«ایران رود» درختی!

حسین راستین، پژوهشگر، در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با موضوع “ایران رود” نوشت:

• از زمان پهلوی تا به امروز کارشناسان و مهندسان داخلی و خارج از کشور، یکی از بزرگترین طرح‌های انتقال آب جهان، با چندین راه کار، از نظر شکل و اجرا، برای مرکز ایران پیشنهاد داده‌اند، که تا به امروز در حد پیشنهاد! باقی مانده است!

• برخی راه حل حفر یک کانال بزرگ و اتصال دریای خزر به خلیج فارس را مطرح می‌کنند و برخی دیگر انتقال آب به کویرهای مرکزی ایران و ایجاد سه دریاچه بزرگ، لوت، جازموریان ودشت مرکزی ویا طرح‌های کم و بیش مشابه دیگر به منظور تغییراقلیم کشور و بهره برداری اقتصادی را پیشنهاد داده‌اند.

• و از طرفی مخالفان این طرح‌ها که بیشتر فعالان محیط زیست هستند با برشمردن معایب، اجرای آنرا فاجعه می‌دانند!

• شاید بهتر می‌بود مخالفت‌ها با ارائه یک راه کار اجرایی و پیشنهاد مناسب همراه می‌شدند! تا بتواند معایب احتمالی این طرحها را برطرف و رویای آنرا را محقق نماید!

• مخالفت با پروژه انتقال آب، که قرار است در یکی از خشک ترین و گرمترین مناطق جهان و در کویر وسیع آن اجرا گردد، چگونه می‌توان توجیه کرد؟!

• متاسفانه عکس العمل سازمان‌ها از جمله محیط زیست، برای واگذاری زمینی در تهران یا یکی از شهرهای کویری برای ساخت مسکن یا ایجاد یک واحد تولیدی! قانونی تقریباً یکسان دارد! و بنده خود برای احداث تولیدی دریکی از روستاهای کویری کرمان تجربه کرده‌ام که اشتباه محرز و قابل اثبات سازمانها (دامپزشکی و منابع طبیعی)، تعطیلی تولیدی و نابودی آنرا حاصل نمود!

• مخالفت کارشناسان و دفاع از محیط زیست کویرها به نحویست که تصور می‌شود با ژاپن جابجا شده‌ایم!

• ژاپن کشوری با جمعیت ۱/۵ برابر ایران، وسعت کم (کمتر از یک چهارم ایران)، محصور در دریا با وجود صنعت بزرگ و کشاورزی گسترده که مجبورند برای گسترش صنایع و کشاورزی، با میلیاردها دلار هزینه، حتی کوهها را تراشیده یا زمین را به سمت دریا گسترش دهند!

• با این شرایط، برخورد سخت گیرانه سازمان‌های مرتبط ژاپنی را باید تصور کرد! اما جایگاه آنها در پیشرفت! چیز دیگری می‌گوید!

و این درحالیست که وسعت زیاد ایران، می‌تواند چندین کشور صنعتی و کشاورزی پیشرفته، مانند: ژاپن، آلمان، و هلند را تنها در نصف خاک خود جای دهد!

• تصور کنید که قرار است این دو کشور صنعتی همراه با هلند، قطب کشاورزی، در نصف ایران ساخته شود!

• سختگیری سازمانها و محیط زیست ایران، فقط در برابر صنعت این کشورها! و صنایعی که باید زمین ومجوز بگیرند چه خواهد بود؟!

• بدون شک استانهای ژاپن و آلمان صنعتی و هلند کشاورزی شکل نخواهند گرفت! و امپراطوری محیط زیست بر روی یک سرزمین گسترده از بیابان و شوره زار خواهد ماند! که شوربخانه در مرکز شاهدش هستیم!

• قطعاً اجرای چنین پروژه عظیم، چالش‌های بزرگ همراه دارد!

• ولی فواید بیشمار اقتصادی و پیش بینی تغییرات مثبت اقلیمی مطرح شده، قابل چشم پوشی نخواهد بود! ضمن اینکه با اجرای پروژه در چندین مرحله و پیشنهادات خلاقانه که وجود دارد! مشکلات محیط زیستی به حداقل خواهد رسید!

