چند نکته درباره‌ی مناطق آزاد اقتصادی و تجاری

عرشیا یحیایی، دانشجوی کارشناسی اقتصاد در یادداشتی نوشت:

مناطق آزاد تجاری، نواحی محصور و محافظت شده‌ای هستند که کالا از طریق هوا، دریا و زمین بدون پرداخت عوارض گمرکی، برای تولید، پردازش و یا صدور مجدد (Re-export) وارد و یا از آن‌ها خارج می‌گردد. مطابق بند ۱۱ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، مناطق آزاد و ویژۀ ایران دارای ۴ هدف اصلی هستند که عبارتند از: انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات، تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج کشور.

بررسی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مقایسۀ آن با اهداف تأسیس این مناطق در طول بیش از یک دهه در ایران نشان می‌دهد که برخی از اهداف مورد نظر تحقق نیافته که می‌تواند چنین دلایلی داشته باشد: تعیین نه چندان اصولی اهداف مربوط به ایجاد مناطقعدم اولویت‌بندی نیازهای هر منطقه، کمبود تسهیلات، عدم مکان‌یابی صحیح، و کمبود امکانات زیربنایی. به سبب نبود ابزارهای کنترلی، مناطق آزاد مورد سوء استفاده قاچاقچیان قرار گرفته ‌است. در سالهای اخیر، بسیاری از منتقدان به مدیریت مناطق آزاد تاخته‌اند و گفته‌اند که این مناطق عملاً به مبادی قاچاق در ایران تبدیل شده‌است.

مناطق آزاد درگاه های اصلی اقتصاد ایران به جهان محسوب می‌شوند. با پیوستن ۷ منطقه‌ی دیگر، اکنون ۱۵ منطقه آزاد در کشور داریم که همۀ مرزها با کشورهای همسایه را شامل می‌شوند. طبق آمار، از شهریورماه ۱۴۰۰ تا شهریورماه ۱۴۰۱ میزان صادراتی که از تولیدات خود مناطق آزاد انجام شده نسبت به وارداتی که در خود این مناطق مصرف شده بیشتر بوده یعنی تراز تجاری این مناطق مثبت شده است. به نظر مسئلۀ اساسی ما، ضعف در بازاریابی بین المللی است. همچنین صادرات برای واحدهای تولیدی این مناطق مقدورتر و میسورتر است. با توجه به آمار و ارقام می‌توان گفت فقط ۱۰ درصد در این مناطق سرمایه گذاری خارجی انجام شده است. با وجود اینکه یک سوم کل صادرات کشور از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی انجام می شود، مناطق آزاد در جلب سرمایه‌های خارجی موفق نبود‌ه‌اند. باید مزیت خود را در نظر بگیریم که هزینۀ تولید در کشور ما پایین است. به دلیل حضور و وجود نیروی کار ارزان، منابع طبیعی فراوان، انرژی ارزان و موقعیت اقلیمی مناسبی که داریم، تولید در کشور ما سودآور و کم هزینه است. اما به دو دلیل بروکراسی و قوانین زائد و ناشناخته بودن مناطق آزاد، تاکنون سرمایه گذاری خارجی مطلوبی در کشور انجام نشده است.

به همین منظور می‌بایست ضابطه زدایی و تسهیل امور کسب و کار را در این مناطق دنبال شوند. همچنین «برندینگ» مناطق آزاد را برای شناساندن این مناطق به سایر کشورها می‌تواند مفید باشد؛ که این امر علاوه بر سرمایه گذاری خارجی به جذب گردشگر کمک می‌کند. اخیرا مصوبه‌ای در هیئت وزیران تصویب شد که به موضوع ایجاد مناطق آزاد مشترک اشاره دارد.

مناطق آزاد ما مزیت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند و نباید نگران رقابت با سایر کشورها باشیم چرا که کیفیت کالاهای ایرانی خوب است و کشورها عمدتا راغب هستند از ایران واردات داشته باشند. باید سرمایه‌گذار در این مناطق بیاید و به جای اینکه مواد خام از کشور ما خارج کند، خودمان فرآوری این مواد را داشته باشیم. ضمن اینکه در اشتغال هم تاثیرگذار است، فناوری هم می‌آورد و دانش فنی آن به سایر بخش‌های کشور هم منتقل خواهد شد.

انتهای پیام