گردن گروسی از مو باریک‌تر است!

آرش ملکی، پژوهشگر حقوق بین‌الملل، در یادداشتی در کانال تلگرامی راهبرد نوشت:

این روزها رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، متهم ردیف اول تهاجم اسرائیل به ایران شناخته شده؛ و مقامات رسمی ازیک‌سو، و شماری از تریبون‌دارانِ داخلی از سوی دیگر او را بر سیبل حملات لفظی خود نشانده‌اند.

به عنوان مثال، رئیس مجلس مدعی‌ است گروسی اطلاعات مراکز هسته‌ای ایران را در اختیار اسرائیل گذاشته است؛ یا وزیر امورخارجه اسبق (که اکنون مجلس‌نشین‌ شده) به او «عامل اسرائیل» لقب می‌دهد، و وزیر امورخارجه لاحق هم او را تسهیل‌کننده تجاوز نظامی اخیر معرفی می‌کند.

علاوه بر این، بعضی تریبون‌دارانِ داخلی هم با طرح خواسته‌هایی بحران‌آفرین این دیپلمات آرژانتینی را مستحق محاکمه غیابی، بازداشت و مجازات مرگ دانستند؛ که البته آثار منفی این ادعاها با تکذیبیه بهنگام در سطوح رسمی تا حدودی مهار شد.

واضح است که طرح هیچ‌کدام از این مواضع بدون هدف نیست؛ در مورد تریبون‌دارانِ داخلی تکلیف روشن است و آنها صرفاً با تمسّک به رادیکالیسمِ همیشگی بنای اقناع پاره‌ای از خواص را دارند؛ و چنانچه رویه را مبنا قرار بدهیم، هر نوع تلاش برای روشن‌سازی ایشان مصداقی از آب در هاون کوبیدن خواهد بود. لیک در مورد مقامات رسمی وضعیت متفاوت است و هدفی دیپلماتیک در پسِ مواضع اعلامی وجود دارد.

در یک نگاه کلی، ایران در روابط خارجی خود باورمند به یک جهانِ پساغربی‌ است؛ بدین معنا که در دوران کنونی، غرب ـ علی‌رغم برتری نسبی ـ کانون قدرت اقتصادی، فرهنگی و نظامی محسوب نمی‌شود؛ در نتیجه، این امکان برای ایران فراهم است که در پرتوی چندجانبه‌گرایی صحیح از حقوق هسته‌ای خود صیانت کند؛ قرابت دیپلماتیک و فنّی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم خروجی این پندار است و اگر ایران بر نقشِ هنجارگذارانه این مؤسسه تخصصی سازمان ملل متحد اصرار دارد، برگرفته از همین پشتوانه عقیدتی‌ است.

ایران در طول دو دهه اخیر (و به‌ویژه از زمان انعقاد برجام بدین‌سو) بر نقش‌آفرینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حل مسئله هسته‌ای حساب ویژه‌ای باز کرده بود؛ در هفت سالی که از خروج ایالات متحده از برجام می‌گذرد هم دائماً گزارش‌های مبنی بر پیروی از تعهدات برجامی مستند ایران در پاسخ به ادعاهای نقض بوده است؛ در نتیجه، اینطور به نظر می‌رسد که آقای مدیرکل با گزارش 9ژوئن به شورای حکّام بخشی از رشته تلاش‌های دیپلماتیک ایران را پنبه می‌کند.

لذا پُربیراه نیست اگر واکنش‌های تند مقامات رسمی ایران خطاب به گروسی و «قانون تعلیق همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» را قطعاتی از پازل فشار ایران بر آژانس قلمداد کنیم؛ اما در این گزارش چه ادعاهایی مطرح می‌شود؟

به تاریخ 9ژوئن سال جاری میلادی، گروسی در گزارشی خطاب به شورای حکّام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد:

«… آژانس در سه ناحیه اعلام نشده ـ ورامین، مریوان و تورقوز آباد ـ ذرات دست‌ساز اورانیوم را کشف نمود … که در پرسش از منشاء آنها یا پاسخی داده نشد، یا اطلاعات فنی معتبری در اختیار ما نگذاشتند؛ … آژانس نتیجه می‌گیرد که ایران در این سه ناحیه به فعالیت هسته‌ای اعلام نشده اقدام نموده است…».

واقعیت آن است که هیچ دولتی برای اقدام نظامی صرفاً به گزارش یک مؤسسه تخصصی سازمان ملل متحد بسنده نمی‌کند؛ در این زمینه، غالباً گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی داخلی مورد استناد خواهند بود. لذا نمی‌توان مدعی شد که حملات اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای کشور به شکلی تعیین‌کننده از عبارات مندرج در این گزارش اثر پذیرفته، و در صورت نبود این گزارش تهاجمی هم در کار نبود.

فراموش نکنیم که این حملات حتی از منظر حقوق بین‌الملل موضوعه هم ذره‌ای برخوردار از مشروعیت نبوده، و در این واقعیت که نقض بند4 از ماده2 منشور ملل متحد (اصل ممنوعیت توسل به زور نظامی در روابط بین‌المللی و ضرورت احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت‌ها) محسوب می‌شوند هیچ ابهامی وجود ندارد؛ بنابراین، گزارش گروسی نمی‌توانست در این مقطع به آنچه رخ داده مشروعیت حقوقی ببخشد.

در نهایت، رافائل گروسی کارمندِ ارشد دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌ است و گردن او از مو باریک‌تر است؛ غیر از اینکه نشان داده در مقام یک دیپلماتِ عملگرا حل مسائل را دنبال می‌کند؛ این رویکرد را در سفری که در فوریه 2020 به تهران داشت و توانست از بالا گرفتنِ تنش میان ایران و ایالات متحده جلوگیری کند از او سراغ داریم؛ به این ترتیب، شایسته است چنانچه از افشای اطلاعات محرمانه ایران توسط آژانس اطمینان داریم، به جای تخریب کلامی از ظرفیت‌های دیپلماتیک در چارچوب بندF از ماده7 اساسنامه، و ماده11 از مقررات اداری آژانس عمل کنیم.

انتهای پیام