• حمل و نقل ارزان کالا بین شمال و جنوب کشور از طریق این آبراه، حمل ونقل کالا و سود سرشار آن از کشورهای حوزه دریای خزر و قفقاز به دریای جنوب، اشتغال میلیون نفری، رونق معادن، تأمین آب صنایع بزرگ و آب بر، تأمین آب دریاچه‌ها، باتلاق‌ها و در صورت شیرین سازی، گسترش کشاورزی! تأمین آب بخش کشاورزی از جمله باغات گسترده پسته استان کرمان از مهمترین فواید اقتصادی اجرای آن خواهد بود!

• تبخیر، تشکیل ابر، بارندگی، هوای مطبوع، خنکی زمین و جلوگیری از تغییرات اقلیمی ناشی از گرم شدن زمین از جمله فوایدی پیشبینی می‌شود که قابل محاسبه نیست.

• برخی مخالفان معتقدند تبخیر در این دریاچه‌ها تاثیری بر بارندگی‌ها ندارد و بارش باران شرایط و محل خودش را می‌طلبد.

• مثلاً تبخیر خلیج فارس برای کشورهای جنوبی آن باران ندارد (بیشترین تأثیر در نقاط شمالی) و این کشورها از کم باران ترین، خشک و گرمترین کشورهای جهان هستند!

• اما لازم است این را در نظر بگیریم که بخارات آب از جو خارج نمی‌شوند! در داخل کشور یا هر نقطه از منطقه، فرو خواهند ریخت! و برکاتش مانعی جهت مقابله با گرم شدن کره زمین خواهد بود. چون از اهداف جهانی اجرای این قبیل طرح‌ها، باید بر روی تغییرات مثبت اقلیمی متمرکز شود!

• همچنین بررسی نقشه‌های هوا شناسی نشان می‌دهد توده‌های مرطوب برخواسته از خلیج فارس، مدیترانه، دریای سرخ، اقیانوس اطلس، هند، توده سرد ومرطوب سیبری و… بارش را برای ایران به ارمغان می‌آورند! 

• قطعاً رطوبت برخاسته از کویرهای مرکزی از طریق تشکیل ابر و یا با تشکیل توده مرطوب محلی و تقویت ابرهای گذری به هرجا برسد برکت به همراه خواهند داشت!

• کوچک‌ترین دریاچه کویر مرکزی حاصل از انتقال آب، بزرگ‌تر از دریاچه ارومیه ودریاچه ارومیه بزرگتر از بختگان خواهد بود و جالب است دریاچه بختگان تولید ابر کرده و ابر حاصل از آن درختان انجیر ارتفافات اطراف را آبیاری نموده که امروزه با خشک شدن دریاچه، دستی آبیاری می‌شوند!

• تبخیر دریاچه‌های ایجاد شده با توجه به مسیر غالب ابرها در ایران، غرب به شرق، شاید بر روی استانهای غربی، آنچنان تأثیر نگذارند، قطعاً باعث بهبود بارندگی‌ها برروی مرکز و استانهای شرقی از جمله خراسان رضوی و جنوبی، سیستان و حتی در کشور افغانستان خواهد شد!

• شرایط مناسب بر روی افغانستان، یعنی سیرآبی بیشتر هیرمند برای ایران!

• به نظرم طرح ایران رود را نباید آنقدر بزرگ و رؤیایی کرد، که بعلت ترس از ورود اجرا نگردد! رؤیا بماند و نه ساده و بدون عیب و نقص تصور شود که چنانچه انتقادی بحق مطرح شد! نادیده گرفته شود! و با اطمینان از اجرایی بودن طرح، بی مهابا اقدام شود و درآخر به نتیجه مطلوب نرسد!

• در واقع مزایایی بی شمار اقتصادی و… طرح، آنقدر جذاب خواهد بود که با وجود سختی اجرا نمی‌توان از آن گذشت واز طرفی به شکلی باید انجام شود که حداقل مشکلات زیست محیطی را به وجود آورده، دغدغه مخالفان را پاسخ دهد.

