام می شود.
البته برخی دیگر از رسانه ها نیز از مذاکره با مقامات ایران در خصوص تامین و گسترش امنیت مرزهای دو کشور، رونق روابط اقتصادی، موضوع حصارکشی مرز مشترک و مذاکره برای تکمیل خط لوله ایران و پاکستان به عنوان محورهای موضوعی سفر وی به تهران یاد کرده اند.
منابع رسمی هم از تقویت همکاری های تجاری دو کشور، ترویج همکاری در بخش گردشگری و مذهبی، تقویت سرمایه گذاری و تکمیل هر چه سریعتر خط انتقال گاز ایران به پاکستان موسوم به خط لوله صلح به عنوان محور اصلی مذاکرات مقامات دو کشور سخن گفته اند و افزوده اند که علاوه این مقامات دو کشور گفت و گوهایی در زمینه تقویت شبکه جاده ای و ریلی دو جانبه انجام می دهند.
در این سفر «شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه، «عبدالرزاق داوود» مشاور بازرگانی، «خسرو بختیار» وزیر برنامه ریزی، «اسد عمر» وزیر دارایی، «فواد چوهدری» وزیر تبلیغات و «غلام سرور خان» وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان نخست وزیر این کشور را همراهی می کنند.
*** سفرهای پیشین عمران خان به دیگر کشورها
پس از پیروزی عمران خان در انتخابات سال 2018 میلادی پاکستان و روی کار آمدن حزب تحریک انصاف، وی تاکنون شش سفر خارجی مهم داشته است که هر کدام از این کشورها به نوعی دوست و هم‌پیمان اصلی این کشور محسوب می‌شدند.
عربستان سعودی نخستین مقصد سفر خارجی نخست وزیر پاکستان پس از ادای سوگند نخست وزیری بود، اگر چه به گفته عمران خان آن سفر صرفا به قصد زیارت خانه خدا و مسجد نبوی بود، اما در سفر دوم وی برای اخذ وام و بسته کمک مالی عربستان به این کشور سفر کرد.
در گام دوم، وی به امارات متحده عربی یکی از شرکا و دوستان نزدیک دولت اسلام آباد رفت و با مقامات ارشد شیخ‌نشین‌های امارات پیرامون سرمایییه گذاری گفت و گو کرد.
عمران خان در بزرگترین سفر خارجی خود به چین به عنوان دیرینه‌ترین دوست و هم‌پیمان قدرتمند کشورش رفت و دستاوردهای بزرگی را در این سفر در ابعاد مختلف برای پاکستان به ارمغان آورد و بعد از آن به مالزی سفر داشت و با «ماهاتیر محمد» نخست وزیر این کشور و پاکستانی‌های مقیم مالزی دیدار کرد.
وی همچنین، انتهای سال 2018 میلادی به ترکیه همسایه غربی ایران رفت و با مقامات ارشد این کشور همچون اردوغان دیدار کرد و پس از آن نیز در ابتدای سال 2019 میلادی به قطر سفری دو روزه داشت تا برای بهبود شرایط کار پاکستانی‌های مقیم این کشور و کمک به اقتصاد کشورش در تامین امنیت و نیروی کار و تمدید قرار داد گازی با قیمت ارزان تر با قطری‌ها چانی زنی کند.
**اقتصاد؛ موتور محرک توسعه روابط ایران و پاکستان
بر اساس آمارهای سفارت جمهوری اسلامی در پاکستان ، حجم مبادلات دو کشور ایران و پاکستان در سال گذشته شمسی (1397) افزایش 38 درصدی را نشان می دهد، حجم مبادلات ایران و پاکستان طی 11 ماه گذشته به یک میلیارد و 128 میلیون دلار افزایش یافته است.
صادرات کالا از جمهوری اسلامی ایران نیز از لحاظ وزنی با رشد 28 درصدی نسبت به مدت مشابه رسیده و وزن دو هزار و 489 تن را تجربه کرده است.
همچنین گفته می شود که به احتمال زیاد نشست کارشناسان ایران و پاکستان روزهای دوم و سوم اردیبهشت ماه (22 و 23 آوریل) در اسلام آباد برگزار شود که هدف آن، نهایی کردن پیش نویس قرارداد تجارت آزاد میان دو کشور است.
