روح برجام، جسم برجام | صادق زیباکلام

صادق زیباکلام در یادداشتی در تلگرام نوشت:

سخنراني باراک اوباما در چهارمين اجلاس امنيت هسته‌ای در واشنگتن مبني بر اينکه ايران از مفاد برجام تخطي نکرده اما در خصوص پايبندي به «روح برجام» همچنان انتظارات و توقعاتي از ايران می‌رود، با واکنش‌های متفاوتي در تهران روبه‌رو شده است. طرفداران برجام و در رأس آنان دولت يازدهم، بيشتر ترجيح داده‌اند سکوت اختيار کنند. درعین‌حال برخي هم بر آن خرده گرفته‌اند که اين سخنان درست نبوده و ايران همچنان بر اصل‌وفرع يا روح و کالبد برجام پايبند و متعهد مانده است؛ اما همان‌طور که انتظار می‌رفت مخالفان برجام بيشترين واکنش‌ها را نسبت به سخنان اوباما نشان داده‌اند. آن‌ها متقابلاً آمريکا را متهم کرده‌اند که نه به روح برجام متعهد مانده نه به جسم آن. البته اصولگرايان همواره و از همان ابتداي روند جديد در سياست خارجي ايران، نه نگاه مثبتي به اين رويکرد داشتند و نه به مذاکرات اصلي و به‌طریق‌اولی به آمريکا به‌عنوان طرف اصلي مذاکره با ما روي خوش نشان دادند. بعد از برجام هم نه‌تنها کلمه‌ای در تأیید آن نگفتند بلکه همواره سخنان نااميدانه، دلسردکننده و مأیوسانه نسبت به آن ابراز کرده‌اند. به‌هرحال اين گفته رئیس‌جمهور آمريکا جاي تأمل دارد.

◀️ آيا برجام يک «روح» دارد و يک کالبد؟ در پاسخ بايد گفت اتفاقاً اوباما درست می‌گوید. برجام يک کالبد يا جسم دارد که از يک سري بايدهاونبايدها تشکيل شده که بخشي بر عهده ايران و بخش ديگر بر گردن غربی‌هاست. البته همان‌طور که اشاره شد، مخالفان برجام در ايران اعتقاددارند آمریکایی‌ها به تعهدات خود عمل‌نکرده‌اند. البته ظاهراً واشنگتن هر عمل ديگري هم انجام دهد، گروه‌های مخالف دولت خواهند گفت آمریکایی‌ها به تعهداتشان عمل‌نکرده‌اند! جريان مخالف برجام در داخل آمريکا و برخي کشورهاي منطقه نيز ايران را متهم می‌کنند که مفاد برجام را رعايت نکرده و در هر فرصتي که بتواند از زير بار تعهدات، شانه خالي می‌کند؛ اما اگر نگاه سياسي و جانب‌دارانه را کنار بگذاريم و منصفانه به برجام بنگريم، هم ما گام‌های بلندي در راستاي تعهدات در چارچوب برجام برداشته‌ایم و هم غربی‌ها. صدالبته که مشکلات هم نه بنا بوده نباشند و نه بنا بوده خيلي سريع حل‌وفصل شوند. هر دو طرف نشان داده‌اند که در حل مشکلات و نکاتي که دردسرساز بوده‌اند خواهان توافق و رفع آن‌ها هستند؛ يعني همچنان بر سر همان عزم و اراده‌ای که در به دست آمدن توافق تاريخي هسته‌ای در آن ۲۳ماه از خود نشان دادند باقی‌مانده‌اند.

◀️ اوباما هم همين را دارد می‌گوید. او می‌گوید برخلاف آنچه مخالفان برجام در داخل آمريکا و بيرون آن می‌گویند ايران به تعهدات در چارچوب برجام عمل کرده؛ اما آنچه اوباما نمی‌گوید و من به سخنان رئیس‌جمهور می‌افزایم اين است: و ایضاً برخلاف آنچه مخالفان برجام در داخل ايران هم می‌گویند، غرب هم به تعهداتش در قبال برجام عمل کرده است. می‌ماند نکته ظريفي که اوباما به‌عنوان «روح برجام» مطرح می‌کند و معتقد است در چارچوب آن، انتظارات بيشتري از ايران می‌رفت و می‌رود. سؤال مهم آن است که آن روح برجام که اوباما از آن سخن می‌گوید، کدام است؟ خود او البته در سخنراني مذکور، هيچ اشاره‌ای نه به روح برجام می‌کند و نه آن انتظارات را مطرح می‌کند اما می‌توان حدس زد که او شايد انتظاراتي نه در چارچوب برجام بلکه در حال و هوای به وجود آمده پس از برجام از ايران داشته است. او قطعاً انتظار نداشت ايران برنامه‌های موشکي خود را متوقف يا حتي آهسته‌تر کند اما اين انتظار را داشت که تهديد به نابودي رژيم اسرائيل مطرح نشود.

◀️ مخالفت با سیاست‌های آن رژيم و نقض حقوق بشر توسط او البته محکوم است و ايران و برخي ديگر از کشورها همواره براي محکوميت آن در مجامع جهاني تلاش می‌کنند اما شايد رئیس‌جمهور آمريکا انتظار داشت که در فضاي پسابرجام، ايران گام‌های بلندتري در جهت حل‌وفصل معضلات و مشکلات منطقه بردارد و ابتکارات ديگري از خود نشان دهد؛ ایضاً تلطيف فضاي سياسي در داخل ايران و شايد انتظارات ديگري. شايد او انتظار داشت ايران بيشتر به‌جای سخن گفتن از موضع خاص، با زبان ديپلماسي و پسابرجام سخن بگويد. صدالبته که هیچ‌کدام این‌ها نه در برجام بوده و نه اساساً هيچ کشوري ازجمله ایالات‌متحده می‌تواند به خود اجازه دهد که چنين مطالباتي از ايران داشته باشد. ظاهراً اوباما به خود حق می‌دهد برخي اميدها و آرزوها در مورد ايران را تحت لواي پدیده‌ای به نام «روح برجام» ابراز کند.

انتهای پیام