سه عامل تخریب اعتقادات دینی

ایکنا نوشت: حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر دینی، ۲۶ تیرماه به مناسبت شب شهادت امام باقر(ع)، با موضوع «عوامل تخریب اعتقادات دینی جامعه»، به ایراد سخن پرداخت که در ادامه متن آن را می‌خوانید؛

موضوع سخن در باب تخریب‌های اعتقادی و باورهای دینی است که در زمان امام باقر(ع) ایجاد شد و امام(ع) به زیباترین شکل، تخریب‌های اعتقادی آن زمان را گوشزد فرمودند و جامعه دینی و حتی جامعه بشری را نسبت به آنها دارای آگاهی و دقت نظر کردند. متأسفانه در این زمانه ما نیز اعتقادات مومنین در معرض آسیب قرار گرفته و ما این آسیب‌های اعتقادی را در خودمان و خصوصا در نسل جوان و حتی در خانواده و فرزندان خود می‌بینیم. چقدر پدران و مادرانی هستند که احساس خطر و نگرانی نسبت به شرایط زمانه دارند. باید ببینیم چه شده که امروزه این طور شده است و برخی از جوانان هستند که از اسلام خارج می‌شوند یا برخی‌ها مسلمان هستند، اما نماز نمی‌خوانند و به شعائر دینی پایبند نیستند.

این تخریب اعتقادی را باید چه کرد؟ برای اینکه رفتار امام باقر(ع) را ملاک قرار دهیم، باید خلاصه‌ای از شرایط سخت دینداری و باورهای دین و الهیات مردم را بررسی کنیم و بعد به راهکاری برسیم. عبارتی از امام باقر(ع) در کتاب شریف کافی داریم که نشان‌دهنده شرایط بسیار وخیم زمان امام(ع) از حیث الهیات و باورهای دینی و اعتقادی است و این نشان می‌دهد که چقدر شرایط آن روز سخت بوده است.

اهل بیت(ع)؛ مأمن رستگاری
امام فرمود: ای مردم به چه پرتگاهی در حال نزدیک شدن هستید و دنبال چه می‌گردید؟ اگر دنبال هدایت و سعادت هستید، راه نزد ما است، ما را رها نکنید. در همین طلیعه صحبت باید بگویم که در همه سختی‌ها که دین و باورها و الهیات درونی ما را مورد هجمه قرار می‌دهد، نباید ملاک را از دست بدهیم. امام باقر(ع) فرمود: عامل سعادت شما ما هستیم. اینکه یکسری در لباس دین در امور دینی، سیاسی و اجتماعی کار بدی می‌کنند، نباید موجب شود که ما از اهل بیت(ع) دست بشوییم. در روایت دیگری فرمود: زمانه چونان گله‌ای است که چوپان خود را از دست داده است و این گله در بیابان متفرق شده است و شرایط طوری است که در حال شب شدن است و در هنگام شب نیز دشمن خودش را نشان می‌دهد. به تعبیر امام(ع)، زمانه طوری است که روز به شب رسید و دشمن در کمین و هیچ راهنمایی برای این گله نیست. اینجا است که حضرت(ع) تنها عامل هدایت را مطرح کردند که عبارت از خودشان باشد.

از مجموعه فرمایشات امام باقر(ع) استفاده می‌کنیم که سه عامل زمان امام(ع) را از حیث اعتقادی به‌هم ریخت که امروز ما را نیز به هم ریخته است. اولین عامل تخریب اعتقادات جامعه، مدیران فاسد هستند. فساد به معنای حق‌کشی، دوری از عدالت و بازی کردن با آبرو و ناموس و اموال مردم است که نتیجه اینها تخریب باورهای دینی است. بیان امام باقر(ع) این است که فرمود: مدیران فاسد و روسای قدرت‌طلب و جناح و اطرافیانشان و کسانی که از اینها شکمی سیر می‌کنند و به میز و صندلی می‌رسند، از دین خدا فاصله می‌گیرند. در حقیقت، خودشان پرت می‌شوند و جامعه‌ای را نیز از نظر باورها و معنویت به دره پرتاب می‌کنند.

