برکات نورانی ثامن‌الحجج در توسعه اقتصادی گردشگری مذهبی
هانی رستگاران در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز نوشت:
ائمه اطهار نه‌فقط در زمان حیات خویش موجبات و منشأ برکات عالم‌تاب برای انسان‌ها بودند، بلکه پس از فقدان جان‌سوزشان همچنان نور توجه و عنایات خود را از عاشقان و شیفتگان خویش دریغ نکردند و وجود مبارکشان برکات بی‌شماری را برای هستی و آدمیان به ارمغان می‌آورد.
در ایام شهادت حضرت ثامن‌الحجج علیهم‌السلام، این خورشید تابناک جهان‌شمول که هرساله عزاداران و ارادتمندان بسیاری از سراسر ایران و جهان میزبانی می‌کند، باید به وجوه دیگری از موهبت حضور این اختر بی‌بدیل و پادشاه همه خوبی‌ها پرداخته شود. علی بن موسی‌الرضا، شخصیتی یگانه است که به مدت 20 سال زعامت فقه شیعه و رهبری مسلمین پیرو حق و عدالت اصیل رسول‌الله را بر عهده داشت و ایرانیان افتخار میزبانی از این گوهر یکتا را در خراسان داشتند. اغلب بزرگان شیعه و مؤثران حوزه دین بر این باورند که ورود امام رضا (ع) به ایران تأثیر مهمی بر گسترش شیعه در آن داشته است؛ زیرا وی در ورود به ایران، در هر شهری، با مردم دیدار می‌کرد و به پاسخ‌های آنان، مطابق با احادیث امامان پاسخ می‌گفت. همچنین با شرکت در جلسات مناظره با عالمان و ادیان و مذاهب مختلف وبرتری علمی بر آنان، جایگاه علمی‌اش به‌عنوان امام شیعه برای مردم آشکار می‌شد. در شهرها و مناطق مختلف ایران، به‌خصوص شهرهای واقع در کوریدور غرب به شرق ایران ازجمله سبزوار و نیشابور، بناهایی چون مسجد و قدمگاه، بنام امام رضا نام‌گذاری شده که محل استقرار او در مسیر حرکتش به مرو بوده و این را نشانه‌ی تأثیر آمدن امام رضا (ع) به ایران بر گسترش شیعه در این کشور می‌دانند. پس از شهادت امام، مأمون، او را در باغ یا دارالاماره‌ی یکی از فرماندهان مشهور دارالحکومه عباسی، نزدیک روستای سناباد دفن کرد. پیش از آن، هارون‌الرشید خلیفه‌ی عباسی، پدر مأمون در آنجا دفن شده بود و ازاین‌رو به بقعه‌ی هارونیه شهرت داشت. آرامگاه ضامن آهو به‌تدریج به یکی از زیارتگاه‌های جهان اسلام و به‌ویژه شیعه تبدیل شد. زیارت امام رضا یکی از باورهای مهم در زندگی مردم است. محل دفن امام رضا به مشهدالرضا شهرت یافت و امروزه شهر مشهد نامیده می‌شود.
به علت استقبال فراوان به زیارت امام رضا که تنها امام مدفون در ایران است، شهر مشهد دومین شهر زیارتی جهان شناخته می‌شود.
اما امام هشتمین شیعیان که خود همواره در طول زندگی پر بارش، به سخاوت و بزرگ‌منشی مشهور بود، امروز هم منشأ خیرات و برکات بسیاری برای عامه مردم و عاشقان خود است. ظرفیتی بزرگ و منحصربه‌فرد که ایران به قطب گردشگری زیارتی در منطقه مبدل کرده است. اینکه چه میزان از این ظرفیت عظیم استفاده‌شده یا باید می‌شده، امری دیگری است که در ادامه آن پرداخته خواهد شد، لیکن جایگاه ویژه ایران در منطقه به‌عنوان کشوری که عاشقان امامت و ولایت جهان اسلام را به سمت خود سوق می‌دهد، بی‌شک انکارناپذیر و غیرقابل کتمان است.
گردشگری مذهبی یکی از زیرمجموعه‌های صنعت گردشگری است. این نوع از گردشگری این امکان را برای افراد علاقه‌مند به این حوزه فراهم می‌کند تا بتوانند به پژوهش در مورد ادیان مختلف بپردازند و از دیدگاه‌های باورمندان دیگر مطلع شوند. یکی از موضوعاتی که باعث ارتباط میان ادیان مختلف می‌شود، سفر است. انسان‌ها با هر اعتقادی می‌توانند به هرکجا که می‌خواهند سفر کنند و در حین سفر، با ادیان مختلف و آداب و سنن آنها آشنا شوند. شاید همین علاقه و استقبال مسافران برای آشنایی با دین و مذهب‌های مختلف بود که باعث شکل‌گیری زیرمجموعه دیگر برای صنعت گردشگری، بانام گردشگری مذهبی شد.
