کمک پوتین به «دور زدن تحریم‌ها»
خبرگزاری فارس نوشت: «در آستانه سفر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه به تهران برای حضور در نشست سه جانبه سران با «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران و «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه، روزنامه قطری «العربی الجدید» با انتشار یادداشتی در این خصوص از ابعاد و اهداف راهبردی این سفر نوشت.
در این یادداشت آمده است: «در یک شرایط بسیار حساس منطقه‌ای و بین المللی و دو روز پس از بازگشت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از خاورمیانه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در دومین سفر خارجی خود به خارج از روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه گذشته، به تهران سفر می‌کند. این سفر پوتین به ایران به طور کلی پنجمین سفراو از این نوع به ایران و نخستین سفر وی در دوران دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران است. رئیس جمهور روسیه روز سه شنبه با همتای ایرانی خود و رهبر[معظم] انقلاب، دیدار خواهد کرد. وی علاوه بر گفت‌وگو با سران ایران، با همتای ترک خود رجب طیب اردوغان نیز دیدار خواهد کرد و در نشستی سه جانبه در قالب سران کشورهای ضامن روند آستانه در مورد سوریه حضور خواهد یافت».
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران، پیش از برگزاری این نشست سه جانبه گفت که این نشست به دنبال «تثبیت کاهش تنش در مناطق درگیری در سوریه» است. این در حالی است که روز گذشته همچنین اعلام شد که «فیصل المقداد» وزیر خارجه سوریه امروز همزمان با اجلاس سه جانبه مذکور به تهران سفر خواهد کرد.
ابعاد راهبردی سفر پوتین به تهران
العربی الجدید در ادامه نوشت: «سفر پوتین به ایران دارای سه بُعد اصلی است.نخست، به روابط دوجانبه تهران – مسکو ارتباط دارد که از زمان به دست گرفتن قدرت اجرایی در ایران از سوی رئیسی در ایران از ژوئیه ۲۰۲۱ که دارای رویکردی متفاوت از سلف خود یعنی حسن روحانی در سیاست و روابط خارجی است به سرعت در حال توسعه است».
بر اساس این گزارش، «در حالی که روحانی به دنبال حل مناقشه و بحران کشورش با غرب به ویژه با آمریکا بود، رئیسی بر حرکت به سمت شرق و به طور مشخص روسیه و چین تمرکز دارد».
این روزنامه در ادامه بُعد دوم سفر پوتین به ایران را منطقه‌ای می‌داند و در توضیح می‌نویسد: «این سفر در سایه تشدید تنش بین ایران و اسرائیل و صحبت آمریکایی‌ها مبنی بر تشکیل “یک ساختار قوی منطق ای” با مشارکت تل آویو در مقابله با تهران و محور تحت هدایت آن، صورت می‌گیرد».
در ادامه این یادداشت آمده است: «اما بعد سوم این سفر، کاملا بین‌المللی است و در درجه نخست مربوط به افزایش سطح تنش بین ایران و غرب، به ویژه آمریکا، در پی بن‌بست ایجاد شده در مذاکرات با هدف احیای توافق هستهای است که روسیه یکی از اعضای این مذاکرات است. امری که در درجه دوم به جنگ اوکراین و پیامدهای بزرگ جهانی آن در مناطق مختلف و سطوح مختلف مرتبط است».
نویسنده در ادامه در توضیح پیامدهای جنگ اوکراین می‌نویسد که در حال حاضر، تلاش قدرت‌های جهانی به نوعی درگیر جنگ در خاک اوکراین است تا بار دیگر روابط و کارت‌های خارجی خود را در مقابل یکدیگر سازماندهی کنند. پیامدهای همین جنگ یکی از مهم‌ترین دلایل سفر بایدن به منطقه و تلاش او برای یافتن راهکارهایی به منظور افزایش تولید نفت با توجه به تحریم های شدید روسیه بود.
