روح برجام، جسم برجام | صادق زیباکلام
صادق زیباکلام در یادداشتی در تلگرام نوشت:
سخنرانی باراک اوباما در چهارمین اجلاس امنیت هستهای در واشنگتن مبنی بر اینکه ایران از مفاد برجام تخطی نکرده اما در خصوص پایبندی به «روح برجام» همچنان انتظارات و توقعاتی از ایران میرود، با واکنشهای متفاوتی در تهران روبهرو شده است. طرفداران برجام و در رأس آنان دولت یازدهم، بیشتر ترجیح دادهاند سکوت اختیار کنند. درعینحال برخی هم بر آن خرده گرفتهاند که این سخنان درست نبوده و ایران همچنان بر اصلوفرع یا روح و کالبد برجام پایبند و متعهد مانده است؛ اما همانطور که انتظار میرفت مخالفان برجام بیشترین واکنشها را نسبت به سخنان اوباما نشان دادهاند. آنها متقابلاً آمریکا را متهم کردهاند که نه به روح برجام متعهد مانده نه به جسم آن. البته اصولگرایان همواره و از همان ابتدای روند جدید در سیاست خارجی ایران، نه نگاه مثبتی به این رویکرد داشتند و نه به مذاکرات اصلی و بهطریقاولی به آمریکا بهعنوان طرف اصلی مذاکره با ما روی خوش نشان دادند. بعد از برجام هم نهتنها کلمهای در تأیید آن نگفتند بلکه همواره سخنان ناامیدانه، دلسردکننده و مأیوسانه نسبت به آن ابراز کردهاند. بههرحال این گفته رئیسجمهور آمریکا جای تأمل دارد.
◀️ آیا برجام یک «روح» دارد و یک کالبد؟ در پاسخ باید گفت اتفاقاً اوباما درست میگوید. برجام یک کالبد یا جسم دارد که از یک سری بایدهاونبایدها تشکیل شده که بخشی بر عهده ایران و بخش دیگر بر گردن غربیهاست. البته همانطور که اشاره شد، مخالفان برجام در ایران اعتقاددارند آمریکاییها به تعهدات خود عملنکردهاند. البته ظاهراً واشنگتن هر عمل دیگری هم انجام دهد، گروههای مخالف دولت خواهند گفت آمریکاییها به تعهداتشان عملنکردهاند! جریان مخالف برجام در داخل آمریکا و برخی کشورهای منطقه نیز ایران را متهم میکنند که مفاد برجام را رعایت نکرده و در هر فرصتی که بتواند از زیر بار تعهدات، شانه خالی میکند؛ اما اگر نگاه سیاسی و جانبدارانه را کنار بگذاریم و منصفانه به برجام بنگریم، هم ما گامهای بلندی در راستای تعهدات در چارچوب برجام برداشتهایم و هم غربیها. صدالبته که مشکلات هم نه بنا بوده نباشند و نه بنا بوده خیلی سریع حلوفصل شوند. هر دو طرف نشان دادهاند که در حل مشکلات و نکاتی که دردسرساز بودهاند خواهان توافق و رفع آنها هستند؛ یعنی همچنان بر سر همان عزم و ارادهای که در به دست آمدن توافق تاریخی هستهای در آن ۲۳ماه از خود نشان دادند باقیماندهاند.
◀️ اوباما هم همین را دارد میگوید. او میگوید برخلاف آنچه مخالفان برجام در داخل آمریکا و بیرون آن میگویند ایران به تعهدات در چارچوب برجام عمل کرده؛ اما آنچه اوباما نمیگوید و من به سخنان رئیسجمهور میافزایم این است: و ایضاً برخلاف آنچه مخالفان برجام در داخل ایران هم میگویند، غرب هم به تعهداتش در قبال برجام عمل کرده است. میماند نکته ظریفی که اوباما بهعنوان «روح برجام» مطرح میکند و معتقد است در چارچوب آن، انتظارات بیشتری از ایران میرفت و میرود. سؤال مهم آن است که آن روح برجام که اوباما از آن سخن میگوید، کدام است؟ خود او البته در سخنرانی مذکور، هیچ اشارهای نه به روح برجام میکند و نه آن انتظارات را مطرح میکند اما میتوان حدس زد که او شاید انتظاراتی نه در چارچوب برجام بلکه در حال و هوای به وجود آمده پس از برجام از ایران داشته است. او قطعاً انتظار نداشت ایران برنامههای موشکی خود را متوقف یا حتی آهستهتر کند اما این انتظار را داشت که تهدید به نابودی رژیم اسرائیل مطرح نشود.
◀️ مخالفت با سیاستهای آن رژیم و نقض حقوق بشر توسط او البته محکوم است و ایران و برخی دیگر از کشورها همواره برای محکومیت آن در مجامع جهانی تلاش میکنند اما شاید رئیسجمهور آمریکا انتظار داشت که در فضای پسابرجام، ایران گامهای بلندتری در جهت حلوفصل معضلات و مشکلات منطقه بردارد و ابتکارات دیگری از خود نشان دهد؛ ایضاً تلطیف فضای سیاسی در داخل ایران و شاید انتظارات دیگری. شاید او انتظار داشت ایران بیشتر بهجای سخن گفتن از موضع خاص، با زبان دیپلماسی و پسابرجام سخن بگوید. صدالبته که هیچکدام اینها نه در برجام بوده و نه اساساً هیچ کشوری ازجمله ایالاتمتحده میتواند به خود اجازه دهد که چنین مطالباتی از ایران داشته باشد. ظاهراً اوباما به خود حق میدهد برخی امیدها و آرزوها در مورد ایران را تحت لوای پدیدهای به نام «روح برجام» ابراز کند.
انتهای پیام