یکی از نکات مهم این است که ما امام پنجم را با عنوان یک امامی که هزار و چهارصد سال قبل زندگی کرده نمی‌خواهیم، بلکه امام برای ما تا قیامت مشعل هدایت است و با لحاظ این فرمایش امام(ع)، باید از هر کسی که قدرتی می‌گیرد که فساد در او است فاصله بگیریم که اعم از فساد علنی یا فساد قانونی یا فساد با پوشش دین است. بنابراین مدیران فاسد، اولین عامل تخریب عقاید مردم هستند.

دومین عاملی که باعث تخریب اعتقادات مردم می‌شود و در زمان امام باقر(ع) نیز موجب این مشکلات می‌شد، عبارت از علما و دانشمندانی است که صاحب فکر و قلم هستند و تریبون در اختیار دارند، اما در جهت منفی کار می‌کنند که باورهای جامعه را تخریب می‌کنند. امام باقر(ع) در یک نامه طولانی به سعد الخیر مرقوم کرده‌اند که در این جماعت اسلام دنبال اشباه عالمان یهود و مسیحیت باش؛ یعنی آخوندهایی که مشابه احبار و رهبان هستند یا به تعبیری استادان حوزه و دانشگاه که مشابه علما یهود و نصارای هستند را شناسایی کن و برای شناسایی، امام(ع) به سعد الخیر می‌گویند اینها روی ظاهر دین تکیه می‌کنند، اما باطن دین را تحریف می‌کنند. خصوصیت دوم اینها این است که دائما در حاشیه قدرت زانو می‌زنند. در هر جامعه‌ای افراد می‌گردند تا قدرت را پیدا کنند و به همان سمت بروند که موجب می‌شود دین خراب شود و اعتقادات از بین برود.

همچنین امام باقر(ع) در موارد مختلفی، خصوصیات این افراد را ذکر می‌کند؛ از جمله اینکه این دسته از عالمان اهل تملق و چاپلوسی هستند و دین افراد جامعه را از بین می‌برد. یکی از اصحاب به امام باقر(ع) عرض کرد در کوفه مردم زیادی هستند و آماده‌اند تا شما امر کنید و اطاعت کنند. امام(ع) فرمودند: اینهایی که شما بیان می‌کنید، به جان و سلامت خود بیشتر توجه دارند تا به من. امام باقر(ع) به مسئله تملق‌گویی و چاپلوسی اشاره می‌کند و رشته آن را قطع می‌کند. این علمای سوء، گاهی اوقات تندروی‌هایشان به صورت تملق و چاپلوسی است و گاهی هم به صورت غلو است. گاهی اینها از بیرون برای قدرت‌ها همه چیز را خوب نشان می‌دهند و گاهی هم بزرگ‌نمایی می‌کنند که امام(ع) در مقابل اینها هم ایستاد.

بلاها و هدم باورهای دینی
سومین عامل هم که روی خیلی از باورها تأثیرگذار است، عبارت از بلاها و آزمایشات الهی است که بسیار طاقت‌فرسا و مشکل هستند. در دوران ما نیز بلاهایی نظیر کرونا، فقر، سوء مدیریت و … وجود دارد که موجب تخریب اعتقادات می‌شود. در زمینه بلاها و بیماری‌ها و سختی‌ها، امام باقر(ع) فرمود: با خداوند معامله کنید و در این معامله‌ای که با خدا می‌کنید سود بزرگی هم به دست شما می‌رسد. امام(ع) فرمود: آن شیعیانی که گرفتار می‌شوند و به سختی‌هایی می‌افتند، اما بردبار و صبور هستند، خداوند اجر هزار شهید را ایشان می‌دهد.

همچنین امام باقر(ع) فرمودند که همه خوبی‌های دنیا و آخرت در یک نقطه‌ای متمرکز است و آن اینکه نگاه مثبت خود را به خداوند را از دست ندهید؛ یعنی در همه سختی‌ها و بدی‌ها و فسادها و ظلم‌ها، نگاه مثبت شما به خداوند نباید تغییر کند که حسن ظن به خداوند است.

انتهای پیام