هیچ ارتباطی بین سفرهای پوتین و بایدن وجود ندارد
در ادامه این یادداشت آمده است: سفر پوتین به ایران، اندکی پس از سفر بایدن به خاورمیانه، سؤالاتی را در مورد این همزمانی ایجاد می‌کند و این‌که آیا سفر رئیس جمهور روسیه در واکنش به سفر همتای آمریکایی او بوده است؟ «محمد قادری»کارشناس و تحلیلگر ایرانی، معتقد است که «رابطه مستقیمی بین این دو دیدار وجود ندارد و به نظر می رسد این همزمانی صرفاً یک تصادف باشد».
وی در گفت‌وگو با العربی الجدید می‌گوید: «سفر بایدن به منطقه، برخلاف آن‌چه رسانه های اسرائیلی می‌گویند که در چارچوب رویارویی با ایران صورت گرفته، با هدف یافتن راه حلی برای بحران جهانی انرژی و غذا و سازماندهی مجدد روابط بین متحدان واشنگتن در منطقه بود. اما سفر رئیس جمهور روسیه به تهران در راستای تلاش پوتین برای “دستیابی به کمک ایران برای دور زدن تحریم ها با توجه به تجربه گسترده آن در این زمینه” است».
امری که «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین روز دوشنبه پیش در گفت‌وگوی که دوشنبه شب از صدا و سیمای ایران پخش شد، آن را تایید کرد و گفت: «این امکان وجود دارد که روسیه و ایران برای کاهش پیامدهای تحریم‌ها همکاری کنند».
به گفته وی، «ایران چندین دهه تحت تحریم بوده و با وجود محدودیت‌ها به خوبی برای توسعه و بهبود رفاه مردم خود سازگار شده است و روسیه نیز به تحریم‌ها عادت کرده است».
وی تایید کرد که این دو کشور به مرور از استفاده از دلار در همکاری‌های دوجانبه دور خواهند شد.
قادری تاکید کرد که صحبت درباره دوقطبی‌ای که در خاورمیانه به رهبری بایدن و پوتین در حال شکل‌گیری است و هر یک از آنها تلاش می‌کنند بازیگرانی را در کنار خود وارد کنند، درست نیست.. زیرا کشورهایی مانند عربستان، امارات و بحرین از دیرباز به عنوان متحد آمریکا شناخته شده اند، «اما جمهوری اسلامی پس از انقلاب اسلامی روابط خود را با هیچ کشوری به گونه‌ای تنظیم نکرده کخ بخواهد تحت محور آن قرار گیرد».
سفر پوتین به تهران به گفته قادری در چارچوب «تقویت همکاری های دوجانبه و چندجانبه در منطقه برای پیگیری سیاست‌های راهبردی وی در زمینه‌های مختلف» صورت می گیرد. آمریکا، اسرائیل و سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) که در توافق هسته ای شریک هستند، این سفر را دوست نخواهند داشت.
به اعتقاد قادری، رئیس‌جمهور روسیه در تهران درباره پیگیری تفاهمات دو کشور در پروژه‌های مختلف از جمله پیمان امنیت جمعی، سازمان همکاری شانگهای و سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و تقویت روابط اقتصادی گفت‌وگو خواهد کرد.
دورانی جدید در روابط ایران و روسیه
«حسن بهشتی‌پور» دیگر کارشناس ایرانی در گفت‌وگو با العربی الجدید می‌گوید که روابط ایران و روسیه در دوره رئیسی شاهد «گسترش زیادی» است،. انگیزه این امر تنهاا به دلیل قرار گرفتن دو کشور در معرض تحریم‌های آمریکا متمرکز نیست بلکه «دولت رئیسی در چارچوب حرکت به سمت شرق، خواهان تقویت روابط با قدرت‌های آسیایی از جمله روسیه، چین و هند است».