به اعتقاد کارشناسان با وجود مناسبات خوب سیاسی و امنیتی ایران و پاکستان و تعلقات فرهنگی و تاریخی دو حوزه اسلامی و فرهنگ فارسی به عنوان ریشه اصلی مشترکات دو ملت، فضای حاکم بر تعاملات اقتصادی ایران و پاکستان چندان مناسب و قابل قبول نیست.
پاکستان به عنوان کشوری با جمعیت بیش از 220 میلیون نفری اگر چه خود، صادرکننده مواد غذایی از جمله محصولات کشاورزی و دامی است، اما می تواند به عنوان مقصد صادراتی محصولات ایران در زمینه های مختلف به ویژه لوازم ساختمانی، کاشی، سرامیک و سیمان باشد.
مواد غذایی بسته بندی یا کنسرو شده، انواع محصولات لبنی و گوشتی، انواع خشکبار، مواد شوینده و بهداشتی، نوشیدنی های مختلف، انواع میوه و ظروف و لوازم آشپزخانه تنها بخشی از کالاهای وارداتی قابل دسترس و پرطرفدار در فروشگاه های پاکستان است که البته مشابه پاکستانی همه آنها با کیفیتی به نسبت پایین تر و با بسته بندی های نه چندان مناسب در بازارهای این کشور وجود دارد.
نکته قابل توجه درباره کالاهای سبک وارداتی پاکستان که در سوپرمارکت ها یافت می شوند، برندهای این کالاهاست که نشان می دهد بیشتر آنها از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس وارد شده اند.
در میان این کالاها ، محصولاتی با برندهای چینی، ترکیه ای، آمریکایی، انگلیسی، آلمانی، دانمارکی و برخی دیگر کشورهای اروپایی هم به چشم می خورد.
کالاهای با کیفیت و مرغوب ایرانی غایب بزرگ قفسه های فروشگاه ها در پاکستان است که مملو از کالاهای عربی و غربی شده اند.
**** فرصت های سفر عمران خان به تهران
پایگاه خبری تحلیلی « فایننشال تریبون » پاکستان اخیرا در خصوص با نگاه به سفر نخست وزیر این کشور به ایران نوشت : «عمران خان»، نخست وزیر پاکستان به زودی به ایران سفر می‌کند و تحلیلگران، این سفر را به عنوان بخشی از تلاش‌های پاکستان برای ایجاد تعادل در روابط خود با ایران و عربستان سعودی می‌دانند.
سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز تأیید کرده بود که عمران خان اوایل اردیبهشت ماه برای دیداری دو روزه به ایران سفر می کند و در این سفر وزیر اقتصاد، وزیر محیط زیست و مشاور نخست وزیر همراه عمران خان خواهند بود.
فایننشال تریبون همچنین با بیان حمله تروریستی به اتوبوس کارکنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال 1397 نوشت: تنش‌هایی میان دو کشور در پی حوادث مرزی و حمله تروریستی در ماه فوریه به کارکنان سپاه پاسداران ایجاد شد، اما طی هفته‌های اخیر و پس از آن که پاکستان ترتیب آزادی چند تن از مرزبانان ربوده شده ایران را داد و اسلام‌آباد تضمین داد که اجازه نخواهد داد تا از خاک پاکستان علیه ایران استفاده شود، این تنش‌ها کاهش یافت.
در ادامه این گزارش آمده است: از آنجایی که این سفر پس از دیدار «محمد بن سلمان» از پاکستان در ماه فوریه (بیست و هشتم بهمن ماه 1397) صورت می‌گیرد، دارای اهمیت است.
این پایگاه در بخش دیگری از گزارش خود با بیان سفر محمد بن سلمان و توافق‌های صورت گرفته میان دو طرف در جریان این سفر نوشت: نگرانی‌هایی وجود داشته که در ازای این «حمایت سخاوتمندانه»، پاکستان به کمپین ضد ایران بپیوندد، اما پاکستان همواره تلاش کرده تا از این تنش دور بماند.
دولت پیشین پاکستان نیز از پیوستن به ائتلاف نظامی عربستان در جنگ یمن خودداری کرده بود.
فایننشال تریبون می‌افزاید:مقامات پاکستان می‌گویند که شاید اسلام‌آباد «روابط راهبردی» با عربستان سعودی داشته باشد، اما «ایران را یک کشور همسایه مهم خود می‌داند».
یک مقام پاکستانی میگوید: روابط ما با ریاض به معنای آن نیست که بخشی از هر ابتکار عملی شویم که ایران را زیر سؤال ببرد.