• راه کار مطمئن‌تر که پیشنهاد می‌شود، با تمام قوا برای ایجاد ایران رود، تصمیم قطعی اما متعادل در اجرا گرفته شود و برای رسیدن به نتیجه بزرگ از طرحی عظیم، با یک روش اجرائی ضعیف و کم هزینه‌تر شروع گردد، که خود یک مرحله از چهار مرحله طرح نهایی باشد و چنانچه نتایج مرحله اول مثبت بود، اطمینان حاصل شد! مرحله بعد آغاز گردد، که در پایان مرحله نهایی، نتیجه‌ی بدست آمده، بسیار بزرگ و چشمگیر خواهد بود. و بر این اساس راه کار جدید و کم ریسک، طرح ترکیبی پیشنهاد می‌شود که نیازمند حجم عظیم انتقال آب نیست و ایران رود همراه با دریاچه‌ها در کنار هم تشکیل خواهند شد!

• معرفی راه کار پیشنهادی:

• ایران رود درختی، ترکیب ایران رود با دریاچه‌های مرکزی!

• مرحله اول: ایران رود بسته!

• بجای حمله بر روی کل پروژه ابتدا یک کانال بسته از استان سمنان، با عبور از کویر مرکزی و کویر لوت به جنوب استان کرمان یا سیستان و بلوچستان به طول کمتر از ۱۰۰۰ کیلومتر حفر شده وبا پمپاژ آب و انتقال بوسیله لوله از دریای عمان یا خلیج فارس، باید این کانال را از آب پر نمود که با پمپاژ دائمی، تبخیر و نفوذ جبران می‌شود وهم می‌توان دریاچه سازی کرد! ایجاد دریاچه‌ها با سطح زیاد، بکمک کمترین آب‌ها! یعنی ایجاد دریاچه‌ها با آبگیری پلکانی! راه کاری که بنده برای احیای دریاچه‌های جهان از جمله دریاچه ارومیه با کمترین آب ممکن ارائه داده‌ام، که دریاچه پلکانی کم عمق، بشکل آینه مقعر بزرگ ایجاد خواهد شد، که از مزایای آن با تبخیر (کمی بیش از معمول!) باعث ابرسازی و بارندگی خواهد بود!

• تبخیر بیشتر، به معنی نیاز به حجم‌های عظیم آب نخواهد بود! بلکه ایجاد دریاچه با سطح وسیع و اجرای پلکانی، اولاً عمق آب زیاد نیست و از طرفی عمق آب در گودترین و مرتفع‌ترین نقطه دریاچه تقریباً یکسان است و حجم زیادی از آب در گودالها جمع نخواهد شد، یعنی با مصرف آب کمتر، تبخیر وسیع اتفاق خواهد افتاد!

• توضیح ضروری؛ اهمیت دریاچه‌های پلکانی برای ایران و جهان

• تبخیر همراه با اقدامات دیگر مانند پرورش جلبک‌ها و پلانکتون‌های آب‌های کم عمق که علاوه بر درآمدزایی با جذب دی اکسید کربن از گرم شدن زمین جلوگیری می‌نمایند، شکل پلکانی و مقعر، همراه با عمق کم آب، رسوبات سفید، بازتابش نور بیشتر به همراه سایر مزایای ایجاد شده، بر خنک کردن کره زمین تأثیر مثبت خواهند گذاشت.

• وجود چنین دریاچه‌هایی نه تنها برای کویرهای مرکزی ایران، بلکه باید در دستور کار همه دولتهای جهان، نه تنها در نقاط خشک و گرمسیر به منظور تبخیر، ابرسازی و بارندگی، که در مناطق سردسیرو پر آب جهان! جهت ایجاد مخازن بزگ یخ وخنک سازی، بعنوان نیاز اورژانسی کره زمین دستور کار قرار گیرد.

• حتی استفاده از این روش برای حفظ یا افزایش وسعت دریای خزر که تا سال ۲۰۵۰ با توجه به ادامه روند کنونی (ساخت سدها! کاهش بارندگی حوزه آبریز!) که پیش بینی می‌شود حدود ۳۰ درصد وسعت خودش را از دست بدهد! می‌تواند نجات دهنده باشد تا بدون کاهش یافتن وسعت (با کاهش کنترلی عمق آب) تبخیر کنونی حفظ یا حتی افزایشی شود.