به اعتقاد وی، جنگ روسیه علیه اوکراین منجر به تحولات اساسی در سطح بین المللی از جمله در سطح روابط ایران و روسیه شد. بهشتی‌پور با اشاره به تلاش روسیه برای فعال‌سازی پروژه‌هایی که سال‌ها بین دو کشور متوقف شده، از جمله کریدور شمال – جنوب (که روسیه را از طریق خاک ایران به اقیانوس هند متصل می کند) تاکید کرد:«روسیه از زمانی که تحت تحریم‌های گسترده غرب قرار گرفته، تمایل بیشتری نسبت به قبل برای نزدیکی با ایران نشان داده است».
وی توضیح داد که علاقه روسیه به کریدور ژئواستراتژیک شمال – جنوب، پس از جنگ اوکراین افزایش یافت، در حالی که مسکو قبل از جنگ هیچ علاقه‌ای به آن نشان نداده بود. «عامل اصلی» که مسکو را به تحکیم روابط با تهران سوق می‌دهد، در چارچوب پیامدهای جنگ اوکراین قرار می‌گیرد.
به اعتقاد این تحلیلگر، عامل دیگری که در تقویت روابط ایران و روسیه نقش دارد، اعمال تحریم‌های مشترک علیه دو کشور است و این امر انگیزه ای برای همکاری آنها در مقابله با تحریم‌های یک جانبه آمریکا و اروپا و تبادل تجربیات آنها در این زمینه است.
امری که سفیر روسیه در تهران نیز بر آن در گفت‌وگو با روزنامه شرق در روز شنبه گذشته صحه گذاشت و گفت: ایران و روسیه اکنون در «سنگری واحد» هستند.
آیا نزدیکی روسیه – ایران از اهمیت توافق هستهای می‌کاهد؟
العربی الجدید در ادامه نوشت که برخی ناظران بر این باورند که نزدیکی جدید ایران و روسیه به بهای روابط ایران و غرب، توافق هستهای امضا شده در سال ۲۰۱۵ و مذاکرات متوقف شده در خصوص آن، تمام می‌شود؛ اما بهشتی‌پور می‌گوید که رویکرد ایران به شرق در دوره ریاست‌جمهوری رئیسی، مستقل از ماهیت رابطه با آمریکا و اروپا است و «این روابط خوب یا بدباشد، تهران به روابط خود با روسیه، چین و هند ادامه خواهد داد».
وی توضیح داد که طبیعی است که ایران با توجه به ادامه تحریم‌ها، به روابط خود با چین و روسیه علاقه بیشتری نشان دهد اما این بدان معنا نیست که روابط با غرب را نادیده می‌گیرد و اگر آمریکا تحریم‌های ایران را لغو کند، تهران تنها بر روابط با روسیه پافشاری کند.
بهشتی‌پور به تضاد منافع ایران و آمریکا در توافق هستهای اشاره کرد و گفت که تهران می‌خواهد از این توافق منافع اقتصادی کسب کند، در حالی که واشنگتن خواهان منافع امنیتی برای خود در آن است.
وی در خصوص این‌که برخی می‌گویند روسیه پس از جنگ اوکراین مانع دستیابی به توافق در مذاکرات هستهای شده و از آن به عنوان کارت فشاری علیه غرب استفاده می‌کند، گفت: «در ایران درباره نقش روسیه در توافق هستهای اغراق می‌شود».
این تحلیلگر ایرانی توضیح داد: «روسیه آن نقش بزرگی که در ایران درباره آن صحبت می شود، ندارد و کشوری که نقش تاثیرگذار و تعیین کننده در این توافق دارد، آمریکا و طرف مقابل آن ایران است. اگر آمریکا و ایران بین خود توافق کنند، نه روسیه، نه آلمان و نه چین قادر به جلوگیری از این امر نیستند..میانجیگری این کشورها نقش تأثیرگذاری دارد، اما تعیین کننده نیست».
انتهای پیام