پیش از این نیز عمران خان نخست وزیر پاکستان در گفت و گوی تلفنی با حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران از علاقه خود به ایران و حضور در اماکن زیارتی مشهد و قم نیز سخن گفته بود.
عمران خان نخست وزیر پاکستان، تاکنون در حمایت از ایران بی‌پروا بوده است و حزب تحریک انصاف نیز از موافقان سرسخت برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران بوده و هست، از سوی دیگر، « عمران خان» قانون منع مهاجرت از ایران و دیگر کشورهای اسلامی به آمریکا را که دونالد ترامپ وضع کرد شدیدا مورد انتقاد قرار داد و به تهران بابت واکنش تلافی جویانه‌‌اش تبریک گفت.
او در دوران کمتر از یکساله نخست وزیری خود با بسیاری از مقامات ارشد ایرانی در اسلام‌آباد دیدار کرده و حتی سفیر کشورمان در اسلام‌آباد به صورت رسمی ایشان را برای سفر به تهران دعوت کرد.
سفر فردای «عمران خان» نخست وزیر پاکستان به تهران، می تواند به تکمیل نهایی و احداث هر چه سریع تر خط لوله ی موسوم به صلح در پاکستان و شبه قاره کمک شایان کند.
این خطه لوله سالهاست با کارشکنی های متعدد آمریکا و برخی کشورهای منطقه روبروست، این در حالی است که تکمیل هر چه سریع تر این خط لوله یکی از نیازهای مبرم پاکستان است زیرا صرفنظر از جنبه های صلح آمیز آن پاکستان از نظر اقتصادی و صنعتی برای پیشرفت صنایع خویش به این خط لوله ی گاز نیاز فوری دارد.
از جنبه دیگر، تکمیل مسیری امن برای ورود گاز ایران به شبه قاره علاوه بر این که موجب بازاریابی برای محصولات نفتی و گازی ایران در شبه قاره آن هم در هنگامه ی تحریم ها می شود، موجبات همبستگی هند و پاکستان و تمام کشورهای منتفع از این خط لوله را فراهم می آورد و بدین گونه صلح را برای منطقه ای حساس در شبه قاره به ارمغان خواهد آورد.
بدیهی است که سفر عالی ترین مقام اجرایی دولت پاکستان می تواند فتح بابی باشد در جهت فراهم شدن تجلی رویکردهایی نوین در زمینه همکاری های منطقه ای و تسریع در همپوشانی ظرفیت های اقتصادی و بدیهی است چنین رویه هایی مانند فعال شدن طرح خط لوله صلح می تواند بار کشور پاکستان را از بدهی های بین المللی فراوان سبک کند و ایران و هند را در مسئولیت تامین امنیت پاکستان همراه کند.
*** تامین امنیت مرزی؛ گام موثر گسترش روابط ایران و پاکستان
12 تن از نیروهای مرزبانی ایران از جمعی هنگ مرزی «میرجاوه» بامداد 24 مهر ماه 1397 در منطقه مرزی لولکدان از سوی اعضای گروهک تروریستی جیش العدل ربوده شدند.
پس از این اقدام بود که سردار «محمد پاکپور» فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صبح روز دوشنبه سی ام مهر در رأس هیاتی برای پیگیری این موضوع به پاکستان سفر کرد.
پاکپور پیش از این در تاریخ 25 مهر ماه 1397 گفته بود که جمهوری اسلامی آمادگی هرگونه عملیات مشترک با ارتش پاکستان «برای دستگیری اشرار و آزادسازی گروگان‌ها را دارد و این قضیه را پیگیری می‌کند.
پیش از این وزیر کشور و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در تماس تلفنی با فرمانده ارتش و وزیر کشور پاکستان خواستار «اقدام سریع و قاطع» این کشور برای آزادی 14 نیروی نظامی ایران و بازداشت ربایندگان آنان شده بودند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز هشتم آبان ماه به منظور پیگیری این مهم در صدر هیاتی سیاسی و نظامی به اسلام آباد سفر کرد.
ظریف در آن سفر علاوه بر پیگیری آخرین اقدامات دولت پاکستان برای تامین امنیت و آزادی مرزبانان کشورمان، در خصوص روابط دو جانبه و مهمترین تحولات منطقه‌ای و بین المللی گفت و گو و تبادل نظر کرد.