از ویژگی‌های حائز اهمیت گردشگری مذهبی می‌توان به آسیب کمتر این نوع گردشگری به محیط‌زیست، به‌واسطه پیروی از قانون و قانون‌مندی بیشتر، بهره‌مندی طبقات پایین یک جامعه به علت کم‌هزینه بودن این نوع سفر، ایجاد یک حرکت جمعی ارزشمند در مسیر منوات معنوی، رونق اقتصادی منطقه به دلیل تمایل خیرین به سرمایه‌گذاری و توسعه گردشگری و موارد بسیار دیگری است که گردشگری مذهبی را به‌عنوان یک عنصر ارزشمند و تأثیرگذار در فرآیندهای اقتصادی امروز، مطرح می‌نماید. از منظر دیگر سفرهای مذهبی می‌توانند باعث رونق اقتصادی در برخی از کشورها شوند. ممکن است برخی ادیان دارای اعمال خاصی باشند، به همین دلیل برخی از سفرها برای پیروان ادیان مختلف واجب است. همین اتفاق می‌تواند باعث افزایش درآمد یک کشور از طریق گردشگری مذهبی باشد.
طبق دیدگاه متخصصان علوم الهی درباره گردشگری مذهبی، این نوع گردشگری راهی برای ارتباط با دنیای آفرینش است و حتی سفر تفریحی به یک مکان مقدس هم باعث غنای معنوی می‌شود. برخی‌ها توریسم و سفرهای زیارتی را مبتنی بر عواملی مانند وقت آزاد، درآمد و مجوز سفر می‌دانند و گروهی دیگر معتقد هستند سفرهای زیارتی بعضی از ویژگی‌های توریسم رادارند. می‌توان گفت زمانی گردشگری مذهبی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که فاصله بین مقصد زیارتی مثل اماکن مقدس، معابد یا مساجد با مبدأ زیاد باشد.
در پاسخ به این سؤال که آیا زائر یک گردشگر است؛ باید تعریف گردشگری را بار دیگر مرور کنیم. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، توریسم عبارت است از فعالیت افراد برای سفر و اقامت در یک محیط جدید، به‌طوری‌که سفر بیش از یک سال طول نکشد و هدف از آن تجارت، تفریح و یا دیگر اهداف باشد، حال سفر با اهداف دینی را می‌توان جزو اهداف دیگر محسوب کرد و در این تعریف گنجاند، بدین ترتیب زائران را می‌توان گردشگر پنداشت.
بدین روی مسیر هموار زیارت ثامن‌الحجج (ع) به‌خصوص در ایامی خاص به‌مانند یوم ولادت یا شهادت این بزرگوار و در طول سال روزهایی همچون تعطیلات نوروزی که برابر آمار رسمی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، همه‌ساله و فقط در این ایام از سال، چندین میلیون گردشگر از مسیر جاده‌ای و ترانزیتی مواصلاتی به خراسان رضوی عبور می‌کنند، یکی از ظرفیت‌ها و بسترهای مهم و مغفول مانده رشد اقتصادی با محوریت گردشگری و صنایع مرتبط با توریسم است. استفاده از این ظرفیت بزرگ مستلزم شناخت و برنامه‌ریزی همه‌جانبه و مدیریت دقیق حوزه گردشگری خواهد بود تا بتوان بهره اقتصادی را به‌طور متعادل توزیع نمود. سرمایه‌گذاری و توسعه متوازن زیرساخت‌ها و امکانات توریستی و اقامتی در استان خراسان رضوی و استان‌های حومه که مسیر مواصلاتی برای رسیدن به مشهدالرضا هستند، می‌بایست در برنامه‌های پیشروی مدیریت جامع گردشگری کشور، به‌طور مدون پیش‌بینی شود. تسهیل در تردد و اقامت گردشگران خارجی که بخش زیادی از آنها از کشورهای عراق و ترکیه وارد کشور می‌شوند، یکی از راهکارهای افزایش میزان گردشگر ورودی در رده‌بندی گردشگری زیارتی به ایران است.
طی سال‌های اخیر میزان گردشگران ورودی به‌منظور زیارت بقاع متبرکه رو به افزایش بوده، اما به‌واسطه رشد ارگانیک و تقریباً بدون برنامه‌ی جامع، ایران نتوانسته از آورده‌ی مالی و اقتصادی این پدیده به نحو احسنت استفاده کند و بخشی از این منابع اتلاف شده است. سازوکار اجرایی و مدیریت جامع امر گردشگری مذهبی که یکی از کم‌هزینه‌ترین و پربازده‌ترین صنایع درآمد برای ایران است، می‌تواند ایران را در سال‌های آینده در صدر کشورهای دارای قابلیت گردشگری مذهبی قرار دهد و اقتصاد پویاتری را در این حوزه نسبت به قبل برای ذی‌نفعان این صنعت و کشور پدید آورد.
انتهای پیام