• عمده تغییرات اقلیمی، گرم شدن زمین، خشکی هوا و کاهش بارندگی‌ها، با دخالت انسانی به وجود آمده‌اند و عومل دیگر ناچیزند، که بزرگترین دخالت، ساخت سدها و کاهش تبخیر در خشکیهای زمین است، تبخیر دریاها و اقیانوس‌های جهان، میلیون‌ها سال تقریباً ثابت مانده‌اند، تنها تبخیر خشکی‌هاست که اکثر تغییر کرده‌اند

و متعاقب آن تغییرات اقلیمی را به وجود آورده‌اند و فرقی نخواهد کرد، سد در پرباران‌ترین نقطه جهان ساخته شده باشد یا در کشور خشکی مانند ایران، در تمام نقاطی که سدها را ساخته‌اند، ابرها نسبت به قبل کوچیک تر و ضعیف‌تر خواهند شد! که نتیجه آن باران کمتراست! بعد به اشتباه، علت‌های اصلی خشک شدن دریاچه‌ها را دوعامل معرفی می‌کنند!

• ۱- کم شدن کلی بارندگی‌ها! اصطلاح خشکسالی جهانی ناشی از تغییرات اقلیمی و…!

• ۲- ساخت سدها و مصرف آب پشت سد، در کشاورزی، صنعت و شرب است!

• در حالی که عامل دوم، ساخت سدها سبب شده‌اند دریاچه‌ها کوچیک تر، یا کامل خشک شوند و با کم شدن یا قطع کامل تبخیرو چرخه محلی آب، تقویت ابرهای گذری و… از بین برود، زمین گرمتر شده پیامدهای دیگری را بوجود آورد! مثلاً: می‌توان عنوان کرد که با خشکی دریاچه ارومیه، سبب شده‌ایم، ابرهای عبوری از آسمان آن تقویت نشوند و این ابرها بر روی بارندگی حوزه آبریز و استانهای جنوبی البرز، از آذربایجان شرقی، تهران در مرکز تا خراسان تأثیر منفی گذاشته و مهمتر اینکه کاهش بارندگی، آلودگی هوای کلان شهرهای تهران، کرج و تبریزو حتی مشهد را شدت ببخشد!

• که با این اوصاف، عامل اصلی خشکسالی جهانی، ناشی از بستن سدها و کاهش تبخیر در خشکی‌های زمین می‌باشد!

• برای خلاص شدن از این چالش‌های بزرگ، بیشتر از یک راه باقی نمی‌ماند، که بر خلاف تصور، بجای کاهش تبخیر، افزایش آنرا در مخازن آب طبیعی و حتی با ایجاد مخازن مصنوعی با حداقل آب‌ها ایجاد نمائیم! مگر اینکه حداقل حق آبه ها را به این مخازن (مثلاً؛ دریاچه ارومیه) اختصاص ندهند و مدیریت کنونی ادامه یابد! (البته در بخش کشاورزی و شرب برای حفظ آب شیرین، جلوگیری از تبخیر بسیار ضروریست)

• پیشنهادات مطرح شده در این نوشته و یادداشت‌های گذشته، که درهمین پایگاه خبری درج گردیده است، راهکاری پیشنهاد می‌شود که تبخیرها به میزان سابق یعنی زمانی که دریاچه‌ها پر آب بودند اتفاق خواهد افتاد، یعنی رطوبت و ابر بیشتر! ضمن اینکه با کمترین آبها مخازن آبی و دریاچه‌ها احیا خواهند شد! جالبه که تعداد زیادی دریاچه با عمق کم و فواید بسیار در کشور وجود دارند، راهکار جدیدی نیست مانند: بعضی دریاچه‌های نمک فصلی با عمق حداکثر ۱ متر و حداقل یک سانتیمتر، حتی در مواردی کمتر آز آن! که بصورت توده‌ای وسیع از گل دیده می‌شوند!

• برای بالا بردن تبخیر دریاچه‌ها دو راه بیشتر باقی نمی‌ماند!