البته پنج تن از مرزبانان ربوده شده از سوی این گروهک تروریستی در میرجاوه، اول آذر ماه سال 97 در پی تلاش‌های به عمل آمده و رایزنی و تعامل با طرف پاکستانی آزاد شدند و به کشور بازگشتند و چهار تن از این مرزبانان نیز عصر روز دوم فروردین ماه 1398 به کشور بازگشتند.
پیش از آن نیز در 24 بهمن ماه 1397 ، یک دستگاه اتوبوس حال نیروهای سپاه پاسداران که پس از اتمام ماموریت مرزبانی از منطقه عازم خانه بودند در جاده خاش- زاهدان از سوی خودروی بمب گذاری شده مورد تهاجم فرد انتحاری قرار گرفتند که در جریان این حمله ، 27 تن از نیروهای نظامی ایران شهید و 13 تن مجروح شدند.
پس از این اقدام تروریستی، گروه تروریستی جیش العدل که در پاکستان پناه گرفته است، مسئولیت حمله انتحاری در سیستان و بلوچستان را بر عهده گرفت و خانم رفعت مسعود سفیر پاکستان از سوی دستیار وزیر و مدیرکل آسیای غربی به وزارت امور خارجه ایران احضار شد.
در این ملاقات ضمن اشاره به افزایش اقدامات تروریستی از داخل خاک پاکستان، از جمله حادثه تروریستی اخیر در جاده خاش – زاهدان، اعتراض کشورمان ابلاغ و با صراحت تاکید شد که جمهوری اسلامی ایران از دولت و ارتش پاکستان انتظار دارد با قاطعیت و جدیت لازم علیه پایگاه ها، تحرکات و استقرار گروهک های تروریستی فعال در مناطق مرزی این کشور با جمهوری اسلامی ایران برخورد کند.
29 فروردین ماه بود که «محمد وسیم » معاون پلیس گوادر پاکستان در جمع خبرنگاران اعلام کرد که افراد مسلح ناشناس در پوشش نیروهای مرزبانی پاکستان در بزرگراهی بین بندر گوادر با شهر کراچی یک اتوبوس مسافربری را متوقف کرده اند و با پیدا کردن 14 مسافر آنها را به رگبار بسته اند.
تروریست ها مسافران این اتوبوس را از قبل شناسایی کرده بودند زیرا اغلب آنها عضو نیروهای ارتش پاکستان در بخش های دریایی ، هوایی و مرزبانی بودند.
این بار پاکستان بود که از ایران در مورد وقوع این حمله تروریستی پاسخ می خواست چرا که مهاجمان را از جدایی طلبان بلوچی می دانست که بنا به ادعایشان با توجه به اطلاعاتی که داشتند در ایران پنهان شده اند.
فارغ از این که طرف ایرانی بابت این رخداد ابراز تاسف کرده و از همکاری خود برای نابودی تروریست ها سخن گفته یا طرف پاکستانی چه انتظاراتی را طرح کرده است ، تامل در ماهیت این نوع رویدادهای ضد امنیتی این نکته را آشکار می کند که دو کشور با معضل مشابه ای روبرو هستند که امید می رود سفر دو روزه عمران خان فتح بابی باشد برای حل ریشه ای این مشکل مشترک که نیازمند همکاری ، هماهنگی و اعتماد متقابل دارد.
تنش های مرزی ایران و پاکستان البته مربوط به زمان کنونی نیست و در برهه هایی از زمان به وقوع پیوسته است ولی در راستای مبارزه با تروریسم، تامین امنیت مرزی، جلوگیری از قاچاق انسان، کالا و سوخت از مرزهای مشترک و جلوگیری از مهاجرت های غیر قانونی برخی شهروندان پاکستانی به ایران، لازم است که در سفر عمران خان به ایران مذاکرات راهبردی انجام شود.
به عقیده برخی کارشناسان، طرح حصارکشی نوار مرزی پاکستان و ایران که از سوی مقامات نظامی پاکستان به دولت این کشور پیشنهاد شده و اکنون دولت و ارتش پاکستان مصمم به اجرای این طرح هستند و گفته شده که ایران هم رضایت دارد، می تواند راهکاری مقدماتی باشد.
گسترش امنیت مرزها یکی از محورهای دیدار اخیر «اسد قیصر» رئیس مجلس ملی پاکستان با «علی لاریجانی» همتای ایرانی خود در حاشیه اجلاس اتحادیه بین المجالس قطر بود و از سویی، قرار است که موضوع تأمین امنیت مرزها یکی از محورهای سفر احتمالی عمران‌خان، نخست وزیر پاکستان به ایران باشد.
انتهای پیام