• تخریب همه سدها و احیا کامل دریاچه‌ها بکمک تمامی آب‌های حوزه آبریز! بدون برداشت از بالادست! که مطمئناً ممکن نخواهد بود!

• ویا از طریق راهکار هوشمندانه! که اولاً با کمترین آب‌ها (با تضمین رساندن حداقل حق آبه!) صددرصد دریاچه‌ها را احیا کنیم وبعد تبخیر را به میزان سابق وحتی بیشتر برسانیم! که راهکار؛ آبگیری پلکانی در دریاچه‌هایی که نیاز به احیا دارند، همچنین ایجاد دریاچه‌های مصنوعی به شکل پلکانی خواهد بود! که با آب سرریز، ایران رود می‌تواند بهشت دریاچه‌های پلکانی باشد با وجود ۳ کویر بزرگ در مرکز کشور و دو مخزن آب در شمال وجنوب آن!

• دریاچه‌های پلکانی فواید بیشماری دارند که برخلاف دریاچه‌های معمول، از مرکز گودالها متولد نمی‌شوند! تا با حجم بسیار آب و رسیدن به عمق زیاد مناطق مرتفع پوشش دهند! بلکه از نقاط مرتفع دقیقاً محل ریزش آب متولد شده به قسمت‌های عمیق و گودالها ختم می‌شوند! یعنی دریاچه‌ای کنترل شده که می‌توان عمق ومکان آن‌ها را انتخاب کرد! در زمان خشکسالی عمق را کاهش و در زمان ترسالی افزایش داده یا اضافه آبها را در گودال خالی دریاچه انباشت نموده، ذخیره شوند.

• برخلاف پیشنهادات قبل برای ایجاد ۳ دریاچه در مرکز ایران، که عمق آب در بعضی نقاط تا ۸۵۰ مترخواهد رسید و چند هزار میلیارد متر مکعب، پمپاژ آب نیاز خواهد بود! علاوه بر مکانها و نقاط باستانی، چند شهر ودهها روستا، جاده، زمین‌های کشاورزی و… که به زیر آب خواهد رفت!

• با ایجاد ایران رود، و دریاچه‌های قابل کنترل با عمق کم (متوسط زیر یک متر، میزان پمپاژ آب از دریای عمان یا خلیج فارس صدها برابر کاهش خواهد یافت واین یعنی هزیته اجرای بسیار کمتر!!) با این شرایط در کویر مرکزی ایران، هیچ جاده، شهر و روستایی! هیچ آثار باستانی، زمین کشاورزی وحتی معدنی به زیر آب نخواهد رفت، نه تنها شهداد و طبس نابود نمی‌شوند که می‌توان از آنها جزایر یا شبه جزایر و بنادر بسیار زیبا ساخت!!

• مکان مناسب حفر ایران رود در کویرهای مرکزی:

• برخلاف تصور حفر کانال ایران رود در گودترین نقطه و مرکز در بستر کویر نخواهد بود و کانال در ارتفاع بالاتر، در امتداد کوهها، مشرف به دشت‌ها و کویرها حفر خواهد شد! تا امکان ایجاد دریاچه‌های پلکانی ممکن شود و چنانچه در گودترین نقاط حفر شوند، برای ایجاد دریاچه‌ها باید آب را به مکانهای بالاتر پمپاژ نمود و در کرت‌های پلکانی راها سازی گردد که هزینه بیشتری می‌طلبد.

• همچنین روش دیگر انتقال آب بوسیله لوله در ارتفاع بالاتراز بستر کویر، امتداد کوهها ودر طول کویر بجای حفر کانال خواهد بود (در این روش حفر کانال نیاز نیست یا محدود به بعضی نقطه و با طول کم خواهد شد)، که آب مستقیم با خروج از لوله‌ها بر روی کرت‌ها ریحته، دریاچه پلکانی ایجاد می‌گردد و سرانجام آب به مرکز کویر و گودالها رسیده واین گودال‌ها به اندازه‌ای از آب پر می‌شوند که قابلیت کشتی رانی بدست آید که نسبت به حفر کانال میزان بیشتری از آب تا چند برابر نیاز خواهد بود.

• مرحله دوم: ایران رود کوچک!!

• بعد اجرای موفق مرحله اول طرح و کسب تجربه، بلافاصله ایران رود کوچک با حفر کانال در داخل کویر جازموریان ادامه خواهد یافت، طول این کانال نسبت به کانال حفر شده در کویر مرکزی و کویر لوت زیاد نیست، ولی بعلت ارتفاعات کوههای مسیر مشکلات خاص خود را دارد، ولی با تجربه کسب شده از حفر کانال اول، چندان دردسر ساز نخواهد شد. از طرفی این مرحله می‌تواند جزئی از قسمت اول طرح باشد وبرای استارت ضعیف‌تر و کسب تجربه حتی قبل مرحله اول هم شروع گردد!

• مرحله سوم: گسترش ایران رود به شکل درختی!

• برای اجرای مرحله سوم پروژه، نباید عجله کرد! باید چندسالی از اجرای مرحله اول و دوم طرح بگذرد، نتایج زیست محیطی بررسی شود، چنانچه دستاوردها چشمگیر بود، تغییرات مثبت اقلیمی تثبیت شد، دستاوردهای اقتصادی طرح اتفاق افتاد، اجرا گردد.

• که خود از دو بخش مجزا تشکیل می‌شود.

۱- گسترش کانالها به سمت مراکز استانها و شهرهای حاشیه ایران رود، جهت تحقق بیشتر اهدف اقتصادی، ایجاد مسیر حمل و نقل کالای ارزان و حتی مسافر است که پیشبینی توسعه گردشگری داخلی وخارجی دوراز ذهن نخواهد بود!

۲- گسترش دریاچه‌های پلکانی در کویرهای مسیر کانال به سمت شهرها! که دریاچه‌ها و بنادر جدید متولد خواهند شد!

• مرحله چهارم: ایران رود بزرگ!

• اتصال ایران رود در شمال به دریای خزر ودر جنوب به دریای عمان پایان بسیار خوشایند و رؤیایی ایران رود بوده، همچنبن اختلاف سطح آب دریای خزر نسبت به خلیج فارس با راهکار مناسب که در کانال‌های جهان ایجاده شده قابل حل خواهد بود!

• تذکر: راه کارهای مطرح شده، صرفاً پیشنهاد می‌باشند، نه راه حل قطعی بر اساس مستندات قوی و تائیدیه های علمی و تخصصی، فقط یک مثال ساده از هنر بکار گیری قوامین معمول طبیعت، دانش پیشین، اطلاعات عمومی و… برای حل چالش‌ها، با هدف، تلنگر وجرقه ذهنی به مخاطب، تحقیق وجستجو راه کارهای ساده‌تر، برای چالش‌ها مطرح گردیده است.

• هر گونه اقدام (تکمیل، رفع معایب احتمالی، آزمایش و پیاده سازی) با هدف اجرایی نمودن پیشنهادات مطرح شده با تائید نویسنده و ذکر منبع ممکن می‌باشد.

• منابع: انصاف نیوز، رجوع به پیشنهادات قبل

*پیشنهادی برای احیا دریاچه ارومیه (http://www.ensafnews.com/?p=369465)، * زمین مقعر؛ چند پیشنهاد برای جلوگیری از گرم شدن کره زمین (http://www.ensafnews.com/?p=370695)

• گزارش مهر، نشریه “ای بی سی”

 هشت راهکار خلاقانه جهت جلوگیری از افزایش گرمای کره زمین

• روزنامه همشهری

دو مسیر پیشنهادی ایران رود

• مرکز پژوهش‌های مجلس

 تائید ایران رود

• گزارش تابناک

پیشنهاد ایجاد ۳ دریاچه در کویرهای مرکزی ایران

• میز نفت

*دریاچه‌های مصنوعی جهان با اهدف گردشگری و کشاورزی، *ترازهای قطبی

• گزارش ایسنا

*تبدیل بختگان به شوره زار، *علت کاهش تراز دریای خزر، *باران، مایه پاکی یا تشدید کننده آلودگی هوا؟

• گزارش ایانا

اولین مزرعه پرورش جلبک آذربایجان شرقی

• گزارش فارس نیوز

جهاد برای ایران رود

انتهای پیام